رابطه عاطفی

رابطه عاطفی؛ نوعی رابطه براساس احساس و هیجانات و عواطف انسانی بین افراد. انسان بر اساس اجتماعی بودن فطری نیاز به برقراری روابط عاطفی دارد که ممکن است با خالق خود باشد و یا با همنوعان خود. هر دو نوع رابطه از نیازهای وجودی انسان سالم محسوب می گردد که باید مورد توجه قرار گیرد. در قرآن کریم به ارتباط عاطفی انسان با خالق در قالب های مختلفی از جمله نماز، دعا و... توجه شده است و همچنین به ارتباط عاطفی وی با انسان های دیگر نیز در قالب های مختلفی از جمله اعضای خانواده یا دوستان و ... اشاره گردیده و راهکارها و مصادیق ارتباط عاطفی سالم بیان شده است.

تعریف رابطه عاطفی

رابطه عاطفی، نوعی رابطه‌ است که براساس محبت و یا حتی عصبانیت و یا ترس بین دو یا چند نفر در بین اعضای خانواده، پدر و مادر و فرزندان و دوستان برقرار می‌شود و به طور کلی رابطه‌‌ای که باعث تحریک عواطف، احساسات و هیجانات انسان شود و تحریکات شناختی و رفتاری را در پی داشته باشد، رابطه عاطفی نام دارد.

ملاک رابطه عاطفی سالم

ملاک رابطه عاطفی سالم، رضایت خداوند متعال است. بر اساس آیه شریفه «الا بذکر الله تطمئن القلوب» مهم‌ترین عامل استحکام رابطه عاطفی بین افراد اعضای خانواده، دو زوج و یا دوستان ابراز محبت، امنیت و آرامش است، اگر این موارد مهم در خانواده مهیا شود، دیگر فرزندان به دنبال رفع این نیاز خود توسط دیگران نیستند و این رابطه به خارج از خانواده کشیده نخواهد شد. در واقع در هر نوع رابطه‌ای از جمله روابط عاطفی ابتدا بیش از هر چیز باید به خداوند توجه شود تا این نوع رابطه مورد رضایت الهی قرار گیرد.

روش برقراری ارتباط عاطفی با خدا

ارتباط با خداوند به گونه‌ای است که هم او نسبت‌ به انسان عواطف و احساسات دارد و هم انسان نیز باید نسبت‌ به خداوند عواطف عمیقی داشته باشد یکی از نمود های بعد عاطفی و معرفتی انسان در نماز است و نماز عظمت حضور انسان در پيشگاه رب‌العالمين است. علاوه بر آن برقراری ارتباط عاطفی با خداوند متعال در قالب دعا نیز می‌تواند انسان را در مسیر دست یافتن به کمال و سعادت حقیقی رهنمون کند. از طریق دعا انسان می تواند با خدای خود ارتباط عاطفی برقرار کند و با اين رابطه عاطفی بر مشكلات زندگي غلبه نماید. قدرت دعا به قدری است که انسان را در بدترين شرايط زندگی می تواند نجات دهد.

اهمیت و جایگاه رابطه عاطفی در ایمان انسان

گرایشات عاطفی مهم‌ترین نقش را در زندگی آدمی وحتی در ایمان انسان دارد و اگر كسي اعتقاد به خدا داشته باشد به اين معنا كه معرفت خداشناسي او بالا باشد، اما گرایش مثبت عاطفي نسبت به خدا و ربوبيت و احکام او نداشته باشد، آن‌گاه آن باور و ایمان تحقق پیدا نمی‌کند. قرآن كريم می‌فرماید «ان کنتم تحبون الله فاتبعوني» یعنی اگر واقعا گرایش محبتي نسبت به خداي متعال باشد، متابعت از قانون خدا امر مطلوب و باارزشي خواهد بود كه بايد مورد توجه قرار گیرد.

آثار مثبت رابطه عاطفی با خداوند

مقام محمود

در قرآن کریم مقام محمود، مرهون رابطه عاطفی انسان با خداست: «وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسى‏ أَنْ یَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً» [اسراء / ۷۹] مقام محمود یعنی مقام عبودیت، یعنی مقامی که در روز قیامت یا در همین دنیا، دیگران غبطه آن مقام را می ‌خورند. رابطه عاطفی داشتن با خالق و لذت بردن از کاری که انسان انجام می دهد مهم ترین نکته ای است که در مقام محمود حاصل می شود و همچنین داشتن رابطه عاطفی با معبود خود یکی از مهمترین نیازهای انسان بوده که نباید مورد غفلت قرار بگیرد.

کسب امنیت و آرامش روحی

کسانی که با خدا رابطۀ عاطفی دارند، غم و غصّه و دلهره و اضطراب و نگرانی ندارند؛ نه غم گذشته را می‌خورند و نه از آینده نگران‌اند، زیرا خدا را دارند. در قرآن کریم آمده است که «آگاه باش که با یاد خدا دلها آرامش مى ‌یابد». آرامش مطلق و آسودگی پایدار، در پرتو ارتباط با خدای تعالی حاصل می‌شود. «ذکر الله» در قرآن، گاهی خواندن قرآن است، همراه با توجه به اینکه خدا با او حرف می‌زند و او هم در پاسخ با خدای خویش راز و نیاز و درد دل کند.

مصونیت از گناه

داشتن یک رابطه عاطفی، انسان را از گناه مصون می کند چنانکه خداوند می فرماید: «وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادی عَنِّی فَإِنِّی قَریبٌ أُجیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْیسْتَجیبُوا لی‏ وَ لْیؤْمِنُوا بی‏ لَعَلَّهُمْ یرْشُدُونَ» این آیه شریفه در حقیقت صمیمانه و با لطافت از انسان می خواهد که رابطه عاطفی محکم با خدای خویش داشته باشد و به سوی خدا بازگردد، وقتی این رابطه بین خالق و مخلوق برقرار می شود، چنین کسی فقط و فقط به خدای خویش و به محبوب خویش توجّه دارد و از این‌ رو گناه و حتّی مکروه و حتّی فکر گناه، در زندگی او نیست.

احساس لذت عمیق

لذتبخش بودن رابطه عاطفی با خداوند از آیه شریفه «تَتَجافى‏ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً .... فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزاءً بِما كانُوا یَعْمَلُونَ» قابل استنباط است. اين لذت، همان لذت رابطه عاطفی و صمیمانه با خداوند مهربان است و این گونه است که مناجات اهل دل، در دل شب، اهل بیت و حتی در مرتبه پایین تر عالمان واقعی را را مدهوش می‌کند. از این جهت اولیای الهی تمام عالم وجود را با دو رکعت نماز در دل شب معاوضه نمی‌کنند و برای این نماز، به همه عالم پشت پا می‌زنند.

عوامل تقویت رابطه عاطفی در خانواده

ارتباط عمیق بین جوان و خانواده اش و باورهای دینی و ملی مبتنی بر لزوم ارتباط صمیمانه با یکدیگر سبب عمق بخشی به روابط عاطفی همسران می شود . خداوند در قرآن بارها بر نیکی کردن و احترام به پدر و مادر سفارش کرده و احسان به والدین را پس از امر به پرستش خود امری ضروری شمرده است. در روایات اهل بیت(ع) نیز بر نیکی به پدر ومادر چه نیکوکار باشند چه خطاکار تاکید بسیار شده است. همچنین خداوند می‌فرماید «ما برای شما زوج‌هایی آفریدیم تا در کنار آنها آرامش داشته باشید» بر طبق این آیه اگر همسران عیوب یگدیگر را بپوشانند و در زندگی مشترک خودمحور نباشند و در هنگام انتقاد از یکدیگر، صداقت و دلسوزی از خود نشان دهند یک رابطه عاطفی سالم شکل گرفته است.

عوامل و دلایل تضعیف روابط عاطفی در خانواده

حضور بیش از حد اعضای خانواده‌ها در فضای مجازی از عوامل تهدیدی برای روابط عاطفی است . کم جمعیت شدن خانواده های ایرانی، کم شدن صله رحم، کمرنگ شدن دین در خانواده، شکستن حرمت های بین فردی در خانواده، سرد بودن روابط والدین، عدم تحول و نبود نوآوری در نقش اعضای خانواده و عدم انتقاد پذیری از جمله دلایل تضعیف روابط عاطفی در خانواده های ایرانی است.

رابطه عاطفی همسران در قرآن

در آيه ۲۱ سوره مباركه روم قرآن از ارتباط عاطفی زوجين به مودت و نه محبت ياد می‌كند. زیرا مودت مرتبه‌ای بالاتر از محبت است كه در آن خيانت نيست، محدوده زمانی ندارد، دو طرفه است و هیچ تنوعی در آن نیست.

مدیریت روابط عاطفی

وقتی که موضوع مورد محبت و عاطفه دوگانه شود دو چیز دوست داشته می شود اما اگر دوست داشتن انسان از یک جنس باشد محبت وی افزایش پیدا می‌کند. در قرآن کریم آمده است کسانی که دچار شرک می‌شوند تعادل عاطفی خود را از دست می دهند و به جای آنکه خدا را در محور عواطف خود قرار دهند، چیزی دیگر را شریک او قرار می دهند.

نقش ارتباط عاطفی در تامین بهداشت روانی

در قرآن کریم سفارش‌های عاطفی وجود دارد که در ازدیاد محبت و پیوندهای اجتماعی و خانوادگی تأثیر بسزایی دارد و از این طریق بهداشت روانی مردم فزونی می‌یابد. یکی از این سفارش ها، محبت به پدر و مادر و صله‌رحم و گسترش نظام حمایت خانواده است، خداوند می‌فرماید: «وَ وَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ حُسْنًا ....؛.قرآن کریم در آیات متعددی درباره محبت به پدر و مادر و صله‌رحم سفارش کرده است. به‌عنوان نمونه در آیه ۲۷ سوره بقره و آیه اول سوره نساء به این موضوع اشاره شده است. توبه یکی دیگر از راه‌کارها برای تأمین بهداشت روانی است. قرآن کریم به توبه گناه‌کاران توجه ویژه کرده و از مؤمنان می‌خواهد که توبه کنند و به‌سوی خدا بازگردند تا رستگار شوند: «إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ». سفارش به صبر و بالا رفتن سطح مقاومت از دیگر راه‌کارهای عاطفی تأمین کننده بهداشت‌روانی از منظر قرآن کریم است؛ خداوند متعال در این زمینه فرموده: «وَاسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخَاشِعِينَ؛ این سفارش‌های قرآنی موجب می‌شود که انسان در حوادث زندگی، خود را تنها احساس نکند و این ارتباط عاطفی با خداوند موجب سلامت روانی انسان می شود همچنین حضور در مكان‌هايی مثل زيارتگاه بزرگان دين و مساجد كه ارتباط بيشتری با خداوند در آن‌ها وجود دارد، سبب ايجاد سلامت روان در فرد می‌شود.

نقش ارتباط عاطفی در تامین احساس رضایت از زندگی

روابط انسانی نقش مهی در تأمین احساس رضایت در زندگی دارد و اگر افراد روابط عاطفی و اجتماعی خوبی داشته باشند، در مشکلات و شکست‌ها کمتر دچار آسیب و مشکل روحی خواهند شد؛ چنانکه آیه «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ» مؤید این مطلب است.

منابع

ایکنا

پاورقی ها