حوض کوثر

حوض کوثر ؛ نهری که بهشتیان از آن می نوشند.

معنی لغوی

کوثر کلمه ای است قرآنی و در سوره ای به همین نام آمده است: «انا اعطیناک الکوثر» (ما تو را کوثر بخشیدیم). زمخشری مانند اغلب مفسران برای کوثر دو معنی قائل است. یکی خیر کثیر و دیگری نهری (حوضی) در بهشت. وی می نویسد: «رسول اکرم (ص) پس از نزول سوره کوثر پرسید: «آیا می دانید کوثر چیست؟ نهری در بهشت است که خداوند وعده آن را به من داده است و در آن خیر کثیر است و در وصف آن در روایات آمده است که شیرین تر از عسل و سپیدتر از شیر و خنک تر از برف و نرم و نوشینتر از سرشیر و کناره آن از زبر جد است و آبدانها یا پیاله هایی که برای نوشیدن آن است از ستارگان آسمان بیشتر است و هر که از آن بنوشد هرگز تشنه نمیشود» (کشاف، تفسیر سوره کوثر).

شیخ طبرسی پس از نقل معانی و روایات مشابه با کشاف زمخشری، یکی از معانی کوثر و خیر کثیر را کثرت زاد و رود (ذریه) حضرت رسول (ص) از دخت گرامی اش فاطمه زهرا (علیهما السلام) می داند که تعداد آنها شماره ناپذیر است ( مجمع البیان ، تفسیر سوره کوثر). از حضرت ابی عبدالله (امام جعفر صادق (ع)) روایت شده است که کوثر نهری است در بهشت که خداوند آن را در عوض از دست رفتن فرزند رسول الله (ابراهیم) به او ارزانی فرموده است ( بحار الانوار ، ۱۶۱۸)، علامه مجلسی به نقل از مجالس شیخ مفید و امالی شیخ طوسی می نویسد: «از علی بن هلال .... از عبدالله بن عباس روایت شده که گفت هنگامی که سوره انا اعطیناک الکوثر بر رسول الله (ص) نازل شد، علی بن ابی طالب به ایشان گفت یا رسول الله کوثر چیست؟ فرمود نهری است که خداوند با اعطای آن مرا گرامی داشته است. علی (ع) گفت: این نهر شریف است ای پیامبر خدا آن را برای ما توصیف فرما. فرمود: آری یا علی کوثر نهری است که زیر عرش الهی جاری است. آبش سفید تر از شیر و شیرین تر از عسل و نوشین تر از سر شیر (کره) است. ریگهایش زبرجد و یاقوت و مرجان گیاهش زعفران خاکش مشک بویاست. سرچشمه اش از زیر عرش خداوند عزوجل است. سپس رسول الله (ص) دستش را بر پهلوی علی امیر المؤمنین زد و فرمود ای علی این نهر برای تو و محبان تو پس از من است (بحار الانوار ، ۱۸/۸) همو از کتاب کشف الیقین از قول امام محمد باقر (ع) نقل میکند «پیامبر (ص) فرمود: روز قیامت امت من محشور میگردند و بر کناره حوض گرد می آیند. سپس بیرق امام متقین و سید المسلمین و امیر المؤمنين و خير الوصيين و قائد عز المحجلين که علی بن ابی طالب است پدیدار می گردد. در آن هنگام می گویم پس از من با ثقلین چه کردید؟ گویند اما از ثقل اکبر (قرآن) پیروی و آن را تصدیق و از آن اطاعت کردیم و اما ثقل اصغر( عترت) را دوست داشتیم و به آنان مهر ورزیدیم تا آنجا که خونمان در جنگها ریخته شد. آن گاه من میگویم به شادکامی از حوض کوثر بنوشید و روسپید باشید (بحار الانوار ، ۲۴/۸) منابع روایی و تفسیری شیعه همه اتفاق نظر دارند که ساقی حوض کوثر حضرت امير المؤمنين على (ع) است و روایاتی در این زمینه نقل شده است. اما منابع اهل سنت خلفای چهارگانه راشدین را ساقیان حوض کوثر میدانند. ابوالفتوح رازی مینویسد: «حوض، حوض رسول است و ساقی حوض امیر المؤمنين على بن ابى طالب عليه الصلاة و السلام است» ( تفسیر ابوالفتوح ، ذيل تفسير آيه).

منابع

این مدخل برگرفته از دایرة المعارف تشیع است و مقاله آن هنوز به طور کامل تدوین نیافته است.