یوسف

یوسف؛ از پیامبران نامبرده شده در قرآن که سوره ای نیز به نام اوست.

شناسه اسمى يوسف

الف) نام حضرت یوسف

حضرت یوسف از پیامبران بنی اسرائیل است که نام او را ۲۷ بار در قرآن و بیشتر در سوره یوسف میبینیم حدود صد آیه قرآن به زندگانی و دعوت او مربوط میشود. زیباترین داستان یا به تعبیر خود قرآن «أحسن القصص» مربوط به اوست و تنها پیامبری است که یک سوره کامل به قصه زندگانی و دعوت او اختصاص می یابد.

ب) زمان و محل ولادت و وفات

ولادت: ۳۵۵۶ سال بعد از هبوط آدم در فدان آرام

وفات: ۳۶۶۶ سال بعد از هبوط آدم .

شناسه جسمی و ظاهری یوسف

حضرت یوسف از نظر شکلی شباهت زیادی به آدم داشته است. هنگام سخن گفتن نیز گویی نور از دهانش روشن می شد و دندانهای میانه با چشم های درشت و موهای مجعد (پیچیده) داشته است. يوسف از زیبایی خیره کننده و فوق العاده ای برخوردار بوده به گونه ای کی وقتی زلیخا (طبق نقشه ای) زنان (بزرگان و اشراف زادگان) را به کاخ دعوت کرد. آن وقت به هر کدام کاردی برای بریدن میوه داد، هنگامی که یوسف وارد مجلس شد، زنان چنان محو تماشای او شدند که عوض بریدن میوه، دستشان را بریدند و گفتند: «حَاشَ لِلَّهِ مَا هَذَا بَشَرًا إِنْ هَذَا إِلَّا مَلَكَ كَرِيمٌ»(یوسف/ ۳۱)

شناسه شغلی و خدماتی یوسف

حضرت یوسف ابتدا به بازرگانی مشغول بود و هنگامی که از سوی شاه، عزیز مصر شد، تمام خزانه های مصر را به دست او سپردند و او را خزانه دار و حاکم مصر کردند.

شناسه رفتاری و روانی

الف) گذشت و بزرگواری: عفو و گذشت در اوج عزت و قدرت از روش اولیا و انبیای الهی است. حضرت یوسف در موارد مختلف گذشت را بر انتقام ترجیح می داد و برای مثال، خطاب به برادران خود میفرماید: «امروز» ملامت و توبیخی بر شما نیست خداوند شما را میبخشد و او مهربانترین مهربانان است(یوسف/۹۲) اگر یوسف در آن روز برادران را نکوهش نکرد برای این بود که عظمت و گذشت خود را به برادران ثابت کند. همچنین بعد از اعتراف برادران به خطا و خیانت، بدون قدرت نمایی، آنان را به بخشش و رحمت الهی دعوت می کند.

ب) تواضع و احترام به والدین: حضرت یوسف با داشتن جایگاه مناسب حکومتی و اجتماعی در احترام گذاردن به پدر و مادرش، هیچ گونه کوتاهی نکرد؛ چرا که وقتی وارد مصر شدند آنان را در آغوش کشید و در کنار خویش گرفت و گفت: «.... ادْخُلُواْ مِصْرَ إِن شَاءَ اللهُ آمِنِينَ ...» همگی داخل مصر شوید که ان شاء الله در امن و امان خواهید بود (یوسف/ ۹۹)

علامه می فرماید این نشانه تواضع و احترام او در برابر پدر و مادر است. همچنین حضرت یوسف در این جمله، ادبی را رعایت کرده که بی سابقه بوده است؛ چون هم به پدر و خاندانش امنیت میدهد و هم به سنت و روش شاهان، حکم صادر می کند.

شناسه فکری و عقیدتی یوسف

الف) توحید و یکتاپرستی: از آنجا که اصالت خانوادگی در ساختار شخصیت افراد مؤثر است در دعوت و جذب مردم نیز اثر دارد. بنابراین، یوسف برای روشن ساختن افکار و عقایدش در مصر خود و نسب خود را معرفی کرد و فرمود «وَاتَّبَعْتُ مِلَّةَ آبَائِي إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَقَ وَيَعْقُوبَ مَا كَانَ لَنَا أَن نُّشْرِكَ بِاللهِ مِن شَيء....» (يوسف/۳۸) من از آیین پدرانم ابراهیم و اسحاق و یعقوب پیروی کردم، برای ما شایسته نبود چیزی را همتای خدا قرار دهیم. حضرت یوسف با این بیان توحید و یکتاپرستی خود را بیان کرده است و نشان می دهد در دلش جایی برای غیر خدا نگذاشته بود چنان که خداوند او را از بندگان خاص خود معرفی می کند.

ب) اخلاص: حضرت یوسف به دلیل برخورداری از محبت الهی فردی مخلص طبقه آیه «مِنْ عِبَادِنَا المُخْلَصِينَ» (يوسف/۲۲) خوانده می شود

ج) رد کردن درخواست نامشروع زلیخا: روی نیاوردن به عیش و نوش و هوس رانی با وجود برخورداری از امکانات، همگی گویای اخلاص حضرت یوسف است.

شناسه تبليغي يوسف

حضرت یوسف، از سوی خداوند به پیامبری برگزیده شد و دارای حکم و نبوت بود. قرآن در این باره می فرماید: «ویوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَ أَوْلَئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ...». (انعام/ ۸۴ و ۸۹)

الف) استفاده از فرصتها برای تبلیغ: حضرت یوسف از همه زمانها و مکانها برای تبلیغ بهره می گرفت. در سیره وی می بینیم وقتی دو رفیق زندانی از او تعبیر خواب پرسیدند قبل از تعبیر خواب هنگامی که زمینه را مناسب دید، به بیان توحید و یکتاپرستی پرداخت. اگر بعد از تعبیر چنین می کرد، ممکن بود فرصت از دست برود. با توجه به اینکه تعبیر خواب یکی از آن دو ناخوشایند بود.

ب) استفاده از فرصت ها برای اثبات بی گناهی: چون وجود نقاط ضعف و تهمت ها، چه بجا و چه نابجا در روند تبلیغ ایجاد اخلال می کند و مانع نفوذ در دل مخاطبان می شود یوسف برای اینکه شایعات و تبلیغات علیه خود را در میان مردم و درباریان از بین ببرد از شاه خواست تا قضیه زنان مصر را روشن کند. بدین ترتیب به فرستاده شاه گفت: وقتی پیش شاه رفتی، قضیه زنان مصر و جریان بریدن دستها را از او بپرس. شاه نیز زنان را جمع کرد و آنان به بی گناهی یوسف اعتراف کردند و همسر عزیز مصر نیز آن را تأیید کرد. آنگاه شاه به او گفت: امروز تو نزد ما دارای مکان و منزلتی بالا و نزد ما امین هستی. هر حاجتی داری بگو. به این وسیله هم بی گناهی یوسف بر شاه و درباریان روشن شد و هم به صبر و عزم آهنین و طاقت فرسای او در راه حق و البته علم فراوان و حكم قاطع و محکم او پی بردند.

شناسه خانوادگی حضرت یوسف

الف) نسب يوسف

یوسف پسر یعقوب پسر اسحاق ، پسر ابراهیم خلیل الرحمن است. نام مادر او راحیل است.

ب) همسر حضرت یوسف

نام همسر: آسنات، دختر (فوطی فارع).

نام همسر دیگر او راعیل همان زلیخا همسر عزیز مصر است که بسیار زیبا بوده و در سن پیری به ازدواج یوسف درآمد.

ج) نام فرزندان

افرائیم و منشاء نام های فرزندان یوسف است.

د) برادران یوسف

یوسف یازده برادر و یک خواهر داشت که تنها با یکی از برادرانش به نام بنیامین از یک مادر بودند. یوسف از همه برادران جز بنیامین کوچکتر بود و یعقوب بیشتر از دیگران به او علاقه داشت. نام برادران یوسف، روبیل، شمعون، لاوى، يهودا، زبالون، يسحر يا يشخر، دان، نفتالی، جاء، أشرو و بنیامین بود.

نام خواهر یوسف دینه بود.

شناسه حكومتي يوسف

در زمان حضرت یوسف ریان بن ولید شاه مصر بود. او به خدا ایمان آورد و یوسف را عزیز مصر کرد و در امور کشوری از او کمک می گرفت و او را حمایت می کرد. پس از او قاموس بن مصعب بن معاویه به شاهی رسید. او فردی کافر بود و با اینکه یوسف او را به اسلام دعوت کرد ولی نپذیرفت عزیز مصر، در زمان شاهی ریان شخصی به نام قطفیره بود که نام قبطی او فوطیفار است. تمام خزانه های مصر به دست وی بود. او یوسف را به عنوان برده خرید و از او نگه داری کرد.

شناسه جغرافیایی

گفته شده یوسف را در سرزمین بیت المقدس به چاه انداختند. سپس او را به مصر بردند و فروختند و بعد از زندگی سختی خداوند در مصر به او مقام و منزلت عطا کرد.

منابع

این مدخل برگرفته از کتاب اشخاص و گروه ها در قرآن است و مقاله آن هنوز به طور کامل تدوین نیافته است.