محمدهادی معرفت: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «محمد هادی معرفت محمد هادی معرفت(1309-1385): عالم و روحانی شیعه و از محققان حوزه تفسیر و علوم قرآنی و فقه و اصول. مهم‌ترین اثر ایشان کتاب التمهید فی علوم القرآن است که در ده جلد منتشرشده است. فهرست زندگینامه 1 فعالیت در حوزه‌ی کربلا 1 هجرت به نجف 2 ه...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
محمد هادی معرفت | '''محمد هادی معرفت'''(1309-1385)؛ عالم و روحانی شیعه و از محققان حوزه تفسیر و علوم قرآنی و فقه و اصول. مهم‌ترین اثر ایشان کتاب التمهید فی علوم القرآن است که در ده جلد منتشرشده است. | ||
== زندگینامه == | |||
زندگینامه | آیت‌الله محمدهادی معرفت در سال 1309 هجری شمسی در کربلا متولد شد. پدرش، شیخ علی، فرزند میرزا محمدعلی از نوادگان شیخ عبدالعلی میسی اصفهانی از خطبای بنام کربلا بود. شیخ علی، به همراه والدین و سایر اعضای خانواده در سال 1290ه.ش از سده‌ی اصفهان به کربلا مهاجرت نموده بود و در سال 1338 در آنجا وفات کرد. ایشان دانشمند و خطیبی توانا و مورداحترام مردم کربلا بود. اجداد آیت‌الله معرفت تا سه قرن از سلسله‌ی روحانیون و علما بودند. مادرشان سیده زهرا، دختر سید هاشم تاجر رشتی نیز در سال 1363 در کربلا وفات یافت. | ||
وفات | |||
=== فعالیت در حوزه‌ی کربلا === | |||
آیت‌الله معرفت، در سن پنج‌سالگی برای سوادآموزی به مکتب رفت و پس‌ازآن مقدمات را نزد حاج شیخ علی‌اکبر نائینی و سپس نزد پدر، آموخت.<ref>زندگینامه خود نوشت آیت‌الله معرفت، ص6. و 7.</ref> ادبیات و منطق و مقداری از علوم فلکی و ریاضی را در حوزه‌ی کربلا و در محضر اساتیدی همچون، سید سعید تنکابنی، آیت‌الله سید محمد شیرازی، شیخ محمدحسین مازندرانی، سید مرتضی قزوینی، شیخ محمد کلباسی، شیخ محمدحسین مازندرانی، شیخ محمد خطیب، سید حسن حاج‌آقا میر قزوینی، شیخ محمدرضا جر قویی اصفهانی، شیخ محمدمهدی کابلی و شیخ یوسف بیارجمندی خراسانی فراگرفت. | آیت‌الله معرفت، در سن پنج‌سالگی برای سوادآموزی به مکتب رفت و پس‌ازآن مقدمات را نزد حاج شیخ علی‌اکبر نائینی و سپس نزد پدر، آموخت.<ref>زندگینامه خود نوشت آیت‌الله معرفت، ص6. و 7.</ref> ادبیات و منطق و مقداری از علوم فلکی و ریاضی را در حوزه‌ی کربلا و در محضر اساتیدی همچون، سید سعید تنکابنی، آیت‌الله سید محمد شیرازی، شیخ محمدحسین مازندرانی، سید مرتضی قزوینی، شیخ محمد کلباسی، شیخ محمدحسین مازندرانی، شیخ محمد خطیب، سید حسن حاج‌آقا میر قزوینی، شیخ محمدرضا جر قویی اصفهانی، شیخ محمدمهدی کابلی و شیخ یوسف بیارجمندی خراسانی فراگرفت. | ||
در این دوره، در کنار تحصیل، به تدریس و تحقیق اشتغال داشت و در هفته یک‌بار جلسه‌ی دینی برای جوانان برگزار می‌کرد. همگام با آن، با همکاری گروهی از فضلای حوزه، ماهنامه أجوبه المسائل الدینیه را تأسیس و منتشر نمود. همچنین، مقاله و نوشته‌های تحقیقی فراوانی تدوین و منتشر کرد که برخی از آن‌ها به‌صورت کتاب یا رساله چاپ شد.<ref>همان</ref> | در این دوره، در کنار تحصیل، به تدریس و تحقیق اشتغال داشت و در هفته یک‌بار جلسه‌ی دینی برای جوانان برگزار می‌کرد. همگام با آن، با همکاری گروهی از فضلای حوزه، ماهنامه أجوبه المسائل الدینیه را تأسیس و منتشر نمود. همچنین، مقاله و نوشته‌های تحقیقی فراوانی تدوین و منتشر کرد که برخی از آن‌ها به‌صورت کتاب یا رساله چاپ شد.<ref>همان</ref> | ||
هجرت به نجف | |||
=== هجرت به نجف === | |||
آیت‌الله معرفت، در آغاز سال 1340ش، برای تکمیل تحصیل به همراه خانواده به نجف مهاجرت نمود و از محضر اساتیدی چون سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خویی، میرزا باقر زنجانی، شیخ حسین حلی، سید علی فانی اصفهانی و امام خمینی بهره‌برد.<ref>همان، ص7.</ref> | آیت‌الله معرفت، در آغاز سال 1340ش، برای تکمیل تحصیل به همراه خانواده به نجف مهاجرت نمود و از محضر اساتیدی چون سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خویی، میرزا باقر زنجانی، شیخ حسین حلی، سید علی فانی اصفهانی و امام خمینی بهره‌برد.<ref>همان، ص7.</ref> | ||
در این مدت، علاوه بر تدریس، از کار تحقیق و نگارش مقالات علمی غافل نبوده و با گروهی از فضلای حوزه جلسات هفتگی تشکیل می‌داد. علاوه‌بر نگارش مقاله و نشر مجلات، رساله‌های گوناگون ازجمله تناسخ الأرواح در رد نظریه‌ی تناسخ و تمهید القواعد در قضای فوائت را نگارش نمود.<ref>همان، ص8.</ref> | در این مدت، علاوه بر تدریس، از کار تحقیق و نگارش مقالات علمی غافل نبوده و با گروهی از فضلای حوزه جلسات هفتگی تشکیل می‌داد. علاوه‌بر نگارش مقاله و نشر مجلات، رساله‌های گوناگون ازجمله تناسخ الأرواح در رد نظریه‌ی تناسخ و تمهید القواعد در قضای فوائت را نگارش نمود.<ref>همان، ص8.</ref> | ||
هجرت به قم | |||
=== هجرت به قم === | |||
در سال 1351ش که حکومت بعث عراق، دستور مهاجرت ایرانیان را صادر کرد، آیت‌الله معرفت به‌اتفاق همسر و فرزندان رهسپار حوزه‌ی علمیه‌ی قم شد. از بدو ورود به قم، همان شیوه‌ی علمی پیشین را ادامه داد. در بُعد تحصیلی به حوزه‌ی درس اصول مرحوم میرزا هاشم آملی حضور یافت و بقیه‌ی اوقات را به تدریس و تحقیق پرداخت. در این مقطع زمانی، به تدریس رسایل، مکاسب، کفایه و تدریس خارج فقه و اصول پرداخت و در مدرسه‌ی عالی حقانی مسائل قرآنی را تدریس نمود.<ref>همان</ref> | در سال 1351ش که حکومت بعث عراق، دستور مهاجرت ایرانیان را صادر کرد، آیت‌الله معرفت به‌اتفاق همسر و فرزندان رهسپار حوزه‌ی علمیه‌ی قم شد. از بدو ورود به قم، همان شیوه‌ی علمی پیشین را ادامه داد. در بُعد تحصیلی به حوزه‌ی درس اصول مرحوم میرزا هاشم آملی حضور یافت و بقیه‌ی اوقات را به تدریس و تحقیق پرداخت. در این مقطع زمانی، به تدریس رسایل، مکاسب، کفایه و تدریس خارج فقه و اصول پرداخت و در مدرسه‌ی عالی حقانی مسائل قرآنی را تدریس نمود.<ref>همان</ref> | ||
فعالیت‌های علمی پژوهشی | |||
== فعالیت‌های علمی پژوهشی == | |||
آیت‌الله معرفت در جوانی طلبه‌ی فاضلی بودو وی درس خواندن را رها نکرد و حدود سی سال درس خواند.<ref>سخنرانی آیت‌الله استادی در اربعین ارتحال استاد معرفت(ره)، ص14.</ref> ایشان، آمیزه‌ای از مفسر، قرآن‌پژوه، فقیه، متکلم و صاحب‌نظر در مباحث اعتقادی بود؛<ref>کتب آیت‌الله معرفت؛ دوره معارف و علوم قرآن، نه نقل فهرست‌وار مطالب، ص75.</ref> که دارای انبوه تألیفات و مقالات به همراه تربیت صدها شاگرد کوشا و کارآمد است.<ref>آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص30.</ref> | آیت‌الله معرفت در جوانی طلبه‌ی فاضلی بودو وی درس خواندن را رها نکرد و حدود سی سال درس خواند.<ref>سخنرانی آیت‌الله استادی در اربعین ارتحال استاد معرفت(ره)، ص14.</ref> ایشان، آمیزه‌ای از مفسر، قرآن‌پژوه، فقیه، متکلم و صاحب‌نظر در مباحث اعتقادی بود؛<ref>کتب آیت‌الله معرفت؛ دوره معارف و علوم قرآن، نه نقل فهرست‌وار مطالب، ص75.</ref> که دارای انبوه تألیفات و مقالات به همراه تربیت صدها شاگرد کوشا و کارآمد است.<ref>آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص30.</ref> | ||
حضور در بخش نظری و فکری دستگاه قضایی،<ref>همان، ص31.</ref> تدریس در دانشگاه، حضور فعال در حوزه علمیه قم،<ref>سخنرانی آیت‌الله استادی در اربعین ارتحال استاد معرفت(ره)، ص16.</ref> تدریس در حوزه ایرانی و حوزه‌های خارجی،<ref>آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص67.</ref> تدریس در جامعه المصطفی(ص) و تدریس رشته تخصصی تفسیر در برخی مراکز علمی، برگزاری درس هفتگی خارج فقه و درس تفسیری در منزل<ref>آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص63.</ref> و برگزاری مجلس روضه با رویکرد علمی و عالمانه در منزل خود<ref>همان، ص67.</ref> بخشی از فعالیت‌های علمی ایشان است. | حضور در بخش نظری و فکری دستگاه قضایی،<ref>همان، ص31.</ref> تدریس در دانشگاه، حضور فعال در حوزه علمیه قم،<ref>سخنرانی آیت‌الله استادی در اربعین ارتحال استاد معرفت(ره)، ص16.</ref> تدریس در حوزه ایرانی و حوزه‌های خارجی،<ref>آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص67.</ref> تدریس در جامعه المصطفی(ص) و تدریس رشته تخصصی تفسیر در برخی مراکز علمی، برگزاری درس هفتگی خارج فقه و درس تفسیری در منزل<ref>آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص63.</ref> و برگزاری مجلس روضه با رویکرد علمی و عالمانه در منزل خود<ref>همان، ص67.</ref> بخشی از فعالیت‌های علمی ایشان است. | ||
آیت‌الله معرفت در دانشگاه‌های کشور حضور فعالی داشت. در دانشگاه تهران به‌عنوان استاد راهنما، مشاور و صاحب‌نظر حضور داشت و در جلسات دفاع پایان‌نامه، نظرات بسیار بنیادین و راهگشایی می‌داد. علاوه بر همکاری در دانشگاه قم و دانشکده اصول دین قم به دانشگاه علوم اسلامی رضوی نیز رفت‌وآمد می‌کرد<ref>التفسیر الأثری الجامع؛ عرصه مقایسه و مقارنه روایات تفسیری، ص147.</ref> و در اواخر عمر شریفش درس خارج را در این دانشگاه برای دانشجویان دکتری برگزار می‌کرد.<ref>آیت‌الله معرفت برای نظرات صحابه تنها از این منظر که درصحنه بودند اعتبار قائل می‌شد، ص150.</ref> | آیت‌الله معرفت در دانشگاه‌های کشور حضور فعالی داشت. در دانشگاه تهران به‌عنوان استاد راهنما، مشاور و صاحب‌نظر حضور داشت و در جلسات دفاع پایان‌نامه، نظرات بسیار بنیادین و راهگشایی می‌داد. علاوه بر همکاری در دانشگاه قم و دانشکده اصول دین قم به دانشگاه علوم اسلامی رضوی نیز رفت‌وآمد می‌کرد<ref>التفسیر الأثری الجامع؛ عرصه مقایسه و مقارنه روایات تفسیری، ص147.</ref> و در اواخر عمر شریفش درس خارج را در این دانشگاه برای دانشجویان دکتری برگزار می‌کرد.<ref>آیت‌الله معرفت برای نظرات صحابه تنها از این منظر که درصحنه بودند اعتبار قائل می‌شد، ص150.</ref> | ||
ایشان، از همان دوران نجف اشرف، در کنار کار قرآنی به کار فقاهتی مشغول بوده و کتاب‌ها و رساله‌های متعددی در این زمینه به رشته‌ی تحریر درآورد. همچنین به تدوین نظرات فقهی نوین بر اساس اجتهاد پیشرفته در قرون اخیر پرداخت.<ref>زندگینامه خود نوشت آیت‌الله معرفت، ص9.</ref> ایشان در مورد تلقیح، پیوند اعضا، مسائل مربوط به جنین و شبیه‌سازی و بانک و ربا، | |||
ایشان، از همان دوران نجف اشرف، در کنار کار قرآنی به کار فقاهتی مشغول بوده و کتاب‌ها و رساله‌های متعددی در این زمینه به رشته‌ی تحریر درآورد. همچنین به تدوین نظرات فقهی نوین بر اساس اجتهاد پیشرفته در قرون اخیر پرداخت.<ref>زندگینامه خود نوشت آیت‌الله معرفت، ص9.</ref> ایشان در مورد تلقیح، پیوند اعضا، مسائل مربوط به جنین و شبیه‌سازی و بانک و ربا، دیدگاه هایی فنی ارائه داد. در آرای فقهی ایشان، هم احتیاط دیده می‌شود و هم جنبه بدیع و نو بودن.<ref>آیت‌الله معرفت در عین نقد نومعتزلیان، تعدیل ضد عقل‌گرایی را مثبت می‌دانست، ص131.</ref> آیت‌الله معرفت اولین مترجم فارسی به عربی کتاب ولایت‌فقیه اثر امام خمینی(ره) بود. ایشان به امام(ره) احترام می‌گذاشت و در بسیاری از موارد با ایشان هم‌عقیده بود.<ref>آیت‌الله معرفت معتقد بود پاسخ تمام شبهات در روایات آمده است، ص28.</ref> | |||
آیت‌الله معرفت در نهادینه کردن قرآن و برداشت مسائل دینی از قرآن گام مؤثری برداشت و در بسیاری از زمینه‌های این موضوع، نوآور و مبدع بود.<ref>آیت‌الله معرفت؛ تبیین‌کننده محوریت قرآن در فقه به‌صورت کاربردی، ص173.</ref> کار بزرگ ایشان، شناسایی، گردآوری، تدوین و پرداخت ارجمند و کارآمد پراکنده‌های گران‌قدر میراث بزرگ شیعی در بحث‌های علوم قرآنی از آثار عالمان و عرضه‌ی آن در تألیفات خود به‌ویژه کتاب التمهید است.<ref>آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص33.</ref> باوجود پیشنهادی که به ایشان برای مرجعیت شده بود، فعالیت در زمینه‌ی قرآن کریم را وظیفه‌ی خود دانسته و بر مرجعیت ارجح دانست.<ref>آیت‌الله معرفت پرتلاش و بانشاط تا آخرین لحظه حیات، ص21.</ref> | آیت‌الله معرفت در نهادینه کردن قرآن و برداشت مسائل دینی از قرآن گام مؤثری برداشت و در بسیاری از زمینه‌های این موضوع، نوآور و مبدع بود.<ref>آیت‌الله معرفت؛ تبیین‌کننده محوریت قرآن در فقه به‌صورت کاربردی، ص173.</ref> کار بزرگ ایشان، شناسایی، گردآوری، تدوین و پرداخت ارجمند و کارآمد پراکنده‌های گران‌قدر میراث بزرگ شیعی در بحث‌های علوم قرآنی از آثار عالمان و عرضه‌ی آن در تألیفات خود به‌ویژه کتاب التمهید است.<ref>آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص33.</ref> باوجود پیشنهادی که به ایشان برای مرجعیت شده بود، فعالیت در زمینه‌ی قرآن کریم را وظیفه‌ی خود دانسته و بر مرجعیت ارجح دانست.<ref>آیت‌الله معرفت پرتلاش و بانشاط تا آخرین لحظه حیات، ص21.</ref> | ||
ویژگی‌های علمی | |||
== ویژگی‌های علمی == | |||
مهم‌ترین خصوصیت علمی آیت‌الله معرفت، نظریه‌پردازی بر اساس دلیل و برهان بود.<ref>سخنرانی آیت‌الله استادی در اربعین ارتحال استاد معرفت(ره)، ص16.</ref> بااینکه نظرات ایشان همراه با نوآوری بود، ولی هیچ‌گاه خالی از دقت و شتاب‌زده نبود، بلکه روی نظرات خویش تأمل‌های بسیاری را انجام می‌داد و با رعایت همه‌ی جوانب نظریه را مطرح می‌کرد. معمولاً سعی می‌کرد نوآوری‌های خود را در کرسی‌های نظریه‌پردازی و یا نشست‌های علمی بیان کند تا به‌راحتی بتواند آن را در معرض نقد قرار دهد.<ref>تعامل با دانشجو در ارائه نظرات؛ شیوه تدریس آیت‌الله معرفت، ص 36 و 37.</ref> انتقادات را روان و ساده قبول می‌کرد و بر این باور بود که کسی که نقد می‌کند، قطعاً مطالب را خوانده، توجه کرده و سپس برای نقد آن تلاش می‌کند.<ref>آیت‌الله معرفت پرتلاش و بانشاط تا آخرین لحظه حیات، ص23.</ref> ایشان در کتاب‌های متعدد خود، نوآوری‌های فراوانی داشت، چنانچه در برخی زمینه‌ها، عرصه‌های جدیدی را فراسوی محققان گشود. آیت‌الله معرفت عالمی بود که در عین پایبندی به نصوص دینی، نواندیش و عقل‌گرا بود. ایشان واقعیت‌های عصر حاضر و این‌که باید جایگاه تشیع را در کشورهای دیگر گسترش داد، موردتوجه قرار می‌داد.<ref>کتب آیت‌الله معرفت؛ دوره معارف و علوم قرآن، نه نقل فهرست‌وار مطالب، ص74.</ref> استاد معرفت در مورد مسائلی همچون نسخ در قرآن،<ref>آیت‌الله معرفت برای معجزه حیثیت دفاعی قائل بود نه تبلیغی، ص119.</ref> بطن و تأویل قرآن،<ref>آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص70.</ref> حجیت قول صحابه<ref>کتب آیت‌الله معرفت؛ دوره معارف و علوم قرآن، نه نقل فهرست‌وار مطالب، ص75.</ref> و اعجاز قرآن<ref>آیت‌الله معرفت برای معجزه حیثیت دفاعی قائل بود نه تبلیغی، ص121.</ref> نظرات متفاوت و بدیعی داشت. | مهم‌ترین خصوصیت علمی آیت‌الله معرفت، نظریه‌پردازی بر اساس دلیل و برهان بود.<ref>سخنرانی آیت‌الله استادی در اربعین ارتحال استاد معرفت(ره)، ص16.</ref> بااینکه نظرات ایشان همراه با نوآوری بود، ولی هیچ‌گاه خالی از دقت و شتاب‌زده نبود، بلکه روی نظرات خویش تأمل‌های بسیاری را انجام می‌داد و با رعایت همه‌ی جوانب نظریه را مطرح می‌کرد. معمولاً سعی می‌کرد نوآوری‌های خود را در کرسی‌های نظریه‌پردازی و یا نشست‌های علمی بیان کند تا به‌راحتی بتواند آن را در معرض نقد قرار دهد.<ref>تعامل با دانشجو در ارائه نظرات؛ شیوه تدریس آیت‌الله معرفت، ص 36 و 37.</ref> انتقادات را روان و ساده قبول می‌کرد و بر این باور بود که کسی که نقد می‌کند، قطعاً مطالب را خوانده، توجه کرده و سپس برای نقد آن تلاش می‌کند.<ref>آیت‌الله معرفت پرتلاش و بانشاط تا آخرین لحظه حیات، ص23.</ref> ایشان در کتاب‌های متعدد خود، نوآوری‌های فراوانی داشت، چنانچه در برخی زمینه‌ها، عرصه‌های جدیدی را فراسوی محققان گشود. آیت‌الله معرفت عالمی بود که در عین پایبندی به نصوص دینی، نواندیش و عقل‌گرا بود. ایشان واقعیت‌های عصر حاضر و این‌که باید جایگاه تشیع را در کشورهای دیگر گسترش داد، موردتوجه قرار می‌داد.<ref>کتب آیت‌الله معرفت؛ دوره معارف و علوم قرآن، نه نقل فهرست‌وار مطالب، ص74.</ref> استاد معرفت در مورد مسائلی همچون نسخ در قرآن،<ref>آیت‌الله معرفت برای معجزه حیثیت دفاعی قائل بود نه تبلیغی، ص119.</ref> بطن و تأویل قرآن،<ref>آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص70.</ref> حجیت قول صحابه<ref>کتب آیت‌الله معرفت؛ دوره معارف و علوم قرآن، نه نقل فهرست‌وار مطالب، ص75.</ref> و اعجاز قرآن<ref>آیت‌الله معرفت برای معجزه حیثیت دفاعی قائل بود نه تبلیغی، ص121.</ref> نظرات متفاوت و بدیعی داشت. | ||
آیت‌الله معرفت، در درس‌ها محور را قرآن می‌گذاشت و می‌خواست بحث را از طریق قرآن پرورش دهد. یکی از دغدغه‌های ایشان، اهمیت به قرآن در حوزه و دانشگاه بود.<ref>آیت‌الله معرفت معتقد بود پاسخ تمام شبهات در روایات آمده است، ص27.</ref> | آیت‌الله معرفت، در درس‌ها محور را قرآن می‌گذاشت و می‌خواست بحث را از طریق قرآن پرورش دهد. یکی از دغدغه‌های ایشان، اهمیت به قرآن در حوزه و دانشگاه بود.<ref>آیت‌الله معرفت معتقد بود پاسخ تمام شبهات در روایات آمده است، ص27.</ref> | ||
بهره‌گیری از منابع شیعه و سنی از ویژگی‌های مثبت آثار ایشان است. تلاش وی گامی بلند در تقریب مذاهب شیعه و اهل تسنن و جمع‌بندی بین آن‌ها و رسیدن به نظر واحد است.<ref>التفسیر الأثری الجامع؛ عرصه مقایسه و مقارنه روایات تفسیری، ص147.</ref> البته طی طریق کردن در مسیر وحدت شیعه و سنی باعث نشد تا از بیان حقایقی که نشان از حقانیت تشیع است دست بکشد، بلکه بر حقایق و مبانی تشیع پافشاری می‌کرد و سعی در پاسخگویی به شبهات آن‌ها داشت.<ref>تعامل با دانشجو در ارائه نظرات؛ شیوه تدریس آیت‌الله معرفت، ص37.</ref> | بهره‌گیری از منابع شیعه و سنی از ویژگی‌های مثبت آثار ایشان است. تلاش وی گامی بلند در تقریب مذاهب شیعه و اهل تسنن و جمع‌بندی بین آن‌ها و رسیدن به نظر واحد است.<ref>التفسیر الأثری الجامع؛ عرصه مقایسه و مقارنه روایات تفسیری، ص147.</ref> البته طی طریق کردن در مسیر وحدت شیعه و سنی باعث نشد تا از بیان حقایقی که نشان از حقانیت تشیع است دست بکشد، بلکه بر حقایق و مبانی تشیع پافشاری می‌کرد و سعی در پاسخگویی به شبهات آن‌ها داشت.<ref>تعامل با دانشجو در ارائه نظرات؛ شیوه تدریس آیت‌الله معرفت، ص37.</ref> | ||
بااینکه تحصیلات ایشان حوزوی بود، مسائل مربوط به ریاضیات و علوم را با دقت تمام یاد می‌گرفت. ایشان در زمینه‌های مختلف به نقل‌قول صرف نمی‌پرداخت، بلکه مطالبی را که از مطالعه‌ی شخصی خودش به دست آورده بود، بیان می‌کرد. او برای ورود به پژوهش‌های میان‌رشته‌ای، ابتدا از پایه‌های ابتدایی آن علم شروع می‌کرد تا پایه‌های بالایی آن علم سپس آن مسائل را در حوزه‌ی فقه، تفسیر، علوم قرآن و سایر علوم اسلامی بود پیگیری می‌کرد.<ref>آیت‌الله معرفت پرتلاش و بانشاط تا آخرین لحظه حیات، ص22.</ref> | بااینکه تحصیلات ایشان حوزوی بود، مسائل مربوط به ریاضیات و علوم را با دقت تمام یاد می‌گرفت. ایشان در زمینه‌های مختلف به نقل‌قول صرف نمی‌پرداخت، بلکه مطالبی را که از مطالعه‌ی شخصی خودش به دست آورده بود، بیان می‌کرد. او برای ورود به پژوهش‌های میان‌رشته‌ای، ابتدا از پایه‌های ابتدایی آن علم شروع می‌کرد تا پایه‌های بالایی آن علم سپس آن مسائل را در حوزه‌ی فقه، تفسیر، علوم قرآن و سایر علوم اسلامی بود پیگیری می‌کرد.<ref>آیت‌الله معرفت پرتلاش و بانشاط تا آخرین لحظه حیات، ص22.</ref> | ||
استاد معرفت معتقد بود که ترجمه قرآن نباید فردی باشد؛ چراکه برخی از آیات بحث علمی مهمی را بیان می‌کند و باید توسط متخصص در آن رشته ترجمه شود. استاد در تفسیر موضوعی نیز قائل به تفسیر جمعی بود. لذا ایشان معتقد بود که تفسیری مطلوب است که از همه منابع عقل، نقل و یافته‌های علمی و قرآن استفاده شود و مجموعه این‌ها تفسیر جامع اجتهادی نامیده می‌شود.<ref>تعامل با دانشجو در ارائه نظرات؛ شیوه تدریس آیت‌الله معرفت، ص39.</ref> | استاد معرفت معتقد بود که ترجمه قرآن نباید فردی باشد؛ چراکه برخی از آیات بحث علمی مهمی را بیان می‌کند و باید توسط متخصص در آن رشته ترجمه شود. استاد در تفسیر موضوعی نیز قائل به تفسیر جمعی بود. لذا ایشان معتقد بود که تفسیری مطلوب است که از همه منابع عقل، نقل و یافته‌های علمی و قرآن استفاده شود و مجموعه این‌ها تفسیر جامع اجتهادی نامیده می‌شود.<ref>تعامل با دانشجو در ارائه نظرات؛ شیوه تدریس آیت‌الله معرفت، ص39.</ref> | ||
او گزارش و بیان فضائل را برای اهل‌بیت(ع) به هرگونه و با هر محتوایی نمی‌پذیرفت.<ref>آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص33.</ref> استاد معرفت در احیای نام حضرت امیر(ع) در تفاسیر قرآن تلاش بسیار زیادی را انجام داد.<ref>احیای نام امیرالمؤمنین(ع) در تفسیر؛ هدف آیت‌الله معرفت در پژوهش‌های قرآنی، ص127.</ref> تکیه عمده‌ی ایشان در حل مباحث مختلف علمی، روایات اهل‌بیت(ع) بود. ایشان در بررسی متشابهات از روایات استفاده زیادی می‌برد و سعی داشت تا روایات را تا آنجا که قابل‌فهم و توجیه باشد، بر معنای درستی حمل کند.<ref>کتب آیت‌الله معرفت؛ دوره معارف و علوم قرآن، نه نقل فهرست‌وار مطالب، ص76.</ref> او مردی پویا، نواندیش و زمان‌شناس بود<ref>آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص31.</ref> که به نیازهای روزگار و گرایش‌های مخاطب توجه می‌کرد و سپس می‌نوشت.<ref>همان، ص29.</ref> | او گزارش و بیان فضائل را برای اهل‌بیت(ع) به هرگونه و با هر محتوایی نمی‌پذیرفت.<ref>آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص33.</ref> استاد معرفت در احیای نام حضرت امیر(ع) در تفاسیر قرآن تلاش بسیار زیادی را انجام داد.<ref>احیای نام امیرالمؤمنین(ع) در تفسیر؛ هدف آیت‌الله معرفت در پژوهش‌های قرآنی، ص127.</ref> تکیه عمده‌ی ایشان در حل مباحث مختلف علمی، روایات اهل‌بیت(ع) بود. ایشان در بررسی متشابهات از روایات استفاده زیادی می‌برد و سعی داشت تا روایات را تا آنجا که قابل‌فهم و توجیه باشد، بر معنای درستی حمل کند.<ref>کتب آیت‌الله معرفت؛ دوره معارف و علوم قرآن، نه نقل فهرست‌وار مطالب، ص76.</ref> او مردی پویا، نواندیش و زمان‌شناس بود<ref>آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص31.</ref> که به نیازهای روزگار و گرایش‌های مخاطب توجه می‌کرد و سپس می‌نوشت.<ref>همان، ص29.</ref> | ||
ذهن منظم و اطلاعات دسته‌بندی‌شده،<ref>آیت‌الله معرفت مرجعیت را در جهت احیای علوم قرآنی رها کرد، ص168.</ref> درست و صحیح نوشتن،<ref>تألیفات قرآنی آیت‌الله معرفت بر آثار فقهی و اصولی وی سایه افکنده است، ص171.</ref> اتقان و پختگی نظریات به دلیل بازخوانی و اصلاح مکرر،<ref>نقدپذیری و آزاداندیشی؛ ویژگی‌های بارز تدریس آیت‌الله معرفت، ص 35.</ref> مخالفت با تقلید کورکورانه در مسائل علمی،<ref>آیت‌الله معرفت پرتلاش و بانشاط تا آخرین لحظه حیات، ص23.</ref> تلاش علمی خستگی‌ناپذیر، نشاط و پرکاری،<ref>همان، ص21.</ref> به‌کارگیری تمام توان برای حل مسائل،<ref>آیت‌الله معرفت معتقد بود پاسخ تمام شبهات در روایات آمده است، ص25.</ref> نظرخواهی از دیگر علما،<ref>تألیفات قرآنی آیت‌الله معرفت بر آثار فقهی و اصولی وی سایه افکنده است، ص172.</ref> سخنرانی در محافل علمی معتبر، استفاده از زمان و فرصت‌ها،<ref>سخنرانی آیت‌الله استادی در اربعین ارتحال استاد معرفت(ره)، ص15.</ref> خستگی‌ناپذیری در مطالعه و تحقیق،<ref>همان، ص16.</ref> تواضع علمی،<ref>همان، ص17.</ref> مراجعه به منابع دست‌اول در تحقیق،<ref>محبت سرشار به فرزندان؛ روش تربیتی آیت‌الله معرفت، ص19.</ref> تعصب نداشتن نسبت به تحقیقات خود،<ref>آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص30.</ref> حریت و آزادمنشی در مسائل علمی، جامع‌نگری در منابع و مصادر شیعه و سنی،<ref>نقدپذیری و آزاداندیشی؛ ویژگی‌های بارز تدریس آیت‌الله معرفت، ص 35.</ref> قلم فخیم و به‌روز<ref>آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص64.</ref> بررسی موضوع تحقیق به‌صورت عالمانه، مؤدبانه و نقادانه،<ref>همان، ص68.</ref> جامعیت علمی،<ref>کتب آیت‌الله معرفت؛ دوره معارف و علوم قرآن، نه نقل فهرست‌وار مطالب، ص77.</ref> تتبع در کتاب‌های مختلف،<ref>شبهات و ردود؛ پاسخنامه هزار شبهه قرآنی مستشرقان، ص106.</ref> غیرت علمی و مخالفت با حضور عالم نماها،<ref>روش تفسیری آیت‌الله معرفت جامع اجتهادی است، ص157.</ref> ارتباط با مجامع علمی جهان،<ref>همان، ص158.</ref> اندیشه قبل از پذیرفتن مطالب، با تأنی و تأمل گفتن و نوشتن، خردورزی، آگاهانه و هوشمندانه سراغ اندیشه‌ها رفتن و با همین زاویه به دین، میراث دینی و فرهنگ دینی نگریستن از دیگر ویژگی‌های او بود. این ویژگی‌ها از او عالمی پیشرو، روشن‌اندیش و خرافه‌ستیز ساخته بود.<ref>آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص32.</ref> | ذهن منظم و اطلاعات دسته‌بندی‌شده،<ref>آیت‌الله معرفت مرجعیت را در جهت احیای علوم قرآنی رها کرد، ص168.</ref> درست و صحیح نوشتن،<ref>تألیفات قرآنی آیت‌الله معرفت بر آثار فقهی و اصولی وی سایه افکنده است، ص171.</ref> اتقان و پختگی نظریات به دلیل بازخوانی و اصلاح مکرر،<ref>نقدپذیری و آزاداندیشی؛ ویژگی‌های بارز تدریس آیت‌الله معرفت، ص 35.</ref> مخالفت با تقلید کورکورانه در مسائل علمی،<ref>آیت‌الله معرفت پرتلاش و بانشاط تا آخرین لحظه حیات، ص23.</ref> تلاش علمی خستگی‌ناپذیر، نشاط و پرکاری،<ref>همان، ص21.</ref> به‌کارگیری تمام توان برای حل مسائل،<ref>آیت‌الله معرفت معتقد بود پاسخ تمام شبهات در روایات آمده است، ص25.</ref> نظرخواهی از دیگر علما،<ref>تألیفات قرآنی آیت‌الله معرفت بر آثار فقهی و اصولی وی سایه افکنده است، ص172.</ref> سخنرانی در محافل علمی معتبر، استفاده از زمان و فرصت‌ها،<ref>سخنرانی آیت‌الله استادی در اربعین ارتحال استاد معرفت(ره)، ص15.</ref> خستگی‌ناپذیری در مطالعه و تحقیق،<ref>همان، ص16.</ref> تواضع علمی،<ref>همان، ص17.</ref> مراجعه به منابع دست‌اول در تحقیق،<ref>محبت سرشار به فرزندان؛ روش تربیتی آیت‌الله معرفت، ص19.</ref> تعصب نداشتن نسبت به تحقیقات خود،<ref>آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص30.</ref> حریت و آزادمنشی در مسائل علمی، جامع‌نگری در منابع و مصادر شیعه و سنی،<ref>نقدپذیری و آزاداندیشی؛ ویژگی‌های بارز تدریس آیت‌الله معرفت، ص 35.</ref> قلم فخیم و به‌روز<ref>آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص64.</ref> بررسی موضوع تحقیق به‌صورت عالمانه، مؤدبانه و نقادانه،<ref>همان، ص68.</ref> جامعیت علمی،<ref>کتب آیت‌الله معرفت؛ دوره معارف و علوم قرآن، نه نقل فهرست‌وار مطالب، ص77.</ref> تتبع در کتاب‌های مختلف،<ref>شبهات و ردود؛ پاسخنامه هزار شبهه قرآنی مستشرقان، ص106.</ref> غیرت علمی و مخالفت با حضور عالم نماها،<ref>روش تفسیری آیت‌الله معرفت جامع اجتهادی است، ص157.</ref> ارتباط با مجامع علمی جهان،<ref>همان، ص158.</ref> اندیشه قبل از پذیرفتن مطالب، با تأنی و تأمل گفتن و نوشتن، خردورزی، آگاهانه و هوشمندانه سراغ اندیشه‌ها رفتن و با همین زاویه به دین، میراث دینی و فرهنگ دینی نگریستن از دیگر ویژگی‌های او بود. این ویژگی‌ها از او عالمی پیشرو، روشن‌اندیش و خرافه‌ستیز ساخته بود.<ref>آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص32.</ref> | ||
ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری | |||
== ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری == | |||
آیت‌الله معرفت، تمام خصلت‌هایی که یک عالم خوب می‌تواند داشته باشد را داشت.<ref>سخنرانی آیت‌الله استادی در اربعین ارتحال استاد معرفت(ره)، ص17.</ref> انسانی متعادل و دارای هوش و استعداد بالابود<ref>آیت‌الله معرفت معتقد بود پاسخ تمام شبهات در روایات آمده است، ص25.</ref> که فرمایشات اهل‌بیت(ع) و توسل و ارتباط با ایشان، محوری مهم در زندگی‌اش داشت.<ref>آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص67.</ref> | آیت‌الله معرفت، تمام خصلت‌هایی که یک عالم خوب می‌تواند داشته باشد را داشت.<ref>سخنرانی آیت‌الله استادی در اربعین ارتحال استاد معرفت(ره)، ص17.</ref> انسانی متعادل و دارای هوش و استعداد بالابود<ref>آیت‌الله معرفت معتقد بود پاسخ تمام شبهات در روایات آمده است، ص25.</ref> که فرمایشات اهل‌بیت(ع) و توسل و ارتباط با ایشان، محوری مهم در زندگی‌اش داشت.<ref>آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص67.</ref> | ||
ایشان تلاش می‌کرد تا در مباحث سیاسی معتدل حرکت کند و وارد جناح‌بندی‌ها نشود.<ref>همان، ص62.</ref> معمولاً نه از دیگران ناراحت می‌شد و نه کسی را از خودش ناراحت می‌کرد.<ref>محبت سرشار به فرزندان؛ روش تربیتی آیت‌الله معرفت، ص18.</ref> داشتن محبوبیت در میان مردم،<ref>سخنرانی آیت‌الله استادی در اربعین ارتحال استاد معرفت(ره)، ص17.</ref> توقع نداشتن در برابر کمک به دیگران، سعه‌ی صدر، گشاده‌رویی،<ref>محبت سرشار به فرزندان؛ روش تربیتی آیت‌الله معرفت، ص18.</ref> استقلال در انجام امور شخصی،<ref>همان، ص19.</ref> ساده‌زیستی،<ref>آیت‌الله معرفت پرتلاش و بانشاط تا آخرین لحظه حیات، ص20.</ref> صلابت روحی،<ref>همان، ص21.</ref> امیدواری به آینده و جوانان شیعه، حساسیت به مسائل جامعه،<ref>آیت‌الله معرفت معتقد بود پاسخ تمام شبهات در روایات آمده است، ص26.</ref> اخلاص،<ref>آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص30.</ref> صبر در شهادت فرزند،<ref>همان، ص32.</ref> فروتنی<ref>تعامل با دانشجو در ارائه نظرات؛ شیوه تدریس آیت‌الله معرفت، ص37.</ref> و غیرت دینی<ref>آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص65.</ref> ازجمله ویژگی‌های شخصیتی اوست. | ایشان تلاش می‌کرد تا در مباحث سیاسی معتدل حرکت کند و وارد جناح‌بندی‌ها نشود.<ref>همان، ص62.</ref> معمولاً نه از دیگران ناراحت می‌شد و نه کسی را از خودش ناراحت می‌کرد.<ref>محبت سرشار به فرزندان؛ روش تربیتی آیت‌الله معرفت، ص18.</ref> داشتن محبوبیت در میان مردم،<ref>سخنرانی آیت‌الله استادی در اربعین ارتحال استاد معرفت(ره)، ص17.</ref> توقع نداشتن در برابر کمک به دیگران، سعه‌ی صدر، گشاده‌رویی،<ref>محبت سرشار به فرزندان؛ روش تربیتی آیت‌الله معرفت، ص18.</ref> استقلال در انجام امور شخصی،<ref>همان، ص19.</ref> ساده‌زیستی،<ref>آیت‌الله معرفت پرتلاش و بانشاط تا آخرین لحظه حیات، ص20.</ref> صلابت روحی،<ref>همان، ص21.</ref> امیدواری به آینده و جوانان شیعه، حساسیت به مسائل جامعه،<ref>آیت‌الله معرفت معتقد بود پاسخ تمام شبهات در روایات آمده است، ص26.</ref> اخلاص،<ref>آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص30.</ref> صبر در شهادت فرزند،<ref>همان، ص32.</ref> فروتنی<ref>تعامل با دانشجو در ارائه نظرات؛ شیوه تدریس آیت‌الله معرفت، ص37.</ref> و غیرت دینی<ref>آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص65.</ref> ازجمله ویژگی‌های شخصیتی اوست. | ||
برخورد با اعضای خانواده و بستگان | |||
== برخورد با اعضای خانواده و بستگان == | |||
از ویژگی‌های بارز اخلاقی ایشان، مشارکت در کارهای منزل و کمک به خانواده بود. با همسر و فرزندان بسیار گرم و صمیمی بود و محبت یکسان نسبت به فرزندان داشت.<ref>محبت سرشار به فرزندان؛ روش تربیتی آیت‌الله معرفت، ص18.</ref> ایشان در تربیت فرزندان، تلاش می‌کرد به‌صورت غیرمستقیم، مسائل تربیتی را به فرزندان آموزش دهد.<ref>همان، ص19.</ref> | از ویژگی‌های بارز اخلاقی ایشان، مشارکت در کارهای منزل و کمک به خانواده بود. با همسر و فرزندان بسیار گرم و صمیمی بود و محبت یکسان نسبت به فرزندان داشت.<ref>محبت سرشار به فرزندان؛ روش تربیتی آیت‌الله معرفت، ص18.</ref> ایشان در تربیت فرزندان، تلاش می‌کرد به‌صورت غیرمستقیم، مسائل تربیتی را به فرزندان آموزش دهد.<ref>همان، ص19.</ref> | ||
از شدید‌ترین مسائل به نرمی می‌گذشت. هر زمان مشکلی پیش می‌آمد لبخند ملیحی بر لبان ایشان ظاهر می‌شد که نشان از تدارک برای کار و حل مشکل بود. در کنار آن نیز جواب مقتضی بروز می‌کرد.<ref>آیت‌الله معرفت پرتلاش و بانشاط تا آخرین لحظه حیات، ص20.</ref> | از شدید‌ترین مسائل به نرمی می‌گذشت. هر زمان مشکلی پیش می‌آمد لبخند ملیحی بر لبان ایشان ظاهر می‌شد که نشان از تدارک برای کار و حل مشکل بود. در کنار آن نیز جواب مقتضی بروز می‌کرد.<ref>آیت‌الله معرفت پرتلاش و بانشاط تا آخرین لحظه حیات، ص20.</ref> | ||
علی، یکی از فرزندان آیت‌الله معرفت، روحانی بااستعدادی بود که ازنظر شخصیتی نیز شباهت‌های زیادی با ایشان داشت. آیت‌الله معرفت باوجود عشق و علاقه‌ی فراوان به این فرزند، به وی اجازه‌ی حضور در جبهه را داد و زمانی که باخبر شهادت ایشان مواجه شد، باصلابت تمام در مراسم تشییع و تدفین وی شرکت نمود و خودش بر او نماز خواند.<ref>همان، ص22.</ref> | علی، یکی از فرزندان آیت‌الله معرفت، روحانی بااستعدادی بود که ازنظر شخصیتی نیز شباهت‌های زیادی با ایشان داشت. آیت‌الله معرفت باوجود عشق و علاقه‌ی فراوان به این فرزند، به وی اجازه‌ی حضور در جبهه را داد و زمانی که باخبر شهادت ایشان مواجه شد، باصلابت تمام در مراسم تشییع و تدفین وی شرکت نمود و خودش بر او نماز خواند.<ref>همان، ص22.</ref> | ||
آیت‌الله معرفت به امور خانواده و تربیت فرزندان بسیار حساس بود. به همین دلیل فرزندان ایشان درراه علم و دانش حرکت کرده، مهدی و محمدصادق معرفت، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس و تهران هستند. فرزند دیگر ایشان محمدباقر معرفت نیز روحانی بوده و در زمینه‌ی قرآن فعالیت می نماید. آیت‌الله معرفت، امکانات تفریحی و زمینه‌ی پیشرفت علمی را برای فرزندان آماده می‌کرد و مباحث علمی خود را حتی با همسرشان نیز در میان می‌گذاشت. در تمام مهمانی‌ها و روضه‌ها شرکت می‌کرد و در طول سال، چهارشنبه‌شب‌ها در منزل روضه می‌خواند و از اقوام پذیرایی می‌نمود. ایشان از نزدیکان حمایت می‌کرد<ref>آیت‌الله معرفت معتقد بود پاسخ تمام شبهات در روایات آمده است، ص24.</ref> و رابطه‌ای پدرانه با اقوام داشت.<ref>همان، ص25.</ref> | آیت‌الله معرفت به امور خانواده و تربیت فرزندان بسیار حساس بود. به همین دلیل فرزندان ایشان درراه علم و دانش حرکت کرده، مهدی و محمدصادق معرفت، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس و تهران هستند. فرزند دیگر ایشان محمدباقر معرفت نیز روحانی بوده و در زمینه‌ی قرآن فعالیت می نماید. آیت‌الله معرفت، امکانات تفریحی و زمینه‌ی پیشرفت علمی را برای فرزندان آماده می‌کرد و مباحث علمی خود را حتی با همسرشان نیز در میان می‌گذاشت. در تمام مهمانی‌ها و روضه‌ها شرکت می‌کرد و در طول سال، چهارشنبه‌شب‌ها در منزل روضه می‌خواند و از اقوام پذیرایی می‌نمود. ایشان از نزدیکان حمایت می‌کرد<ref>آیت‌الله معرفت معتقد بود پاسخ تمام شبهات در روایات آمده است، ص24.</ref> و رابطه‌ای پدرانه با اقوام داشت.<ref>همان، ص25.</ref> | ||
شاگرد پروری | |||
== شاگرد پروری == | |||
ایشان با طلاب به نحوی برخورد می‌کرد که آن‌ها را محقق تربیت کند. به آن‌ها میدان می‌داد تا وارد مباحث علمی شوند، حتی در برخی کتاب‌هایش از شاگردان خود مطالب علمی نقل می‌کرد.<ref>محبت سرشار به فرزندان؛ روش تربیتی آیت‌الله معرفت، ص18.</ref> در کلاس‌ها نظرات خود را به بحث می‌گذاشت<ref>تعامل با دانشجو در ارائه نظرات؛ شیوه تدریس آیت‌الله معرفت، ص36.</ref> و تلاش می‌کرد تا شاگردان بر وی نقدی بنویسند و زمینه‌ی رشد علمی آن‌ها فراهم آید.<ref>آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص63.</ref> روش تدریس وی روش سامرایی بود. در این روش از پیش، موضوع توسط استاد گفته می‌شد و طلاب بامطالعه قبلی به کلاس می‌آمدند و موضوع را مطرح می‌کردند. استاد نقش اول را نداشت؛ اما در آخر، نظر خود را می‌گفت و جمع‌بندی می‌کرد.<ref>آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص68.</ref> ایشان، ساعات مختلفی را برای شاگردان اختصاص می‌داد و از سؤالات خوب استقبال می‌نمود.<ref>روش تفسیری آیت‌الله معرفت جامع اجتهادی است، ص157.</ref> | ایشان با طلاب به نحوی برخورد می‌کرد که آن‌ها را محقق تربیت کند. به آن‌ها میدان می‌داد تا وارد مباحث علمی شوند، حتی در برخی کتاب‌هایش از شاگردان خود مطالب علمی نقل می‌کرد.<ref>محبت سرشار به فرزندان؛ روش تربیتی آیت‌الله معرفت، ص18.</ref> در کلاس‌ها نظرات خود را به بحث می‌گذاشت<ref>تعامل با دانشجو در ارائه نظرات؛ شیوه تدریس آیت‌الله معرفت، ص36.</ref> و تلاش می‌کرد تا شاگردان بر وی نقدی بنویسند و زمینه‌ی رشد علمی آن‌ها فراهم آید.<ref>آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص63.</ref> روش تدریس وی روش سامرایی بود. در این روش از پیش، موضوع توسط استاد گفته می‌شد و طلاب بامطالعه قبلی به کلاس می‌آمدند و موضوع را مطرح می‌کردند. استاد نقش اول را نداشت؛ اما در آخر، نظر خود را می‌گفت و جمع‌بندی می‌کرد.<ref>آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص68.</ref> ایشان، ساعات مختلفی را برای شاگردان اختصاص می‌داد و از سؤالات خوب استقبال می‌نمود.<ref>روش تفسیری آیت‌الله معرفت جامع اجتهادی است، ص157.</ref> | ||
رفاقت با شاگردان، پاسخگویی باروی گشاده در هرزمان و شرایط،<ref>همان، ص62.</ref> تشویق به نگارش، بیان اشکالات،<ref>آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص63.</ref> احترام به شاگردان<ref>آیت‌الله معرفت در عین نقد نومعتزلیان، تعدیل ضد عقل‌گرایی را مثبت می‌دانست، ص130.</ref> و توجه به ظرفیت دانشجویان در ارائه‌ی مباحث<ref>نقدپذیری و آزاداندیشی؛ ویژگی‌های بارز تدریس آیت‌الله معرفت، ص 35.</ref> از دیگر ویژگی‌های آیت‌الله معرفت در برخورد با طلاب و دانشجویان بود. | |||
برخی آثار آیت‌الله معرفت | |||
التمهید فی علوم القرآن: این کتاب که در موضوع علوم قرآن در ده جلد نگارش یافته است؛<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت، التمهید فی علوم القرآن، ص52.</ref> خلأ ناشی از کتاب جامع و شیعی علوم قرآنی را برطرف کرد و سرفصل منابع درسی حوزه و دانشگاه شد. مهم‌ترین دلیل روی آوردن آیت‌الله معرفت به تألیف این کتاب، فقدان اطلاعات و منابع لازم درزمینه‌ی قرآن‌پژوهی بود؛ به‌گونه‌ای که بسیاری از مسائل علوم قرآنی، بر اساس دیدگاه شیعی بررسی و تحقیق نشده بود.<ref>نقد بزرگان مذاهب، بدون اهانت؛ ویژگی ممتاز تألیفات آیت‌الله معرفت، ص112.</ref> | == برخی آثار آیت‌الله معرفت == | ||
''التمهید فی علوم القرآن'': این کتاب که در موضوع علوم قرآن در ده جلد نگارش یافته است؛<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت، التمهید فی علوم القرآن، ص52.</ref> خلأ ناشی از کتاب جامع و شیعی علوم قرآنی را برطرف کرد و سرفصل منابع درسی حوزه و دانشگاه شد. مهم‌ترین دلیل روی آوردن آیت‌الله معرفت به تألیف این کتاب، فقدان اطلاعات و منابع لازم درزمینه‌ی قرآن‌پژوهی بود؛ به‌گونه‌ای که بسیاری از مسائل علوم قرآنی، بر اساس دیدگاه شیعی بررسی و تحقیق نشده بود.<ref>نقد بزرگان مذاهب، بدون اهانت؛ ویژگی ممتاز تألیفات آیت‌الله معرفت، ص112.</ref> | |||
از ویژگی‌های این کتاب، قوت تتبع نویسنده است؛ به‌گونه‌ای که با جمع آرا، اقوال و تقریرهای مختلف دانشوران علوم قرآن و مفسران قرآن در زمینه‌های موردبحث، نظرات آنان نیز مورد ارزیابی و نقد قرارگرفته است. مراجعه به منابع اصیل،<ref>نوآوری آیت‌الله معرفت ایجاد نهضت علوم قرانی در تشیع، ص89.</ref> جامعیت،<ref>کتب آیت‌الله معرفت؛ دوره معارف و علوم قرآن، نه نقل فهرست‌وار مطالب، ص73.</ref> و طرح مباحث کلامی به شیوه‌ای خاص از دیگر ویژگی‌های این کتاب است.<ref>آیت‌الله معرفت؛ پیشگام پاسداری از حریم قرآن در عصر هجوم شبهات، ص96.</ref> | از ویژگی‌های این کتاب، قوت تتبع نویسنده است؛ به‌گونه‌ای که با جمع آرا، اقوال و تقریرهای مختلف دانشوران علوم قرآن و مفسران قرآن در زمینه‌های موردبحث، نظرات آنان نیز مورد ارزیابی و نقد قرارگرفته است. مراجعه به منابع اصیل،<ref>نوآوری آیت‌الله معرفت ایجاد نهضت علوم قرانی در تشیع، ص89.</ref> جامعیت،<ref>کتب آیت‌الله معرفت؛ دوره معارف و علوم قرآن، نه نقل فهرست‌وار مطالب، ص73.</ref> و طرح مباحث کلامی به شیوه‌ای خاص از دیگر ویژگی‌های این کتاب است.<ref>آیت‌الله معرفت؛ پیشگام پاسداری از حریم قرآن در عصر هجوم شبهات، ص96.</ref> | ||
صیانه القرآن من التحریف: این کتاب، شامل یک مقدمه و دوازده فصل، در مورد باور شیعه مبنی بر عدم تحریف قرآن است و از امتیازات آن نقد برخی کتب روایی و تفسیری است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، صیانه القرآن من التحریف، ص59.</ref> | |||
التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب: آیت‌الله معرفت در این کتاب در مقام اصلاح، پیرایش و تکمیل التفسیر و المفسرون محمدحسین ذهبی اما با همان ساختار و مبانی است.<ref>آیت‌الله معرفت برای معجزه حیثیت دفاعی قائل بود نه تبلیغی، ص120.</ref> استخراج مجموعه اطلاعات عالمانه با رفتن در دل متن‌ها و استخراج زوایای پنهان و بیان نقاط قوت و ضعف مجموعه تراث علمی و تفسیری، کاری است که در این کتاب انجام‌شده است.<ref>احیای نام امیرالمؤمنین(ع) در تفسیر؛ هدف آیت‌الله معرفت در پژوهش‌های قرآنی، ص128.</ref> منابع گسترده، نوآوری و ابتکار، دفاع‌نامه از حریم مذهب شیعه و اهل سنت و قوت قلم نویسنده از ویژگی‌های این کتاب است و تنها کتابی است که مباحث مبسوط درباره‌ی تفسیر و مفسران دارد. این کتاب در دو جلد، از یک مقدمه و سه بخش تشکیل‌شده است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، ص53</ref> | ''صیانه القرآن من التحریف'': این کتاب، شامل یک مقدمه و دوازده فصل، در مورد باور شیعه مبنی بر عدم تحریف قرآن است و از امتیازات آن نقد برخی کتب روایی و تفسیری است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، صیانه القرآن من التحریف، ص59.</ref> | ||
التفسیر الاثری الجامع: این کتاب که درواقع آخرین اثر ماندگار استاد به شمار می‌رود، شیوه‌ای نوین در تفسیر نگاری قرآن است. جمع و تنسیق روایات فریقین در راستای تقارن بین مذاهب و تقریب آن‌ها، بررسی صحت‌وسقم روایات و نقد عالمانه آن‌ها، عرضه‌ی روایات تفسیری اهل‌بیت(ع) به جهان اسلام و نشان دادن برتری آن بر منقولات دیگران از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این کتاب است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، التفسیر الجامع الاثری، ص54.</ref> آنچه آیت‌الله معرفت در این تفسیر استفاده می‌کند، هم روش تفسیر اثری است و هم تفسیر اجتهادی؛ زیرا اساساً پالایش کردن روایات نیز کاری اجتهادی است.<ref>روش اجتهادی – اثری؛ شیوه آیت‌الله معرفت در التفسیر الاثری الجامع، ص137.</ref> | |||
معارفی از قرآن: عمده مباحث کتاب مربوط به اعتقادات و شامل مباحثی چون توحید، قضا و قدر، شفاعت، توسل، تبرک، عالم ذر و تجسم اعمال است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، معارفی از قرآن، ص59.</ref> | ''التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب'': آیت‌الله معرفت در این کتاب در مقام اصلاح، پیرایش و تکمیل التفسیر و المفسرون محمدحسین ذهبی اما با همان ساختار و مبانی است.<ref>آیت‌الله معرفت برای معجزه حیثیت دفاعی قائل بود نه تبلیغی، ص120.</ref> استخراج مجموعه اطلاعات عالمانه با رفتن در دل متن‌ها و استخراج زوایای پنهان و بیان نقاط قوت و ضعف مجموعه تراث علمی و تفسیری، کاری است که در این کتاب انجام‌شده است.<ref>احیای نام امیرالمؤمنین(ع) در تفسیر؛ هدف آیت‌الله معرفت در پژوهش‌های قرآنی، ص128.</ref> منابع گسترده، نوآوری و ابتکار، دفاع‌نامه از حریم مذهب شیعه و اهل سنت و قوت قلم نویسنده از ویژگی‌های این کتاب است و تنها کتابی است که مباحث مبسوط درباره‌ی تفسیر و مفسران دارد. این کتاب در دو جلد، از یک مقدمه و سه بخش تشکیل‌شده است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، ص53</ref> | ||
''التفسیر الاثری الجامع'': این کتاب که درواقع آخرین اثر ماندگار استاد به شمار می‌رود، شیوه‌ای نوین در تفسیر نگاری قرآن است. جمع و تنسیق روایات فریقین در راستای تقارن بین مذاهب و تقریب آن‌ها، بررسی صحت‌وسقم روایات و نقد عالمانه آن‌ها، عرضه‌ی روایات تفسیری اهل‌بیت(ع) به جهان اسلام و نشان دادن برتری آن بر منقولات دیگران از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این کتاب است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، التفسیر الجامع الاثری، ص54.</ref> آنچه آیت‌الله معرفت در این تفسیر استفاده می‌کند، هم روش تفسیر اثری است و هم تفسیر اجتهادی؛ زیرا اساساً پالایش کردن روایات نیز کاری اجتهادی است.<ref>روش اجتهادی – اثری؛ شیوه آیت‌الله معرفت در التفسیر الاثری الجامع، ص137.</ref> | |||
''معارفی از قرآن'': عمده مباحث کتاب مربوط به اعتقادات و شامل مباحثی چون توحید، قضا و قدر، شفاعت، توسل، تبرک، عالم ذر و تجسم اعمال است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، معارفی از قرآن، ص59.</ref> | |||
اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و القرآن الکریم: این کتاب شامل سلسله بحث‌ها و مقالاتی از استاد ازجمله «اهل بیت(ع) وارثان قرآن و حاملان علم پیامبر(ص)» است. همچنین در این کتاب، نقش پیامبر(ص) در تفسیر، بحث «بداء» ازنظر مذاهب قرآن و روایات و همچنین تحریف ناپذیری قرآن مطرح‌شده است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، اهل‌بیت(علیهم‌السلام) و القرآن الکریم، ص55.</ref> | اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و القرآن الکریم: این کتاب شامل سلسله بحث‌ها و مقالاتی از استاد ازجمله «اهل بیت(ع) وارثان قرآن و حاملان علم پیامبر(ص)» است. همچنین در این کتاب، نقش پیامبر(ص) در تفسیر، بحث «بداء» ازنظر مذاهب قرآن و روایات و همچنین تحریف ناپذیری قرآن مطرح‌شده است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، اهل‌بیت(علیهم‌السلام) و القرآن الکریم، ص55.</ref> | ||
احکام شرعی: این کتاب که درواقع رساله عملیِ ایشان محسوب می‌شود، در چهار بخش طهارت، عبادات، معاملات و مسائل جدید و نوظهور تنظیم یافته است. ایشان بر این باور بودند که وظیفه فقها پاسخ به سؤالات و نیازهای اساسی مردم است به همین جهت این کتاب که تمامی ابواب فقهی را دربردارد از 160 صفحه تجاوز نکرده است. استاد آخرین نظرات فقهی خود را با توجه به نیازهای روز با سادگی و روانی در این کتاب منعکس کرده و تلاش نموده که فتوایی خلاف مشهور یا اجماع فقها نگوید.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، احکام شرعی، ص55.</ref> | |||
آموزش علوم قرآنی: این کتاب در 22 درس با رویکرد آموزشی تنظیم یافته است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، آموزش علوم قرآنی، ص56.</ref> | ''احکام شرعی'': این کتاب که درواقع رساله عملیِ ایشان محسوب می‌شود، در چهار بخش طهارت، عبادات، معاملات و مسائل جدید و نوظهور تنظیم یافته است. ایشان بر این باور بودند که وظیفه فقها پاسخ به سؤالات و نیازهای اساسی مردم است به همین جهت این کتاب که تمامی ابواب فقهی را دربردارد از 160 صفحه تجاوز نکرده است. استاد آخرین نظرات فقهی خود را با توجه به نیازهای روز با سادگی و روانی در این کتاب منعکس کرده و تلاش نموده که فتوایی خلاف مشهور یا اجماع فقها نگوید.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، احکام شرعی، ص55.</ref> | ||
''آموزش علوم قرآنی'': این کتاب در 22 درس با رویکرد آموزشی تنظیم یافته است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، آموزش علوم قرآنی، ص56.</ref> | |||
پرتو ولایت: این کتاب در دو بخش «اسلام شناسی در مکتب تشیع» و «آیه‌های ولایت» تدوین‌شده است. در بخش اول دیدگاه شیعه نسبت به نقش و جایگاه امام در جهان هستی و مسائل مرتبط با آن و در بخش دوم مهم‌ترین و مشهورترین آیه‌های ولایت امیرالمؤمنین(ع) به شکل مبسوط و مستدل مطرح‌شده است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، پرتو ولایت، ص56.</ref> | پرتو ولایت: این کتاب در دو بخش «اسلام شناسی در مکتب تشیع» و «آیه‌های ولایت» تدوین‌شده است. در بخش اول دیدگاه شیعه نسبت به نقش و جایگاه امام در جهان هستی و مسائل مرتبط با آن و در بخش دوم مهم‌ترین و مشهورترین آیه‌های ولایت امیرالمؤمنین(ع) به شکل مبسوط و مستدل مطرح‌شده است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، پرتو ولایت، ص56.</ref> | ||
تمهید القواعد: این کتاب عهده‌دار بحث فقهی عمیق و استدلال از مسئله قضای عبادات فوت‌شده از دو جنبه اصولی و فقهی است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تمهید القواعد، ص56.</ref> | |||
تناسخ الارواح: این کتاب شامل یک مقدمه و سه بخش است. در مقدمه به سابقه مسئله بازگشت روح اشاره‌شده، با تأکید بر این‌که این نظریه در مراکز اسلامی جایگاهی نداشته و خلاف ضرورت اسلامی است. در بخش اول کتاب، نظریه تناسخ از دو جهت تشریع نظریه در دو مکتب قدیم و جدید بررسی‌شده و سپس دلیل‌هایی را به‌عنوان پشتوانه مکتب آورده است. بخش دوم به بررسی پردامنه‌ای از سؤال‌های مدعیان نظریه «تناسخ ارواح» پرداخته و ادله آن‌ها را از جنبه فلسفی و علمی مورد مناقشه قرار داده است و زمینه‌های روان‌کاوانه و روان‌شناسانه این نظریه را بررسی کرده است. مهم‌ترین بخش کتاب مربوط به بطلان نظریه تناسخ ارواح از دیدگاه اسلام است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تناسخ الارواح، ص57.</ref> | ''تمهید القواعد'': این کتاب عهده‌دار بحث فقهی عمیق و استدلال از مسئله قضای عبادات فوت‌شده از دو جنبه اصولی و فقهی است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تمهید القواعد، ص56.</ref> | ||
تاریخ قرآن: این کتاب دارای یک مقدمه و شش فصل است؛ که به‌عنوان متن درسی دانشجویان علوم قرآن و حدیث در مقطع کارشناسی به تقاضای سازمان سمت تدوین‌شده است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تاریخ قرآن، ص57.</ref> | |||
تفسیر سوره حجرات: شامل تفسیر اجمالی سوره حجرات و مباحثی چون ادب و رفتار اسلامی، اجتماعی، سیاسی، اخلاقی، اعتقادی و شأن نزول سوره است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تفسیر سوره حجرات، ص57.</ref> | ''تناسخ الارواح'': این کتاب شامل یک مقدمه و سه بخش است. در مقدمه به سابقه مسئله بازگشت روح اشاره‌شده، با تأکید بر این‌که این نظریه در مراکز اسلامی جایگاهی نداشته و خلاف ضرورت اسلامی است. در بخش اول کتاب، نظریه تناسخ از دو جهت تشریع نظریه در دو مکتب قدیم و جدید بررسی‌شده و سپس دلیل‌هایی را به‌عنوان پشتوانه مکتب آورده است. بخش دوم به بررسی پردامنه‌ای از سؤال‌های مدعیان نظریه «تناسخ ارواح» پرداخته و ادله آن‌ها را از جنبه فلسفی و علمی مورد مناقشه قرار داده است و زمینه‌های روان‌کاوانه و روان‌شناسانه این نظریه را بررسی کرده است. مهم‌ترین بخش کتاب مربوط به بطلان نظریه تناسخ ارواح از دیدگاه اسلام است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تناسخ الارواح، ص57.</ref> | ||
تناسب آیات: در نه فصل تنظیم‌شده است و اقتباس و ترجمه‌ای از جلد پنجم «التمهید» است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تناسب آیات، ص57.</ref> | |||
تفسیر سوره اسراء: دربردارنده تفسیر اجمالی و تفصیلی سوره اسراء است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تفسیر سوره اسراء، ص58.</ref> | ''تاریخ قرآن'': این کتاب دارای یک مقدمه و شش فصل است؛ که به‌عنوان متن درسی دانشجویان علوم قرآن و حدیث در مقطع کارشناسی به تقاضای سازمان سمت تدوین‌شده است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تاریخ قرآن، ص57.</ref> | ||
''تفسیر سوره حجرات'': شامل تفسیر اجمالی سوره حجرات و مباحثی چون ادب و رفتار اسلامی، اجتماعی، سیاسی، اخلاقی، اعتقادی و شأن نزول سوره است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تفسیر سوره حجرات، ص57.</ref> | |||
''تناسب آیات'': در نه فصل تنظیم‌شده است و اقتباس و ترجمه‌ای از جلد پنجم «التمهید» است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تناسب آیات، ص57.</ref> | |||
''تفسیر سوره اسراء'': دربردارنده تفسیر اجمالی و تفصیلی سوره اسراء است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تفسیر سوره اسراء، ص58.</ref> | |||
تنزیه انبیاء: شامل سلسله درس‌های آیت‌الله معرفت است که در آن تمام آیات مربوط به حضرت آدم(ع) تا خاتم(ص) را که از آن بوی عدم عصمت می‌آید، بررسی‌شده و به همت یکی از شاگردان ایشان پیاده و چاپ گردیده است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تنزیه انبیاء، ص58.</ref> | تنزیه انبیاء: شامل سلسله درس‌های آیت‌الله معرفت است که در آن تمام آیات مربوط به حضرت آدم(ع) تا خاتم(ص) را که از آن بوی عدم عصمت می‌آید، بررسی‌شده و به همت یکی از شاگردان ایشان پیاده و چاپ گردیده است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تنزیه انبیاء، ص58.</ref> | ||
حدیث لاتعاد: شامل سه رساله‌ی حدیث لاتعاد، حدیث من زاد فی صلاته و رساله اقتباسی از کتاب حدیث لاتعاد علامه فشارکی است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، حدیث لاتعاد، ص58.</ref> | |||
جامعه مدنی: این کتاب از مقدمه و هفت مقاله تحت عناوین: جامعه مدنی یا جامعه دینی، دموکراسی در نظام ولایت‌فقیه، آزادی و تحقق آن در نظام حکومت اسلامی، پلورالیسم دینی در بوته نقد، حدود و ضوابط شرعی ولایت فقیه، ولایت فقیه از دیدگاه شیخ انصاری و آیت الله خویی و نگاهی به حقوق بشر تشکیل شده است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، جامعه مدنی، ص58.</ref> | ''حدیث لاتعاد'': شامل سه رساله‌ی حدیث لاتعاد، حدیث من زاد فی صلاته و رساله اقتباسی از کتاب حدیث لاتعاد علامه فشارکی است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، حدیث لاتعاد، ص58.</ref> | ||
شبهات و ردود حول القرآن الکریم: این کتاب پاسخگوی معروف‌ترین شبهات در مورد قرآن است که از یک مقدمه و پنج بخش در پاسخ به شبهات وجود مصادری برای قرآن، ورود عناصری از فرهنگ باطل عرب جاهلی به قرآن، وجود اختلاف و تناقض درآیات قرآن و مخالفت قرآن با مستندات علمی، تاریخی و یا ادبیات تشکیل‌شده و بخش پنجم بر واقعی بودن قصص قرآن تأکید دارد.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، شبهات و ردود حول القرآن الکریم، ص59.</ref> | |||
مالکیه الارض: این کتاب باهدف پاسخ به این سؤال که آیا احیاگر زمین مالک آن می‌شود یا خیر به رشته تحریر درآمده است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، مالکیه الارض، ص60.</ref> | ''جامعه مدنی'': این کتاب از مقدمه و هفت مقاله تحت عناوین: جامعه مدنی یا جامعه دینی، دموکراسی در نظام ولایت‌فقیه، آزادی و تحقق آن در نظام حکومت اسلامی، پلورالیسم دینی در بوته نقد، حدود و ضوابط شرعی ولایت فقیه، ولایت فقیه از دیدگاه شیخ انصاری و آیت الله خویی و نگاهی به حقوق بشر تشکیل شده است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، جامعه مدنی، ص58.</ref> | ||
''شبهات و ردود حول القرآن الکریم'': این کتاب پاسخگوی معروف‌ترین شبهات در مورد قرآن است که از یک مقدمه و پنج بخش در پاسخ به شبهات وجود مصادری برای قرآن، ورود عناصری از فرهنگ باطل عرب جاهلی به قرآن، وجود اختلاف و تناقض درآیات قرآن و مخالفت قرآن با مستندات علمی، تاریخی و یا ادبیات تشکیل‌شده و بخش پنجم بر واقعی بودن قصص قرآن تأکید دارد.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، شبهات و ردود حول القرآن الکریم، ص59.</ref> | |||
''مالکیه الارض'': این کتاب باهدف پاسخ به این سؤال که آیا احیاگر زمین مالک آن می‌شود یا خیر به رشته تحریر درآمده است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، مالکیه الارض، ص60.</ref> | |||
علوم قرآنی: که درواقع بازنویسی فشرده از مجموعه «التمهید» و «الصیانه القرآن من التحریف» است که متناسب با سطح عمومی حوزه و مقطع کارشناسی دانشگاه در یک مقدمه و نه فصل، نوشته‌شده است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، علوم قرآنی، ص60.</ref> | علوم قرآنی: که درواقع بازنویسی فشرده از مجموعه «التمهید» و «الصیانه القرآن من التحریف» است که متناسب با سطح عمومی حوزه و مقطع کارشناسی دانشگاه در یک مقدمه و نه فصل، نوشته‌شده است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، علوم قرآنی، ص60.</ref> | ||
ولایه الفقیه ابعادها و حدودها: در دو مقصد اثبات ولایت مطلقه فقیه و نظام حکومت اسلامی باهدف تبیین نظریه ولایت‌فقیه وبرتری حکومت اسلامی بر دیگر نظام‌ها تحریر یافته است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، ولایه الفقیه ابعادها و حدودها، ص60.</ref> | |||
''ولایه الفقیه ابعادها و حدودها'': در دو مقصد اثبات ولایت مطلقه فقیه و نظام حکومت اسلامی باهدف تبیین نظریه ولایت‌فقیه وبرتری حکومت اسلامی بر دیگر نظام‌ها تحریر یافته است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، ولایه الفقیه ابعادها و حدودها، ص60.</ref> | |||
ولایت‌فقیه: فلسفه نگارش این کتاب، پاسخگویی به شبهاتی بود که پیرامون ولایت مطلقه فقیه مطرح‌شده و درواقع آخرین دیدگاه‌های استاد در مسئله مذکور است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، ولایت‌فقیه، ص60.</ref> | ولایت‌فقیه: فلسفه نگارش این کتاب، پاسخگویی به شبهاتی بود که پیرامون ولایت مطلقه فقیه مطرح‌شده و درواقع آخرین دیدگاه‌های استاد در مسئله مذکور است.<ref>معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، ولایت‌فقیه، ص60.</ref> | ||
وفات | |||
== وفات == | |||
آیت‌الله معرفت پس از حدود هشتاد سال زندگی بابرکت و خدمات فراوان نسبت به قرآن و شیعه و تربیت شاگردان بسیار،<ref>آیت‌الله معرفت؛ قهرمان علوم قرآنی در تشیع، ص13.</ref> سرانجام در 9 دی 1385 رحلت نمود.<ref>شبهات و ردود؛ پاسخنامه هزار شبهه قرآنی مستشرقان، ص97.</ref> | آیت‌الله معرفت پس از حدود هشتاد سال زندگی بابرکت و خدمات فراوان نسبت به قرآن و شیعه و تربیت شاگردان بسیار،<ref>آیت‌الله معرفت؛ قهرمان علوم قرآنی در تشیع، ص13.</ref> سرانجام در 9 دی 1385 رحلت نمود.<ref>شبهات و ردود؛ پاسخنامه هزار شبهه قرآنی مستشرقان، ص97.</ref> | ||
== پاورقی ها == | |||
نسخهٔ ۱۱ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۲۲
محمد هادی معرفت(1309-1385)؛ عالم و روحانی شیعه و از محققان حوزه تفسیر و علوم قرآنی و فقه و اصول. مهم‌ترین اثر ایشان کتاب التمهید فی علوم القرآن است که در ده جلد منتشرشده است.
زندگینامه
آیت‌الله محمدهادی معرفت در سال 1309 هجری شمسی در کربلا متولد شد. پدرش، شیخ علی، فرزند میرزا محمدعلی از نوادگان شیخ عبدالعلی میسی اصفهانی از خطبای بنام کربلا بود. شیخ علی، به همراه والدین و سایر اعضای خانواده در سال 1290ه.ش از سده‌ی اصفهان به کربلا مهاجرت نموده بود و در سال 1338 در آنجا وفات کرد. ایشان دانشمند و خطیبی توانا و مورداحترام مردم کربلا بود. اجداد آیت‌الله معرفت تا سه قرن از سلسله‌ی روحانیون و علما بودند. مادرشان سیده زهرا، دختر سید هاشم تاجر رشتی نیز در سال 1363 در کربلا وفات یافت.
فعالیت در حوزه‌ی کربلا
آیت‌الله معرفت، در سن پنج‌سالگی برای سوادآموزی به مکتب رفت و پس‌ازآن مقدمات را نزد حاج شیخ علی‌اکبر نائینی و سپس نزد پدر، آموخت.[۱] ادبیات و منطق و مقداری از علوم فلکی و ریاضی را در حوزه‌ی کربلا و در محضر اساتیدی همچون، سید سعید تنکابنی، آیت‌الله سید محمد شیرازی، شیخ محمدحسین مازندرانی، سید مرتضی قزوینی، شیخ محمد کلباسی، شیخ محمدحسین مازندرانی، شیخ محمد خطیب، سید حسن حاج‌آقا میر قزوینی، شیخ محمدرضا جر قویی اصفهانی، شیخ محمدمهدی کابلی و شیخ یوسف بیارجمندی خراسانی فراگرفت. در این دوره، در کنار تحصیل، به تدریس و تحقیق اشتغال داشت و در هفته یک‌بار جلسه‌ی دینی برای جوانان برگزار می‌کرد. همگام با آن، با همکاری گروهی از فضلای حوزه، ماهنامه أجوبه المسائل الدینیه را تأسیس و منتشر نمود. همچنین، مقاله و نوشته‌های تحقیقی فراوانی تدوین و منتشر کرد که برخی از آن‌ها به‌صورت کتاب یا رساله چاپ شد.[۲]
هجرت به نجف
آیت‌الله معرفت، در آغاز سال 1340ش، برای تکمیل تحصیل به همراه خانواده به نجف مهاجرت نمود و از محضر اساتیدی چون سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خویی، میرزا باقر زنجانی، شیخ حسین حلی، سید علی فانی اصفهانی و امام خمینی بهره‌برد.[۳] در این مدت، علاوه بر تدریس، از کار تحقیق و نگارش مقالات علمی غافل نبوده و با گروهی از فضلای حوزه جلسات هفتگی تشکیل می‌داد. علاوه‌بر نگارش مقاله و نشر مجلات، رساله‌های گوناگون ازجمله تناسخ الأرواح در رد نظریه‌ی تناسخ و تمهید القواعد در قضای فوائت را نگارش نمود.[۴]
هجرت به قم
در سال 1351ش که حکومت بعث عراق، دستور مهاجرت ایرانیان را صادر کرد، آیت‌الله معرفت به‌اتفاق همسر و فرزندان رهسپار حوزه‌ی علمیه‌ی قم شد. از بدو ورود به قم، همان شیوه‌ی علمی پیشین را ادامه داد. در بُعد تحصیلی به حوزه‌ی درس اصول مرحوم میرزا هاشم آملی حضور یافت و بقیه‌ی اوقات را به تدریس و تحقیق پرداخت. در این مقطع زمانی، به تدریس رسایل، مکاسب، کفایه و تدریس خارج فقه و اصول پرداخت و در مدرسه‌ی عالی حقانی مسائل قرآنی را تدریس نمود.[۵]
فعالیت‌های علمی پژوهشی
آیت‌الله معرفت در جوانی طلبه‌ی فاضلی بودو وی درس خواندن را رها نکرد و حدود سی سال درس خواند.[۶] ایشان، آمیزه‌ای از مفسر، قرآن‌پژوه، فقیه، متکلم و صاحب‌نظر در مباحث اعتقادی بود؛[۷] که دارای انبوه تألیفات و مقالات به همراه تربیت صدها شاگرد کوشا و کارآمد است.[۸] حضور در بخش نظری و فکری دستگاه قضایی،[۹] تدریس در دانشگاه، حضور فعال در حوزه علمیه قم،[۱۰] تدریس در حوزه ایرانی و حوزه‌های خارجی،[۱۱] تدریس در جامعه المصطفی(ص) و تدریس رشته تخصصی تفسیر در برخی مراکز علمی، برگزاری درس هفتگی خارج فقه و درس تفسیری در منزل[۱۲] و برگزاری مجلس روضه با رویکرد علمی و عالمانه در منزل خود[۱۳] بخشی از فعالیت‌های علمی ایشان است. آیت‌الله معرفت در دانشگاه‌های کشور حضور فعالی داشت. در دانشگاه تهران به‌عنوان استاد راهنما، مشاور و صاحب‌نظر حضور داشت و در جلسات دفاع پایان‌نامه، نظرات بسیار بنیادین و راهگشایی می‌داد. علاوه بر همکاری در دانشگاه قم و دانشکده اصول دین قم به دانشگاه علوم اسلامی رضوی نیز رفت‌وآمد می‌کرد[۱۴] و در اواخر عمر شریفش درس خارج را در این دانشگاه برای دانشجویان دکتری برگزار می‌کرد.[۱۵]
ایشان، از همان دوران نجف اشرف، در کنار کار قرآنی به کار فقاهتی مشغول بوده و کتاب‌ها و رساله‌های متعددی در این زمینه به رشته‌ی تحریر درآورد. همچنین به تدوین نظرات فقهی نوین بر اساس اجتهاد پیشرفته در قرون اخیر پرداخت.[۱۶] ایشان در مورد تلقیح، پیوند اعضا، مسائل مربوط به جنین و شبیه‌سازی و بانک و ربا، دیدگاه هایی فنی ارائه داد. در آرای فقهی ایشان، هم احتیاط دیده می‌شود و هم جنبه بدیع و نو بودن.[۱۷] آیت‌الله معرفت اولین مترجم فارسی به عربی کتاب ولایت‌فقیه اثر امام خمینی(ره) بود. ایشان به امام(ره) احترام می‌گذاشت و در بسیاری از موارد با ایشان هم‌عقیده بود.[۱۸]
آیت‌الله معرفت در نهادینه کردن قرآن و برداشت مسائل دینی از قرآن گام مؤثری برداشت و در بسیاری از زمینه‌های این موضوع، نوآور و مبدع بود.[۱۹] کار بزرگ ایشان، شناسایی، گردآوری، تدوین و پرداخت ارجمند و کارآمد پراکنده‌های گران‌قدر میراث بزرگ شیعی در بحث‌های علوم قرآنی از آثار عالمان و عرضه‌ی آن در تألیفات خود به‌ویژه کتاب التمهید است.[۲۰] باوجود پیشنهادی که به ایشان برای مرجعیت شده بود، فعالیت در زمینه‌ی قرآن کریم را وظیفه‌ی خود دانسته و بر مرجعیت ارجح دانست.[۲۱]
ویژگی‌های علمی
مهم‌ترین خصوصیت علمی آیت‌الله معرفت، نظریه‌پردازی بر اساس دلیل و برهان بود.[۲۲] بااینکه نظرات ایشان همراه با نوآوری بود، ولی هیچ‌گاه خالی از دقت و شتاب‌زده نبود، بلکه روی نظرات خویش تأمل‌های بسیاری را انجام می‌داد و با رعایت همه‌ی جوانب نظریه را مطرح می‌کرد. معمولاً سعی می‌کرد نوآوری‌های خود را در کرسی‌های نظریه‌پردازی و یا نشست‌های علمی بیان کند تا به‌راحتی بتواند آن را در معرض نقد قرار دهد.[۲۳] انتقادات را روان و ساده قبول می‌کرد و بر این باور بود که کسی که نقد می‌کند، قطعاً مطالب را خوانده، توجه کرده و سپس برای نقد آن تلاش می‌کند.[۲۴] ایشان در کتاب‌های متعدد خود، نوآوری‌های فراوانی داشت، چنانچه در برخی زمینه‌ها، عرصه‌های جدیدی را فراسوی محققان گشود. آیت‌الله معرفت عالمی بود که در عین پایبندی به نصوص دینی، نواندیش و عقل‌گرا بود. ایشان واقعیت‌های عصر حاضر و این‌که باید جایگاه تشیع را در کشورهای دیگر گسترش داد، موردتوجه قرار می‌داد.[۲۵] استاد معرفت در مورد مسائلی همچون نسخ در قرآن،[۲۶] بطن و تأویل قرآن،[۲۷] حجیت قول صحابه[۲۸] و اعجاز قرآن[۲۹] نظرات متفاوت و بدیعی داشت. آیت‌الله معرفت، در درس‌ها محور را قرآن می‌گذاشت و می‌خواست بحث را از طریق قرآن پرورش دهد. یکی از دغدغه‌های ایشان، اهمیت به قرآن در حوزه و دانشگاه بود.[۳۰]
بهره‌گیری از منابع شیعه و سنی از ویژگی‌های مثبت آثار ایشان است. تلاش وی گامی بلند در تقریب مذاهب شیعه و اهل تسنن و جمع‌بندی بین آن‌ها و رسیدن به نظر واحد است.[۳۱] البته طی طریق کردن در مسیر وحدت شیعه و سنی باعث نشد تا از بیان حقایقی که نشان از حقانیت تشیع است دست بکشد، بلکه بر حقایق و مبانی تشیع پافشاری می‌کرد و سعی در پاسخگویی به شبهات آن‌ها داشت.[۳۲]
بااینکه تحصیلات ایشان حوزوی بود، مسائل مربوط به ریاضیات و علوم را با دقت تمام یاد می‌گرفت. ایشان در زمینه‌های مختلف به نقل‌قول صرف نمی‌پرداخت، بلکه مطالبی را که از مطالعه‌ی شخصی خودش به دست آورده بود، بیان می‌کرد. او برای ورود به پژوهش‌های میان‌رشته‌ای، ابتدا از پایه‌های ابتدایی آن علم شروع می‌کرد تا پایه‌های بالایی آن علم سپس آن مسائل را در حوزه‌ی فقه، تفسیر، علوم قرآن و سایر علوم اسلامی بود پیگیری می‌کرد.[۳۳]
استاد معرفت معتقد بود که ترجمه قرآن نباید فردی باشد؛ چراکه برخی از آیات بحث علمی مهمی را بیان می‌کند و باید توسط متخصص در آن رشته ترجمه شود. استاد در تفسیر موضوعی نیز قائل به تفسیر جمعی بود. لذا ایشان معتقد بود که تفسیری مطلوب است که از همه منابع عقل، نقل و یافته‌های علمی و قرآن استفاده شود و مجموعه این‌ها تفسیر جامع اجتهادی نامیده می‌شود.[۳۴]
او گزارش و بیان فضائل را برای اهل‌بیت(ع) به هرگونه و با هر محتوایی نمی‌پذیرفت.[۳۵] استاد معرفت در احیای نام حضرت امیر(ع) در تفاسیر قرآن تلاش بسیار زیادی را انجام داد.[۳۶] تکیه عمده‌ی ایشان در حل مباحث مختلف علمی، روایات اهل‌بیت(ع) بود. ایشان در بررسی متشابهات از روایات استفاده زیادی می‌برد و سعی داشت تا روایات را تا آنجا که قابل‌فهم و توجیه باشد، بر معنای درستی حمل کند.[۳۷] او مردی پویا، نواندیش و زمان‌شناس بود[۳۸] که به نیازهای روزگار و گرایش‌های مخاطب توجه می‌کرد و سپس می‌نوشت.[۳۹]
ذهن منظم و اطلاعات دسته‌بندی‌شده،[۴۰] درست و صحیح نوشتن،[۴۱] اتقان و پختگی نظریات به دلیل بازخوانی و اصلاح مکرر،[۴۲] مخالفت با تقلید کورکورانه در مسائل علمی،[۴۳] تلاش علمی خستگی‌ناپذیر، نشاط و پرکاری،[۴۴] به‌کارگیری تمام توان برای حل مسائل،[۴۵] نظرخواهی از دیگر علما،[۴۶] سخنرانی در محافل علمی معتبر، استفاده از زمان و فرصت‌ها،[۴۷] خستگی‌ناپذیری در مطالعه و تحقیق،[۴۸] تواضع علمی،[۴۹] مراجعه به منابع دست‌اول در تحقیق،[۵۰] تعصب نداشتن نسبت به تحقیقات خود،[۵۱] حریت و آزادمنشی در مسائل علمی، جامع‌نگری در منابع و مصادر شیعه و سنی،[۵۲] قلم فخیم و به‌روز[۵۳] بررسی موضوع تحقیق به‌صورت عالمانه، مؤدبانه و نقادانه،[۵۴] جامعیت علمی،[۵۵] تتبع در کتاب‌های مختلف،[۵۶] غیرت علمی و مخالفت با حضور عالم نماها،[۵۷] ارتباط با مجامع علمی جهان،[۵۸] اندیشه قبل از پذیرفتن مطالب، با تأنی و تأمل گفتن و نوشتن، خردورزی، آگاهانه و هوشمندانه سراغ اندیشه‌ها رفتن و با همین زاویه به دین، میراث دینی و فرهنگ دینی نگریستن از دیگر ویژگی‌های او بود. این ویژگی‌ها از او عالمی پیشرو، روشن‌اندیش و خرافه‌ستیز ساخته بود.[۵۹]
ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری
آیت‌الله معرفت، تمام خصلت‌هایی که یک عالم خوب می‌تواند داشته باشد را داشت.[۶۰] انسانی متعادل و دارای هوش و استعداد بالابود[۶۱] که فرمایشات اهل‌بیت(ع) و توسل و ارتباط با ایشان، محوری مهم در زندگی‌اش داشت.[۶۲] ایشان تلاش می‌کرد تا در مباحث سیاسی معتدل حرکت کند و وارد جناح‌بندی‌ها نشود.[۶۳] معمولاً نه از دیگران ناراحت می‌شد و نه کسی را از خودش ناراحت می‌کرد.[۶۴] داشتن محبوبیت در میان مردم،[۶۵] توقع نداشتن در برابر کمک به دیگران، سعه‌ی صدر، گشاده‌رویی،[۶۶] استقلال در انجام امور شخصی،[۶۷] ساده‌زیستی،[۶۸] صلابت روحی،[۶۹] امیدواری به آینده و جوانان شیعه، حساسیت به مسائل جامعه،[۷۰] اخلاص،[۷۱] صبر در شهادت فرزند،[۷۲] فروتنی[۷۳] و غیرت دینی[۷۴] ازجمله ویژگی‌های شخصیتی اوست.
برخورد با اعضای خانواده و بستگان
از ویژگی‌های بارز اخلاقی ایشان، مشارکت در کارهای منزل و کمک به خانواده بود. با همسر و فرزندان بسیار گرم و صمیمی بود و محبت یکسان نسبت به فرزندان داشت.[۷۵] ایشان در تربیت فرزندان، تلاش می‌کرد به‌صورت غیرمستقیم، مسائل تربیتی را به فرزندان آموزش دهد.[۷۶] از شدید‌ترین مسائل به نرمی می‌گذشت. هر زمان مشکلی پیش می‌آمد لبخند ملیحی بر لبان ایشان ظاهر می‌شد که نشان از تدارک برای کار و حل مشکل بود. در کنار آن نیز جواب مقتضی بروز می‌کرد.[۷۷]
علی، یکی از فرزندان آیت‌الله معرفت، روحانی بااستعدادی بود که ازنظر شخصیتی نیز شباهت‌های زیادی با ایشان داشت. آیت‌الله معرفت باوجود عشق و علاقه‌ی فراوان به این فرزند، به وی اجازه‌ی حضور در جبهه را داد و زمانی که باخبر شهادت ایشان مواجه شد، باصلابت تمام در مراسم تشییع و تدفین وی شرکت نمود و خودش بر او نماز خواند.[۷۸]
آیت‌الله معرفت به امور خانواده و تربیت فرزندان بسیار حساس بود. به همین دلیل فرزندان ایشان درراه علم و دانش حرکت کرده، مهدی و محمدصادق معرفت، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس و تهران هستند. فرزند دیگر ایشان محمدباقر معرفت نیز روحانی بوده و در زمینه‌ی قرآن فعالیت می نماید. آیت‌الله معرفت، امکانات تفریحی و زمینه‌ی پیشرفت علمی را برای فرزندان آماده می‌کرد و مباحث علمی خود را حتی با همسرشان نیز در میان می‌گذاشت. در تمام مهمانی‌ها و روضه‌ها شرکت می‌کرد و در طول سال، چهارشنبه‌شب‌ها در منزل روضه می‌خواند و از اقوام پذیرایی می‌نمود. ایشان از نزدیکان حمایت می‌کرد[۷۹] و رابطه‌ای پدرانه با اقوام داشت.[۸۰]
شاگرد پروری
ایشان با طلاب به نحوی برخورد می‌کرد که آن‌ها را محقق تربیت کند. به آن‌ها میدان می‌داد تا وارد مباحث علمی شوند، حتی در برخی کتاب‌هایش از شاگردان خود مطالب علمی نقل می‌کرد.[۸۱] در کلاس‌ها نظرات خود را به بحث می‌گذاشت[۸۲] و تلاش می‌کرد تا شاگردان بر وی نقدی بنویسند و زمینه‌ی رشد علمی آن‌ها فراهم آید.[۸۳] روش تدریس وی روش سامرایی بود. در این روش از پیش، موضوع توسط استاد گفته می‌شد و طلاب بامطالعه قبلی به کلاس می‌آمدند و موضوع را مطرح می‌کردند. استاد نقش اول را نداشت؛ اما در آخر، نظر خود را می‌گفت و جمع‌بندی می‌کرد.[۸۴] ایشان، ساعات مختلفی را برای شاگردان اختصاص می‌داد و از سؤالات خوب استقبال می‌نمود.[۸۵] رفاقت با شاگردان، پاسخگویی باروی گشاده در هرزمان و شرایط،[۸۶] تشویق به نگارش، بیان اشکالات،[۸۷] احترام به شاگردان[۸۸] و توجه به ظرفیت دانشجویان در ارائه‌ی مباحث[۸۹] از دیگر ویژگی‌های آیت‌الله معرفت در برخورد با طلاب و دانشجویان بود.
برخی آثار آیت‌الله معرفت
التمهید فی علوم القرآن: این کتاب که در موضوع علوم قرآن در ده جلد نگارش یافته است؛[۹۰] خلأ ناشی از کتاب جامع و شیعی علوم قرآنی را برطرف کرد و سرفصل منابع درسی حوزه و دانشگاه شد. مهم‌ترین دلیل روی آوردن آیت‌الله معرفت به تألیف این کتاب، فقدان اطلاعات و منابع لازم درزمینه‌ی قرآن‌پژوهی بود؛ به‌گونه‌ای که بسیاری از مسائل علوم قرآنی، بر اساس دیدگاه شیعی بررسی و تحقیق نشده بود.[۹۱] از ویژگی‌های این کتاب، قوت تتبع نویسنده است؛ به‌گونه‌ای که با جمع آرا، اقوال و تقریرهای مختلف دانشوران علوم قرآن و مفسران قرآن در زمینه‌های موردبحث، نظرات آنان نیز مورد ارزیابی و نقد قرارگرفته است. مراجعه به منابع اصیل،[۹۲] جامعیت،[۹۳] و طرح مباحث کلامی به شیوه‌ای خاص از دیگر ویژگی‌های این کتاب است.[۹۴]
صیانه القرآن من التحریف: این کتاب، شامل یک مقدمه و دوازده فصل، در مورد باور شیعه مبنی بر عدم تحریف قرآن است و از امتیازات آن نقد برخی کتب روایی و تفسیری است.[۹۵]
التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب: آیت‌الله معرفت در این کتاب در مقام اصلاح، پیرایش و تکمیل التفسیر و المفسرون محمدحسین ذهبی اما با همان ساختار و مبانی است.[۹۶] استخراج مجموعه اطلاعات عالمانه با رفتن در دل متن‌ها و استخراج زوایای پنهان و بیان نقاط قوت و ضعف مجموعه تراث علمی و تفسیری، کاری است که در این کتاب انجام‌شده است.[۹۷] منابع گسترده، نوآوری و ابتکار، دفاع‌نامه از حریم مذهب شیعه و اهل سنت و قوت قلم نویسنده از ویژگی‌های این کتاب است و تنها کتابی است که مباحث مبسوط درباره‌ی تفسیر و مفسران دارد. این کتاب در دو جلد، از یک مقدمه و سه بخش تشکیل‌شده است.[۹۸]
التفسیر الاثری الجامع: این کتاب که درواقع آخرین اثر ماندگار استاد به شمار می‌رود، شیوه‌ای نوین در تفسیر نگاری قرآن است. جمع و تنسیق روایات فریقین در راستای تقارن بین مذاهب و تقریب آن‌ها، بررسی صحت‌وسقم روایات و نقد عالمانه آن‌ها، عرضه‌ی روایات تفسیری اهل‌بیت(ع) به جهان اسلام و نشان دادن برتری آن بر منقولات دیگران از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این کتاب است.[۹۹] آنچه آیت‌الله معرفت در این تفسیر استفاده می‌کند، هم روش تفسیر اثری است و هم تفسیر اجتهادی؛ زیرا اساساً پالایش کردن روایات نیز کاری اجتهادی است.[۱۰۰]
معارفی از قرآن: عمده مباحث کتاب مربوط به اعتقادات و شامل مباحثی چون توحید، قضا و قدر، شفاعت، توسل، تبرک، عالم ذر و تجسم اعمال است.[۱۰۱] اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و القرآن الکریم: این کتاب شامل سلسله بحث‌ها و مقالاتی از استاد ازجمله «اهل بیت(ع) وارثان قرآن و حاملان علم پیامبر(ص)» است. همچنین در این کتاب، نقش پیامبر(ص) در تفسیر، بحث «بداء» ازنظر مذاهب قرآن و روایات و همچنین تحریف ناپذیری قرآن مطرح‌شده است.[۱۰۲]
احکام شرعی: این کتاب که درواقع رساله عملیِ ایشان محسوب می‌شود، در چهار بخش طهارت، عبادات، معاملات و مسائل جدید و نوظهور تنظیم یافته است. ایشان بر این باور بودند که وظیفه فقها پاسخ به سؤالات و نیازهای اساسی مردم است به همین جهت این کتاب که تمامی ابواب فقهی را دربردارد از 160 صفحه تجاوز نکرده است. استاد آخرین نظرات فقهی خود را با توجه به نیازهای روز با سادگی و روانی در این کتاب منعکس کرده و تلاش نموده که فتوایی خلاف مشهور یا اجماع فقها نگوید.[۱۰۳]
آموزش علوم قرآنی: این کتاب در 22 درس با رویکرد آموزشی تنظیم یافته است.[۱۰۴] پرتو ولایت: این کتاب در دو بخش «اسلام شناسی در مکتب تشیع» و «آیه‌های ولایت» تدوین‌شده است. در بخش اول دیدگاه شیعه نسبت به نقش و جایگاه امام در جهان هستی و مسائل مرتبط با آن و در بخش دوم مهم‌ترین و مشهورترین آیه‌های ولایت امیرالمؤمنین(ع) به شکل مبسوط و مستدل مطرح‌شده است.[۱۰۵]
تمهید القواعد: این کتاب عهده‌دار بحث فقهی عمیق و استدلال از مسئله قضای عبادات فوت‌شده از دو جنبه اصولی و فقهی است.[۱۰۶]
تناسخ الارواح: این کتاب شامل یک مقدمه و سه بخش است. در مقدمه به سابقه مسئله بازگشت روح اشاره‌شده، با تأکید بر این‌که این نظریه در مراکز اسلامی جایگاهی نداشته و خلاف ضرورت اسلامی است. در بخش اول کتاب، نظریه تناسخ از دو جهت تشریع نظریه در دو مکتب قدیم و جدید بررسی‌شده و سپس دلیل‌هایی را به‌عنوان پشتوانه مکتب آورده است. بخش دوم به بررسی پردامنه‌ای از سؤال‌های مدعیان نظریه «تناسخ ارواح» پرداخته و ادله آن‌ها را از جنبه فلسفی و علمی مورد مناقشه قرار داده است و زمینه‌های روان‌کاوانه و روان‌شناسانه این نظریه را بررسی کرده است. مهم‌ترین بخش کتاب مربوط به بطلان نظریه تناسخ ارواح از دیدگاه اسلام است.[۱۰۷]
تاریخ قرآن: این کتاب دارای یک مقدمه و شش فصل است؛ که به‌عنوان متن درسی دانشجویان علوم قرآن و حدیث در مقطع کارشناسی به تقاضای سازمان سمت تدوین‌شده است.[۱۰۸]
تفسیر سوره حجرات: شامل تفسیر اجمالی سوره حجرات و مباحثی چون ادب و رفتار اسلامی، اجتماعی، سیاسی، اخلاقی، اعتقادی و شأن نزول سوره است.[۱۰۹]
تناسب آیات: در نه فصل تنظیم‌شده است و اقتباس و ترجمه‌ای از جلد پنجم «التمهید» است.[۱۱۰]
تفسیر سوره اسراء: دربردارنده تفسیر اجمالی و تفصیلی سوره اسراء است.[۱۱۱] تنزیه انبیاء: شامل سلسله درس‌های آیت‌الله معرفت است که در آن تمام آیات مربوط به حضرت آدم(ع) تا خاتم(ص) را که از آن بوی عدم عصمت می‌آید، بررسی‌شده و به همت یکی از شاگردان ایشان پیاده و چاپ گردیده است.[۱۱۲]
حدیث لاتعاد: شامل سه رساله‌ی حدیث لاتعاد، حدیث من زاد فی صلاته و رساله اقتباسی از کتاب حدیث لاتعاد علامه فشارکی است.[۱۱۳]
جامعه مدنی: این کتاب از مقدمه و هفت مقاله تحت عناوین: جامعه مدنی یا جامعه دینی، دموکراسی در نظام ولایت‌فقیه، آزادی و تحقق آن در نظام حکومت اسلامی، پلورالیسم دینی در بوته نقد، حدود و ضوابط شرعی ولایت فقیه، ولایت فقیه از دیدگاه شیخ انصاری و آیت الله خویی و نگاهی به حقوق بشر تشکیل شده است.[۱۱۴]
شبهات و ردود حول القرآن الکریم: این کتاب پاسخگوی معروف‌ترین شبهات در مورد قرآن است که از یک مقدمه و پنج بخش در پاسخ به شبهات وجود مصادری برای قرآن، ورود عناصری از فرهنگ باطل عرب جاهلی به قرآن، وجود اختلاف و تناقض درآیات قرآن و مخالفت قرآن با مستندات علمی، تاریخی و یا ادبیات تشکیل‌شده و بخش پنجم بر واقعی بودن قصص قرآن تأکید دارد.[۱۱۵]
مالکیه الارض: این کتاب باهدف پاسخ به این سؤال که آیا احیاگر زمین مالک آن می‌شود یا خیر به رشته تحریر درآمده است.[۱۱۶]
علوم قرآنی: که درواقع بازنویسی فشرده از مجموعه «التمهید» و «الصیانه القرآن من التحریف» است که متناسب با سطح عمومی حوزه و مقطع کارشناسی دانشگاه در یک مقدمه و نه فصل، نوشته‌شده است.[۱۱۷]
ولایه الفقیه ابعادها و حدودها: در دو مقصد اثبات ولایت مطلقه فقیه و نظام حکومت اسلامی باهدف تبیین نظریه ولایت‌فقیه وبرتری حکومت اسلامی بر دیگر نظام‌ها تحریر یافته است.[۱۱۸]
ولایت‌فقیه: فلسفه نگارش این کتاب، پاسخگویی به شبهاتی بود که پیرامون ولایت مطلقه فقیه مطرح‌شده و درواقع آخرین دیدگاه‌های استاد در مسئله مذکور است.[۱۱۹]
وفات
آیت‌الله معرفت پس از حدود هشتاد سال زندگی بابرکت و خدمات فراوان نسبت به قرآن و شیعه و تربیت شاگردان بسیار،[۱۲۰] سرانجام در 9 دی 1385 رحلت نمود.[۱۲۱]
پاورقی ها
- ↑ زندگینامه خود نوشت آیت‌الله معرفت، ص6. و 7.
- ↑ همان
- ↑ همان، ص7.
- ↑ همان، ص8.
- ↑ همان
- ↑ سخنرانی آیت‌الله استادی در اربعین ارتحال استاد معرفت(ره)، ص14.
- ↑ کتب آیت‌الله معرفت؛ دوره معارف و علوم قرآن، نه نقل فهرست‌وار مطالب، ص75.
- ↑ آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص30.
- ↑ همان، ص31.
- ↑ سخنرانی آیت‌الله استادی در اربعین ارتحال استاد معرفت(ره)، ص16.
- ↑ آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص67.
- ↑ آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص63.
- ↑ همان، ص67.
- ↑ التفسیر الأثری الجامع؛ عرصه مقایسه و مقارنه روایات تفسیری، ص147.
- ↑ آیت‌الله معرفت برای نظرات صحابه تنها از این منظر که درصحنه بودند اعتبار قائل می‌شد، ص150.
- ↑ زندگینامه خود نوشت آیت‌الله معرفت، ص9.
- ↑ آیت‌الله معرفت در عین نقد نومعتزلیان، تعدیل ضد عقل‌گرایی را مثبت می‌دانست، ص131.
- ↑ آیت‌الله معرفت معتقد بود پاسخ تمام شبهات در روایات آمده است، ص28.
- ↑ آیت‌الله معرفت؛ تبیین‌کننده محوریت قرآن در فقه به‌صورت کاربردی، ص173.
- ↑ آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص33.
- ↑ آیت‌الله معرفت پرتلاش و بانشاط تا آخرین لحظه حیات، ص21.
- ↑ سخنرانی آیت‌الله استادی در اربعین ارتحال استاد معرفت(ره)، ص16.
- ↑ تعامل با دانشجو در ارائه نظرات؛ شیوه تدریس آیت‌الله معرفت، ص 36 و 37.
- ↑ آیت‌الله معرفت پرتلاش و بانشاط تا آخرین لحظه حیات، ص23.
- ↑ کتب آیت‌الله معرفت؛ دوره معارف و علوم قرآن، نه نقل فهرست‌وار مطالب، ص74.
- ↑ آیت‌الله معرفت برای معجزه حیثیت دفاعی قائل بود نه تبلیغی، ص119.
- ↑ آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص70.
- ↑ کتب آیت‌الله معرفت؛ دوره معارف و علوم قرآن، نه نقل فهرست‌وار مطالب، ص75.
- ↑ آیت‌الله معرفت برای معجزه حیثیت دفاعی قائل بود نه تبلیغی، ص121.
- ↑ آیت‌الله معرفت معتقد بود پاسخ تمام شبهات در روایات آمده است، ص27.
- ↑ التفسیر الأثری الجامع؛ عرصه مقایسه و مقارنه روایات تفسیری، ص147.
- ↑ تعامل با دانشجو در ارائه نظرات؛ شیوه تدریس آیت‌الله معرفت، ص37.
- ↑ آیت‌الله معرفت پرتلاش و بانشاط تا آخرین لحظه حیات، ص22.
- ↑ تعامل با دانشجو در ارائه نظرات؛ شیوه تدریس آیت‌الله معرفت، ص39.
- ↑ آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص33.
- ↑ احیای نام امیرالمؤمنین(ع) در تفسیر؛ هدف آیت‌الله معرفت در پژوهش‌های قرآنی، ص127.
- ↑ کتب آیت‌الله معرفت؛ دوره معارف و علوم قرآن، نه نقل فهرست‌وار مطالب، ص76.
- ↑ آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص31.
- ↑ همان، ص29.
- ↑ آیت‌الله معرفت مرجعیت را در جهت احیای علوم قرآنی رها کرد، ص168.
- ↑ تألیفات قرآنی آیت‌الله معرفت بر آثار فقهی و اصولی وی سایه افکنده است، ص171.
- ↑ نقدپذیری و آزاداندیشی؛ ویژگی‌های بارز تدریس آیت‌الله معرفت، ص 35.
- ↑ آیت‌الله معرفت پرتلاش و بانشاط تا آخرین لحظه حیات، ص23.
- ↑ همان، ص21.
- ↑ آیت‌الله معرفت معتقد بود پاسخ تمام شبهات در روایات آمده است، ص25.
- ↑ تألیفات قرآنی آیت‌الله معرفت بر آثار فقهی و اصولی وی سایه افکنده است، ص172.
- ↑ سخنرانی آیت‌الله استادی در اربعین ارتحال استاد معرفت(ره)، ص15.
- ↑ همان، ص16.
- ↑ همان، ص17.
- ↑ محبت سرشار به فرزندان؛ روش تربیتی آیت‌الله معرفت، ص19.
- ↑ آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص30.
- ↑ نقدپذیری و آزاداندیشی؛ ویژگی‌های بارز تدریس آیت‌الله معرفت، ص 35.
- ↑ آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص64.
- ↑ همان، ص68.
- ↑ کتب آیت‌الله معرفت؛ دوره معارف و علوم قرآن، نه نقل فهرست‌وار مطالب، ص77.
- ↑ شبهات و ردود؛ پاسخنامه هزار شبهه قرآنی مستشرقان، ص106.
- ↑ روش تفسیری آیت‌الله معرفت جامع اجتهادی است، ص157.
- ↑ همان، ص158.
- ↑ آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص32.
- ↑ سخنرانی آیت‌الله استادی در اربعین ارتحال استاد معرفت(ره)، ص17.
- ↑ آیت‌الله معرفت معتقد بود پاسخ تمام شبهات در روایات آمده است، ص25.
- ↑ آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص67.
- ↑ همان، ص62.
- ↑ محبت سرشار به فرزندان؛ روش تربیتی آیت‌الله معرفت، ص18.
- ↑ سخنرانی آیت‌الله استادی در اربعین ارتحال استاد معرفت(ره)، ص17.
- ↑ محبت سرشار به فرزندان؛ روش تربیتی آیت‌الله معرفت، ص18.
- ↑ همان، ص19.
- ↑ آیت‌الله معرفت پرتلاش و بانشاط تا آخرین لحظه حیات، ص20.
- ↑ همان، ص21.
- ↑ آیت‌الله معرفت معتقد بود پاسخ تمام شبهات در روایات آمده است، ص26.
- ↑ آیت‌الله معرفت خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد، ص30.
- ↑ همان، ص32.
- ↑ تعامل با دانشجو در ارائه نظرات؛ شیوه تدریس آیت‌الله معرفت، ص37.
- ↑ آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص65.
- ↑ محبت سرشار به فرزندان؛ روش تربیتی آیت‌الله معرفت، ص18.
- ↑ همان، ص19.
- ↑ آیت‌الله معرفت پرتلاش و بانشاط تا آخرین لحظه حیات، ص20.
- ↑ همان، ص22.
- ↑ آیت‌الله معرفت معتقد بود پاسخ تمام شبهات در روایات آمده است، ص24.
- ↑ همان، ص25.
- ↑ محبت سرشار به فرزندان؛ روش تربیتی آیت‌الله معرفت، ص18.
- ↑ تعامل با دانشجو در ارائه نظرات؛ شیوه تدریس آیت‌الله معرفت، ص36.
- ↑ آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص63.
- ↑ آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص68.
- ↑ روش تفسیری آیت‌الله معرفت جامع اجتهادی است، ص157.
- ↑ همان، ص62.
- ↑ آیت‌الله معرفت؛ قرآن‌پژوه قرن آینده، ص63.
- ↑ آیت‌الله معرفت در عین نقد نومعتزلیان، تعدیل ضد عقل‌گرایی را مثبت می‌دانست، ص130.
- ↑ نقدپذیری و آزاداندیشی؛ ویژگی‌های بارز تدریس آیت‌الله معرفت، ص 35.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت، التمهید فی علوم القرآن، ص52.
- ↑ نقد بزرگان مذاهب، بدون اهانت؛ ویژگی ممتاز تألیفات آیت‌الله معرفت، ص112.
- ↑ نوآوری آیت‌الله معرفت ایجاد نهضت علوم قرانی در تشیع، ص89.
- ↑ کتب آیت‌الله معرفت؛ دوره معارف و علوم قرآن، نه نقل فهرست‌وار مطالب، ص73.
- ↑ آیت‌الله معرفت؛ پیشگام پاسداری از حریم قرآن در عصر هجوم شبهات، ص96.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، صیانه القرآن من التحریف، ص59.
- ↑ آیت‌الله معرفت برای معجزه حیثیت دفاعی قائل بود نه تبلیغی، ص120.
- ↑ احیای نام امیرالمؤمنین(ع) در تفسیر؛ هدف آیت‌الله معرفت در پژوهش‌های قرآنی، ص128.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، ص53
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، التفسیر الجامع الاثری، ص54.
- ↑ روش اجتهادی – اثری؛ شیوه آیت‌الله معرفت در التفسیر الاثری الجامع، ص137.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، معارفی از قرآن، ص59.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، اهل‌بیت(علیهم‌السلام) و القرآن الکریم، ص55.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، احکام شرعی، ص55.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، آموزش علوم قرآنی، ص56.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، پرتو ولایت، ص56.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تمهید القواعد، ص56.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تناسخ الارواح، ص57.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تاریخ قرآن، ص57.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تفسیر سوره حجرات، ص57.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تناسب آیات، ص57.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تفسیر سوره اسراء، ص58.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، تنزیه انبیاء، ص58.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، حدیث لاتعاد، ص58.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، جامعه مدنی، ص58.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، شبهات و ردود حول القرآن الکریم، ص59.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، مالکیه الارض، ص60.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، علوم قرآنی، ص60.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، ولایه الفقیه ابعادها و حدودها، ص60.
- ↑ معرفی آثار آیت‌الله معرفت(ره)، ولایت‌فقیه، ص60.
- ↑ آیت‌الله معرفت؛ قهرمان علوم قرآنی در تشیع، ص13.
- ↑ شبهات و ردود؛ پاسخنامه هزار شبهه قرآنی مستشرقان، ص97.