یونس

یونس؛ از پیامبران نامبرده شده در قرآن.

شناسه اسمی حضرت یونس

الف) نام حضرت یونس

حضرت یونس یکی از پیامبران و رسولان خداست که نام مبارکش چهار بار در قرآن آمده و سوره دهم قرآن به نام آن حضرت است. «یونس» در لفظ یونانی به معنای کبوتر است. از القاب آن حضرت «ذوالنون» است که به دلیل قرار گرفتن در شکم ماهی این لقب به او داده شده است. (انبیاء/۸۷) همچنین صاحب الحوت از القاب دیگر اوست، یعنی کسی که همراه ماهی بود نه صاحب و مالک ماهی (قلم/ ۴۸)

ب) زمان و محل ولادت و وفات

ولادت: ۴۷۲۸ سال بعد از هبوط آدم

محل دفن حضرت یونس در کوفه است.

شناسه رفتاری و روانی یونس

الف)نیکوکار و برگزیده: حضرت یونس از بندگان صالح و شایسته خداوند بود. خداوند در قرآن می فرماید: «فَاجْتَبَاهُ رَبَّهُ فَجَعَلَهُ مِنَ الصَّالحین»، پروردگارش او را برگزید و از صالحان قرار داد. (قلم/۵۰) و در جای دیگر خداوند او را در شمار پیامبرانی که بر عالمیان برتری دارند آورده است و می فرماید: «وَإِسْمَاعِيلَ وَالْيَسَعَ وَيَونُسَ وَلُوطًا وَكُلاً فَضَّلْنَا عَلَى الْعَالَمِينَ» (انعام/۸۶) منظور این است که خداوند او را بر افراد روزگار خود برتری داده است.

شناسه فکری و عقیدتی حضرت یونس

الف) ذكر و ستایش الهی

حضرت یونس، چه در سختی و چه در راحتی همواره ذکر و ستایش خداوند را به جا می آورد. قرآن در این باره میفرماید: «فَلَوْ لا أَنَّهُ كانَ مِنَ الْمُسَبِّحِينَ*لَلَبِثَ فِي بَطْنِهِ إِلى‌ يَوْمِ يُبْعَثُونَ»؛ و اگر او از تسبیح کنندگان نبود، تا روز قیامت در شکم ماهی میماند». (صافات/۱۴۳ و ۱۴۴)

علامه طباطبایی می فرماید: «مسبح» به کسی گفته می شود که همواره و به طور دائم تسبیح می گوید، به طوری که این عمل صفت وی شده باشد. بنابراین او به طور طولانی کارش تسبیح و ستایش خدا بوده است. همچنین گفته اند: ذکر یونس با این عبارت بوده است: «... لَا إِلَهَ إِلَّا أَنتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنتُ مِنَ الظَّالِمِينَ ...» خداوندا جز تو معبودی نیست، منزهی تو، من از ستمکاران بودم (انبیاء/۸۷) تنها دلیل نجات یونس نیز همین تسبیح و ستایش خداوند بوده است.

ب) برخوردار از محبت الهی

خداوند یونس را بسیار دوست می داشته و به دلیل همین محبت نسبت به قوم او هم احسان مخصوصی داشته که نسبت به اقوام دیگر چنین محبتی نداشته است.

شناسه تبلیغی یونس

حضرت یونس از پیامبران الهی است. خداوند درباره مقام رسالت او می فرماید: «وَ إِنَّ يُونُسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ»؛ و يونس از رسولان ماست». (صافات/۱۳۹)

الف) پشتکار در دعوت

حضرت یونس سالیان زیادی به هدایت قومش پرداخت، ولی آنان به کفر و شرک خود ادامه دادند با این حال دعوت و تبلیغ یونس باعث نجات آنان از عذاب الهی شد به طوری که وقتی نشانه های عذاب الهی ظاهر شد، بلافاصله قوم به او ایمان آوردند. قرآن میفرماید: «فَلَوْلا كَانَتْ قَرْيَةٌ آمَنَتْ فَنَفَعَهَا إِيمَانُهَا إِلَّا قَوْمَ يونُسَ لَمَّا آمَنُوا كَشَفْنَا عَنْهُمْ عَذَابَ الْخِزْيِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَمَتَّعْنَاهُمْ إِلَى حِينٍ» چرا هیچ یک از شهرها و آبادیها ایمان نیاوردند تا ایمانشان سبب نجاتشان شود؟ مگر قوم یونس، هنگامی که ایمان آوردند عذاب رسوا کننده را در زندگی دنیا از آنان بر طرف ساختیم و تا مدت معینی آنان را بهره مند ساختیم. (یونس/۹۸)

ب) مایه عبرت در تبلیغ

مبلغ باید در تبلیغ دین صبور و بردبار باشد و از خشم و غضب دوری کند به طوری که قرآن میفرماید: «فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ وَ لَا تَكُنْ كَصَاحِبِ الْحُوتِ إِذْ نادي وَ هُوَ مَكْظوم»؛ صبر کن و منتظر فرمان پروردگارت باش، مانند صاحب ماهی مباش که در تقاضای مجازات قومش عجله کرد و گرفتار مجازات ترک اولی شد. در آن زمان که با نهایت اندوه خدا را خواند. (قلم/۲۸) کلمه «مكظوم» از مصدر کظم غیظ است به معنای فرو نشاندن خشم است. مکظوم کسی است که خشم گلویش را گرفته و نمی تواند آن را با هیچ وسیله ای دفع کند. در این آیه خداوند پیامبر را نهی کرده از اینکه مانند یونس باشد و در آمدن عذاب برای قومش عجله کند.

شناسه خانوادگی یونس

یونس پسر «متی» است.

شناسه قومی یونس

قوم یونس مردمی بت پرست بودند خداوند یونس را برای هدایت و راهنمایی آنان فرستاد که حدود ۳۳ سال آنان را به سوی خدا دعوت کرد ولی فقط ۲ نفر به او ایمان آوردند. یکی از خاندان علم و نبوت به نام «روبیل» و دیگری عابد و زاهدی به نام «تنوخا» که از علم بهره ای نداشت. لذا یونس از قومش ناامید شد و نفرینشان کرد همین که نشانه های عذاب نمودار شد قوم ایمان آوردند و خداوند عذاب را از آنان دور کرد. وقتی یونس از میان قوم بیرون رفت به اراده خداوند اتفاقی پیش آمد که یونس چهل روز در شکم ماهی زندانی شد تا اینکه خداوند به دلیل تسبیح گویی او چنان که قبلاً گفتیم بلا را از او دور کرده و دوباره به میان قوم فرستاد.

شناسه جغرافیایی یونس

يونس از طرف خداوند بر اهل «نینوا» مبعوث شد. «نینوا» روبه روی موصل است که دجله میان آنها فاصله انداخته است. این شهر همچنین از بزرگترین شهرهای کشور «آشور» است که از «بابل» ۲۵۰ میل و از خلیج فارس تا شمال غربی بابل، ۵۵۰ میل مسافت دارد. شهر «نینوا» را «آشور» یا «نمرود» بنا نهاد و این شهر در زمان و روزگار آشور بانیپال و سرحدون در نهایت ترقی و رونق بوده است. بابلی ها آن را محاصره و در سال ۶۰۶ ق.م آن را فتح کردند. مردم «نینوا» از قومی بودند که آنها را «نبط» یا «سریانی» می نامیدند. نژاد و زبانشان یکی بود. زبان نبطیان نینوی با سریانیان در چند حرف تفاوت داشت ولی گفتارشان یکی بود. خرابه های نینوا در مکان مقدسی معروف به تل توبه بود. گویند یونس پیغمبر اهالی نینوا را از فراز آن تل به توبه کردن دعوت میکرد؛ تل هایی که قصرهای نینوا را می پوشاند، در کنار «دجله» است. همچنین آنجا مسجدی است و اطراف آن منازلی برای زوار که از بناهای ناصر الدوله حمدانی است و در نیم فرسخی آن چشمه معروف به چشمه یونس است که آب آن متبرک بوده و برای شفای بیماران به کار می رفته است.

منابع

این مدخل برگرفته از کتاب اشخاص و گروه ها در قرآن است و مقاله آن هنوز به طور کامل تدوین نیافته است.