گریستن

گریستن؛ حالت نشان دهنده حزن و خوف انسان. ترس از خدا و روز قیامت یا ترحم بر دیگران از جمله انگیزه های گریه می باشد. گریه، به دو دسته گریه ناپسند مانند گریه فریبکارانه و گریه پسندیده مانند گریه بر مصایب اهل بیت (ع) تقسیم می شود که نوع دوم فواید فراوانی مثل معرفت افزایی و آمرزش گناهان را به دنبال دارد.

ماهیت گریه

گریه مانند خنده، از نیازهای طبیعی انسان است و ریشه در خلقت و طبیعت بشر دارد. خداوند، این دو پدیده را مستقیماً به خود، نسبت می‌دهد: وَأَنَّهُ هُوَأَضْحَک وَ أَبْکی (و هم اوست که می‌خنداند و می‌گریاند.)(نجم–۴۳). خداوند انسان را به گونه‌ای آفریده که می‌تواند شادی خود را با خنده، و اندوه خود را با گریه ابراز نماید. گریستن در سه سطح متفاوت روی می‌دهد: در سطح اول شرایط فیزیولوژیک موجب گریه می‌شود؛ مانند گریه نوزاد یا صدمات فیزیکی به بزرگسالان‌. همان‌طور که کودکی به‌خاطر زمین خوردن گریه می‌کند فرد بالغ ممکن است به‌علت درد ناشی از جراحتی جسمانی بگرید. در سطح دوم، علت گریه، خلقیات، احساسات و حالات عاطفی است. البته نوزاد هم گاه از روی خشم می‌گرید ولی با گذشت زمان طبیعت آن‌چه موجب گریستن در بالغان می‌شود ظرافت و پیچیدگی می‌یابد و احساسات دیگر نیز اضافه می‌شوند؛ مثلاً نوجوانی که به غرورش بر می‌خورد و مناعت طبع او زیر سؤال می‌رود بر اثر ناکامی ناشی از تحقیر گریه می‌کند. در سطح سوم احساسات ژرف‌تر و متعالی‌تر درکار هستند؛ مانند گریستنی که در هنگام نیایش یا درک عمیق یک پدیده یا حالات عرفانی روی می‌دهد.

گریه در روایات

امام صادق‌ (ع) فرمود: «نزد هر كس كه ما ياد شويم و چشمانش اشک آلود شود، حتى اگر به اندازه بال مگسى‌ باشد، خداوند گناهانش را مى‌بخشايد هر چند چون كف دريا فراوان باشد».

حضرت رسول (ص) فرموده‌اند: «گریه از خوف حق کلید رحمت و نشانه قبولى اعمال و راه اجابت دعا است». در حدیث دیگری نیز فرموده‌اند: «آن‌گاه که بنده از خوف حق گریه کند، گناهان او فرو مى‌‏ریزند، چنان‌که برگ از درختان فرومى‌‏ریزد و چون روزى که از مادر متولد گشته پاک مى‏‌شود.

امام باقر(ع) فرمود: هیچ قطره‌ای نزد خدای عزوجل دوست داشتنی‌تر از قطره اشکی نیست که در تاریکی شب از خوف خدا ریخته می‌شود.

امام حسین(ع) نیز فرمود: گریه از خوف خدا مایه نجات از آتش دوزخ است.

امام صادق(ع) فرموده‌اند: «خداوند به حضرت عیسی(ع) وحی فرمود که از خوف من اشک از دیدگانت بریز، قلب خود را خاشع و بدنت را خاضع بدار، آن زمانى‌که مردمان غافل لب به خنده گشودند، به زیارت اهل قبور بشتاب تا از آن‌ها عبرت بگیرى.»

انگیزه گریه

انسان در ۲ حالت گریه می‌کند: نخست وقتی که از محبوب خود دور بیفتد به خاطر غمی را از دوری او تجربه می‌کند. دوم اینکه شواهدی را می‌بیند که امکان وصال وجود دارد و اشک جاری می‌شود. هجران یا شوق وصل مرهمی است که بر زخم‌های درونی ما گذاشته می‌شود. البته، انگیزة‌ اصلی‌ گریه‌ که رشد دهنده انسان هم می باشد، گریه از ترس‌ خدا و از روز جزا و عدم‌ یقین‌ از حکم‌ الهی‌ و عذاب‌ جهنم‌ ذکر شده‌ است‌. همچنین، انگیزة‌ گریه‌ ممکن‌ است‌ ترحم‌ بر دیگران‌ (مانند گمراهان در دین یا مردگان)، اشتیاق‌ جنّت‌ یا لقای‌ حق‌ و مانند آن‌ باشد.

انواع گریه

الف) گریه نکوهیده مانند گریه فریبکار و منافق، گریه بدعت گذار، گریه دروغگو، گریه خودبین، گریه نادان، گریه دنیاطلب. ب) گریه پسندیده مانند گریستن بر کوتاهی و خطاهای نفس، گریستن به خاطر آماده نبودن برای مرگ، گریستن از ترس محشر، گریستن بر مصیبت‌های اهل بیت (ع)، گریستن برای از دست دادن نیکان و فراق عزیزان، گریستن در سختی مصیبت، گریستن بر دین، آن گاه که به دست نااهل می‌افتد، گریه از ترس خدا. از زاویه دیگر، اقسام گریه شامل گریه درد و غم، ترحم، تاسف، حزن، حسرت، خوف، ندامت، فراق، شوق و شادی، فریب، مکر، نفاق و دروغ می‌شود.

آثار گریستن از ترس خدا

برخی از آثار فردی و اجتماعی گریه خوف از خدا عبارتند از:

آثار فردی:

نجات از آتش جهنم؛ ۲. پاداشی چون بهشت؛ ۳. بخشیده شدن گناهان؛ ۴. محشور شدن با پیامبران، صدیقین، شهدا و صالحان؛ ۵. جلب رحمت الهی؛ ۶. نورانی شدن قلب.

آثار اجتماعی:

یکی از آثار اجتماعی آن، این است که اگر شخصی در یک گروه و امتی باشد و از ترس خداوند اشک بریزد، خداوند به خاطر اشک او بر آن امت، نیز رحم می‌کند و اگر مستحق عذاب باشند، از عذابشان صرف نظر می‌کند و آنان را می‌بخشد. همچنین، خشنودی خدا، دوستی خدا، اجابت دعا، شادمانی در روز قیامت، امنیت در قیامت، خاموش‌کردن آتش جهنم، درجات بهشت از دیگر آثار گریستن از خوف خداوند است.

فواید گریه

• گریه هم ذهن و احساس افراد را پاک می‌کند، هم قادر به پاک‌سازی سموم می‌باشد.
• اشک قادر است بهتر از هرگونه داروی ضد افسردگی خلق و خو را بهبود بخشد.
• گریه سبب روشنایی چشم و قوت قلب می-شود.
• گريه يك مكانيسم رايگان، طبيعى و قدرتمند براى كنار آمدن با درد، استرس و اندوه است .
• گريه، موجب ارتقاى سطح سلامت فرد و افزايش حسّ تعلّق در گروه تأثير گذار و موجب افزايش حضور و دخالت ديگران در تأمين رفاه فرد مى شود .
• گريه، يك ابزار براى برقرارى ارتباط و يك زبان جهانى براى درخواست كمك و حمايت اجتماعى است.
• گريه روحيه انسان را تلطيف می‌كند و به ويژه زمانی كه گريه با عشق الهی عجين شود و روحيه معنويت انسان را بيدار كند اثری شگرف خواهد داشت.
• گریه سبب تخلیه هیجانات، و ایجاد تفکر واقع‌گرا می-شد.

منابع

ایکنا

اسلام کوئیست.

دانشنامه اسلامی.

دانشنامه پژوهه.

دانشنامه جهان اسلام.

روانشناسی گریه. ویکی شیعه.

ویکی وحدت.