رهبانیت: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۱ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۰۵

رهبانیت؛ نوعی از سبک زندگی است که افراد با گوشه نشینی و انجام عبادت، امور دنیایی را رها کرده و از زندگی اجتماعی و معاشرت با مردم دوری می کنند. رهبانیت رواج بسیاری در مسیحیان داشته است و آن را برگرفته از تعالیم حضرت عیسی(ع) می دانند. این سبک از زندگی بعدها در برخی از گروه های متصوفه و عرفان اسلامی نیز رواج پیدا کرد؛ درصورتی که قرآن بر این باور است که رهبانیت و ترک دنیا امر پسندیده ای نیست و مسیحیانی که به این نوع از زندگی روی آوردند، آن را به درستی اجرا نکرده اند و حتی در انجام بدعت نیز مرتکب اشتباه شدند. در عین حال، قرآن شیوه ای شبیه به رهبانیت به نام زندگی زاهدانه را پذیرفته است که افراد با حفظ روابط اجتماعی و معاشرت با دیگران و بهره مندی از دنیا و مواهب آن، نسبت به آن دلبسته نمی شوند.

رهبانیت در اصطلاح

رُهبانیت نوعی از سبک زندگی است که افراد در مکان هایی همانند خانه، دیر، صومعه، کنیسه و یا کلیسا ترک دنیا می کنند و از جنبه های مادی زندگی فاصله گرفته و با انجام عبادات^[۱] ریاضت^[۲] و ترک گناه به امور معنوی روی می آورند. این سبک از زندگی به دلیل ترک معاشرت با دیگران و قطع روابط اجتماعی به دیرنشینی یا صومعه نشینی نیز معروف است. در اصطلاح به مرد گوشه نشین راهب و به زن آن راهبه می-گویند.^[۳] ازدواج و خوردن گوشت و نیز کناره‌گرفتن از مردم و جامعه از موارد نهی شده در رهبانیت است و عبادت در دیر و صومعه از تأکیدات به شمار می-رود.^[۴]

تاریخچه رهبانیت

رهبانیت نوعی سبک زندگی است که ابتدا در آیین مسیحیت رواج یافت.^[۵] البته، در مذاهب مختلف سنت‌های رهبانیت وجود داشته است؛ اما راهبان بودایی و مسیحی شناخته شده‌تر هستند؛ اما در اسلام رهبانیت وجود ندارد؛ اما برخی از فرقه‌های اسلامی آیین‌ها و شیوه زندگی راهبانه دارند.^[۶]

یکی از عوامل نفوذ رهبانیت به اسلام، نفوذ آنها در شبه جزیره عربستان و فرارشان از دست ستم رومیان و پناهندگی به صحراهای عربستان بود. آنها در آنجا به ساختن دیرها و صومعه ها پرداختند و مشغول عبادت شدند. رهبانیت از اواخر قرن سوم میلادی به وضوح در میان مسیحیان شایع شد. هرچند ریشه آن به فرقه های اولیه مسیحیت می رسد؛ اما «پولس» را مبدع آن می دانند.^[۷]

دیدگاه قرآن در مورد رهبانیت

رهبانیت سبکی از زندگی است که در قرآن نهی شده است و آن را بدعتی در اندیشه مسیحیان معرفی کرده است. یکی از دلایل مخالفت با این سبک زندگی، دوری از مراودات اجتماعی و ترک دنیا است و برخلاف اصول فطرت و طبیعت انسان است و مفاسد زیادی^[۸] به بار می‌آورد؛ در صورتی که از نظر قرآن، از رهگذر دنیا، آخرت^[۹] بدست می آید. علاوه بر این، مسیحیان، با وجود ایجاد رهبانیت^[۱۰]؛ اما حدود آن را رعایت ننمودند و به نام زهد و رهبانیت، دیرها را مرکز انواع فساد نمودند و ناهنجاری‌هایی را در آئین مسیح به وجود آوردند.^[۱۱]

بر این اساس، اگرچه رهبانیت در آغاز چهره معتدل و ملایمی^[۱۲] و با قصد رضای خدا^[۱۳] بود؛ اما بعداً به انحراف گرائید و موجب بسیاری از مفاسد شد رهبانیت از تعالیم عیسی مسیح نبودند؛ اما از این آیه بدست می‌آید که خداوند این عمل را برای مسیحیان امضاء کرده است؛ به شرط آنکه رهبانیت را برای رضای خدا به جا می‌آوردند و در آن دچار افراط و تفریط نمی‌شد.^[۱۴] خوردن اموال مردم به باطل توسط احبار و رهبان^[۱۵] صفت مذموم دیگر است که قرآن اشاره می کند و آن هم در اثر عمل نکردن به مفهوم اصلی رهبانیت بوده است. ^[۱۶]

البته، قرآن مفهوم دیگری به نام زندگی زاهدانه را انسان معرفی می کند که با رهبانیت تمایز دارد. زندگی زاهدانه برخلاف رهبانیت، کناره گیری از دنیا را سفارش نمی کند؛ بلکه به انسان سفارش می کند که با ورود به عرصه دنیایی و انجام مراودات اجتماعی سعی در کسب توشه آخرت کنند و دلبسته زندگی دنیایی نباشند. درحقیقت، انسان با داشتن زهد اسلامی در عین این که مستلزم انتخاب زندگی ساده و بی‌تکلف است و بر اساس پرهیز از تجمل و لذت‌گرایی است، در متن زندگی و در بطن روابط اجتماعی قرار دارد.^[۱۷] این زهد دارای دو جنبه روانی (عدم دل‌بستگی به دنیا و مظاهر آن) و عملی (چشم پوشیدن از برخی مواهب می‌باشد.^[۱۸]از این رو، زهد برخلاف رهبانیت، نگاه خوش بینانه دارد و عبادت و امور معنوی را در حد متعادل انجام می دهد و از عهده مسئولیت اجتماعی بر می آید. ^[۱۹]

منابع

ارجاعات

↑ . ویکی پدیا
↑ .دانشنامه جهان اسلام
↑ . ویکی اهل بیت؛ امامت پدیا
↑ . ویکی شیعه؛ نگاهی به مقاله «فلسفه ازدواج در اسلام و مسيحيت»
↑ . ویکی اهل بیت
↑ . ویکی پدیا؛ اسلام، رهبانیت را شماتت کرده است / آیا همه مسیحیان مشرک هستند؟
↑ . دانشنامه حوزه
↑ . ویکی اهل بیت
↑ . وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا إِلَّا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ لَلدَّارُ الْآخِرَةُ خَيْرٌ لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ أَفَلا تَعْقِلُونَ‏؛ «و زندگى دنيا جز بازى و سرگرمى نيست، و قطعاً سراى بازپسين براى كسانى كه پرهيزگارى مى‏كنند بهتر است. آيا نمى‏انديشيد؟» (انعام/32)
↑ . اتَّخَذُوا أَحْبارَهُمْ وَ رُهْبانَهُمْ أَرْباباً مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ الْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ وَ ما أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا إِلهاً واحِداً لا إِلهَ إِلَّا هُوَ سُبْحانَهُ عَمَّا يُشْرِكُونَ‏؛ «اينان دانشمندان و راهبان خود و مسيح پسر مريم را به جاى خدا به الوهيّت گرفتند، با آنكه مأمور نبودند جز اينكه خدايى يگانه را بپرستند كه هيچ معبودى جز او نيست. منزّه است او از آنچه [با وى‏] شريك مى‏گردانند» (توبه/31)
↑ [https://iqna.ir/fa/news/3798949/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%88%DB%8C-%D9%85%D9%81%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D9%88-%D8%B3%D9%86%D8%AA-%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%81-%D9%88-%D8%A8%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%85 . واکاوی مفاهیم مشابه دو سنت رهبانی تصوف و بودیسم؛ فرهنگ مهدوی نبايد رنگ و بوی رهبانيت به خود گيرد؛ نظریه انسان‌شناختی قرآنی و جایگاه اسماء الهی در گذر از بحران تمدن غربی؛ ایجاد تعادل بین دنیا و آخرت؛ راهکاری برای تحقق عدالت اجتماعی ]
↑ . لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَداوَةً لِلَّذِينَ آمَنُوا الْيَهُودَ وَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا وَ لَتَجِدَنَّ أَقْرَبَهُمْ مَوَدَّةً لِلَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ قالُوا إِنَّا نَصارى‏ ذلِكَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّيسِينَ وَ رُهْباناً وَ أَنَّهُمْ لا يَسْتَكْبِرُونَ‏؛ «مسلّماً يهوديان و كسانى را كه شرك ورزيده‏اند، دشمن‏ترين مردم نسبت به مؤمنان خواهى يافت؛ و قطعاً كسانى را كه گفتند: «ما نصرانى هستيم»، نزديكترين مردم در دوستى با مؤمنان خواهى يافت، زيرا برخى از آنان دانشمندان و رهبانانى‏اند كه تكبر نمى‏ورزند» (مائده/82)
↑ . ثُمَّ قَفَّيْنا عَلى‏ آثارِهِمْ بِرُسُلِنا وَ قَفَّيْنا بِعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَ آتَيْناهُ الْإِنْجِيلَ وَ جَعَلْنا فِي قُلُوبِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ رَأْفَةً وَ رَحْمَةً وَ رَهْبانِيَّةً ابْتَدَعُوها ما كَتَبْناها عَلَيْهِمْ إِلَّا ابْتِغاءَ رِضْوانِ اللَّهِ فَما رَعَوْها حَقَّ رِعايَتِها فَآتَيْنَا الَّذِينَ آمَنُوا مِنْهُمْ أَجْرَهُمْ وَ كَثِيرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ‏؛ «آنگاه به دنبال آنان پيامبران خود را، پى در پى، آورديم، و عيسى پسر مريم را در پى [آنان‏] آورديم و به او انجيل عطا كرديم، و در دلهاى كسانى كه از او پيروى كردند رأفت و رحمت نهاديم و [اما] ترك دنيايى كه از پيش خود درآوردند ما آن را بر ايشان مقرّر نكرديم مگر براى آنكه كسب خشنودى خدا كنند، با اين حال آن را چنان كه حقّ رعايت آن بود منظور نداشتند. پس پاداش كسانى از ايشان را كه ايمان آورده بودند بدانها داديم و [لى‏] بسيارى از آنان دستخوش انحرافند« (حدید/27)
↑ . ویکی اهل بیت؛ ویکی پرسش
↑ . يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ كَثِيراً مِنَ الْأَحْبارِ وَ الرُّهْبانِ لَيَأْكُلُونَ أَمْوالَ النَّاسِ بِالْباطِلِ وَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ الَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا يُنْفِقُونَها فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلِيمٍ‏؛ «اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، بسيارى از دانشمندان يهود و راهبان، اموال مردم را به ناروا مى‏خورند، و [آنان را] از راه خدا باز مى‏دارند، و كسانى كه زر و سيم را گنجينه مى‏كنند و آن را در راه خدا هزينه نمى‏كنند، ايشان را از عذابى دردناك خبر ده» (توبه/34)
↑ . دانشنامه حوزه؛ دائره المعارف طهور
↑ . ویکی اهل بیت؛ ویکی شیعه؛ نگاهی به مقاله «فلسفه ازدواج در اسلام و مسيحيت»
↑ . ویکی پرسش؛ کتاب «رهبانیت متعالی اسلامی» منتشر شد
↑ [https://iqna.ir/fa/news/4020662/%D8%B2%D9%87%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B7%D9%86-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D9%88%D8%B5%DB%8C%D9%81-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 HYPERLINK "https://iqna.ir/fa/news/4020662/%D8%B2%D9%87%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B7%D9%86-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D9%88%D8%B5%DB%8C%D9%81-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" . زهد اسلامی در بطن روابط اجتماعی قرار دارد/ توصیف زندگی خوب از نظر قرآن؛ رهبانیت، ساخته برخی مسیحیان است / ماجرای جزیره‌ای که هیچ مونثی حق ورود ندارد؛ اخلاق برادر ایمان است و بدون آن دچار رهبانیت می‌شویم؛ بنای اسلام در تبلیغ دین، استفاده از زور نبوده و نیست/ لزوم حفظ آبروی مردم؛ . در احوال اهل کتاب و خوبان و بدان ایشان؛ كتاب «دنيا و آخرت از نگاه قرآن و حديث» تجديد چاپ شد؛ ]

[1] . ویکی پدیا

[2] .دانشنامه جهان اسلام

[3] . ویکی اهل بیت؛ امامت پدیا

[4] . ویکی شیعه؛ نگاهی به مقاله «فلسفه ازدواج در اسلام و مسيحيت»

[5] . ویکی اهل بیت

[6] . ویکی پدیا؛ اسلام، رهبانیت را شماتت کرده است / آیا همه مسیحیان مشرک هستند؟

[7] . دانشنامه حوزه

[8] . ویکی اهل بیت

[9] . وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا إِلَّا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ لَلدَّارُ الْآخِرَةُ خَيْرٌ لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ أَفَلا تَعْقِلُونَ‏؛ «و زندگى دنيا جز بازى و سرگرمى نيست، و قطعاً سراى بازپسين براى كسانى كه پرهيزگارى مى‏كنند بهتر است. آيا نمى‏انديشيد؟» (انعام/32)

[10] . اتَّخَذُوا أَحْبارَهُمْ وَ رُهْبانَهُمْ أَرْباباً مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ الْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ وَ ما أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا إِلهاً واحِداً لا إِلهَ إِلَّا هُوَ سُبْحانَهُ عَمَّا يُشْرِكُونَ‏؛ «اينان دانشمندان و راهبان خود و مسيح پسر مريم را به جاى خدا به الوهيّت گرفتند، با آنكه مأمور نبودند جز اينكه خدايى يگانه را بپرستند كه هيچ معبودى جز او نيست. منزّه است او از آنچه [با وى‏] شريك مى‏گردانند» (توبه/31)

[11] [https://iqna.ir/fa/news/3798949/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%88%DB%8C-%D9%85%D9%81%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D9%88-%D8%B3%D9%86%D8%AA-%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%81-%D9%88-%D8%A8%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%85 . واکاوی مفاهیم مشابه دو سنت رهبانی تصوف و بودیسم؛ فرهنگ مهدوی نبايد رنگ و بوی رهبانيت به خود گيرد؛ نظریه انسان‌شناختی قرآنی و جایگاه اسماء الهی در گذر از بحران تمدن غربی؛ ایجاد تعادل بین دنیا و آخرت؛ راهکاری برای تحقق عدالت اجتماعی ]

[12] . لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَداوَةً لِلَّذِينَ آمَنُوا الْيَهُودَ وَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا وَ لَتَجِدَنَّ أَقْرَبَهُمْ مَوَدَّةً لِلَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ قالُوا إِنَّا نَصارى‏ ذلِكَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّيسِينَ وَ رُهْباناً وَ أَنَّهُمْ لا يَسْتَكْبِرُونَ‏؛ «مسلّماً يهوديان و كسانى را كه شرك ورزيده‏اند، دشمن‏ترين مردم نسبت به مؤمنان خواهى يافت؛ و قطعاً كسانى را كه گفتند: «ما نصرانى هستيم»، نزديكترين مردم در دوستى با مؤمنان خواهى يافت، زيرا برخى از آنان دانشمندان و رهبانانى‏اند كه تكبر نمى‏ورزند» (مائده/82)

[13] . ثُمَّ قَفَّيْنا عَلى‏ آثارِهِمْ بِرُسُلِنا وَ قَفَّيْنا بِعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَ آتَيْناهُ الْإِنْجِيلَ وَ جَعَلْنا فِي قُلُوبِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ رَأْفَةً وَ رَحْمَةً وَ رَهْبانِيَّةً ابْتَدَعُوها ما كَتَبْناها عَلَيْهِمْ إِلَّا ابْتِغاءَ رِضْوانِ اللَّهِ فَما رَعَوْها حَقَّ رِعايَتِها فَآتَيْنَا الَّذِينَ آمَنُوا مِنْهُمْ أَجْرَهُمْ وَ كَثِيرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ‏؛ «آنگاه به دنبال آنان پيامبران خود را، پى در پى، آورديم، و عيسى پسر مريم را در پى [آنان‏] آورديم و به او انجيل عطا كرديم، و در دلهاى كسانى كه از او پيروى كردند رأفت و رحمت نهاديم و [اما] ترك دنيايى كه از پيش خود درآوردند ما آن را بر ايشان مقرّر نكرديم مگر براى آنكه كسب خشنودى خدا كنند، با اين حال آن را چنان كه حقّ رعايت آن بود منظور نداشتند. پس پاداش كسانى از ايشان را كه ايمان آورده بودند بدانها داديم و [لى‏] بسيارى از آنان دستخوش انحرافند« (حدید/27)

[14] . ویکی اهل بیت؛ ویکی پرسش

[15] . يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ كَثِيراً مِنَ الْأَحْبارِ وَ الرُّهْبانِ لَيَأْكُلُونَ أَمْوالَ النَّاسِ بِالْباطِلِ وَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ الَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا يُنْفِقُونَها فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلِيمٍ‏؛ «اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، بسيارى از دانشمندان يهود و راهبان، اموال مردم را به ناروا مى‏خورند، و [آنان را] از راه خدا باز مى‏دارند، و كسانى كه زر و سيم را گنجينه مى‏كنند و آن را در راه خدا هزينه نمى‏كنند، ايشان را از عذابى دردناك خبر ده» (توبه/34)

[16] . دانشنامه حوزه؛ دائره المعارف طهور

[17] . ویکی اهل بیت؛ ویکی شیعه؛ نگاهی به مقاله «فلسفه ازدواج در اسلام و مسيحيت»

[18] . ویکی پرسش؛ کتاب «رهبانیت متعالی اسلامی» منتشر شد

[19] [https://iqna.ir/fa/news/4020662/%D8%B2%D9%87%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B7%D9%86-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D9%88%D8%B5%DB%8C%D9%81-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 HYPERLINK "https://iqna.ir/fa/news/4020662/%D8%B2%D9%87%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B7%D9%86-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D9%88%D8%B5%DB%8C%D9%81-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" . زهد اسلامی در بطن روابط اجتماعی قرار دارد/ توصیف زندگی خوب از نظر قرآن؛ رهبانیت، ساخته برخی مسیحیان است / ماجرای جزیره‌ای که هیچ مونثی حق ورود ندارد؛ اخلاق برادر ایمان است و بدون آن دچار رهبانیت می‌شویم؛ بنای اسلام در تبلیغ دین، استفاده از زور نبوده و نیست/ لزوم حفظ آبروی مردم؛ . در احوال اهل کتاب و خوبان و بدان ایشان؛ كتاب «دنيا و آخرت از نگاه قرآن و حديث» تجديد چاپ شد؛ ]

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]