نمایش مبدأ برای سبح (ریشه)

'''ریشه «سبح»'''؛ این ریشه به‌معنای حرکت سریع در آب یا هواست و از آن، مفهوم «تسبیح» ساخته شده است. مشتقات این ریشه در قرآن کریم 92 مورد است.  

== معنای لغوی ==
ریشه «سبح»، بنابر قول لغویون، به معنای حركت سريع در آب يا هواست. این ریشه و مشتقاتش 92 بار در قرآن کریم کاربرد یافته‌اند<ref>[https://iqna.ir/007ChZ «مصاديق تسبيح خداوند در قرآن» به روايت وبلاگ «صحيفه سعادت»]</ref><ref>[https://iqna.ir/006ztX «بررسی مصاديق تسبيح خداوند» به روايت وبلاگ «برگی از آفتاب»]</ref>.

از این ریشه، علاوه بر صورت‌های ثلاثی مجرد، باب تفعیل آن به‌صورت «تسبیح» به‌کار می‌رود. تسبیح که مصدر فعل «سَبَّحَ» است، به معناى منزه داشتن است؛ منزه داشتن خدا از هر آنچه که مستلزم نقص و ناسازگارى با ساحت کمال الهی است<ref>[https://iqna.ir/00FMOM هنگام خواب چه سوره هایی را بخوانیم]</ref>. در فرهنگ قرآن مجيد، تسبیح به معنای تنزيه «تنزيه الحق عن نقائص الامكان و الحدوث» و منزه داشتن حق جل وعلا از نقايص امكان و نشانه‌های حدوث است<ref>[https://iqna.ir/007ChZ «مصاديق تسبيح خداوند در قرآن» به روايت وبلاگ «صحيفه سعادت»]</ref>. همچنین تسبیح به مهره‌های به رشته كشيده‌ای است كه به هنگام ذكر در دست می‌گيرند، اطلاق می‌شود<ref>[https://iqna.ir/006ztX «بررسی مصاديق تسبيح خداوند» به روايت وبلاگ «برگی از آفتاب»]</ref>.

== ساخت‌های صرفی ==
سَبَحَ (ثلاثی مجرد): 5 بار

         سَبَحَ – یَسبَحُ: 2 بار

         سابِح (اسم فاعل): 1 بار

         سَبح (مصدر): 2 بار

سَبَّحَ (باب تفعیل): 87 بار

         سَبَّحَ – یُسَبِّحُ: 42 بار

         تسبیح (مصدر): 2 بار

         مُسبِّح (اسم فاعل): 2 بار

         سُبحان (اسم مصدر): 41 بار

== ریشه شناسی ==
{| class="wikitable"
|'''زبان'''
|'''واژه'''
|'''معنا'''
|'''توضیحات'''
|'''ارجاعات'''
|-
| rowspan="2" |'''عبری'''
|שָׁבַח 
|ستایش  کردن
|باب  Piel = فَعَّلَ
| rowspan="2" |Gesenius, 986
|-
|שָׁבַח
|آرام‌کردن
|باب Piel
|-
| rowspan="2" |'''آرامی'''  
|שָׁבַח
|[رشد  دادن، گستردن]، بهبود، رشد در ارزش
|
| rowspan="2" |Jastrow, 1511-1512
|-
|שִׁבֵּחַ
|ستایش  کردن
|باب Piel
|-
| rowspan="3" |'''سریانی'''
|ܫܒܚ
|باشکوه،  برجسته، پرافتخار
|
| rowspan="3" |PayneSmith, 555

Costaz, 357

Jennings, 214

Sokoloff (2009), 1500

Brun, 659
|-
|
|ستایش،  ستایش کردن،

شکوه،  تجلیل کردن
|باب Pael  = فَعَّلَ
|-
|
|آواز  خواندن
|" "
|-
| rowspan="2" |'''گویش فلسطینی-مسیحی'''
|ܫܒܚ
|شکوه  و جلال
|
| rowspan="2" |Schwally, 91
|-
|
|افزایش
|
|-
| rowspan="2" |'''گویش فلسطینی-یهودی'''
|שבח
|ستایش  کردن، تجلیل کردن
|
| rowspan="2" |Sokoloff (1992), 534
|-
|שבח
|افزودن  ارزش، جلو بردن
|
|-
|'''مندایی'''
|ŠBH, ŠBA
|ستایش  کردن
|باب Pael = فعّلَ
|Macuch, 446-447
|-
| rowspan="2" |'''اکدی  و آشوری'''
|suppū
|دعاکردن
|باب  فعّل
|Black, 328

Gelb, 15/394
|-
|sapāh̬u

šapāh̬u
|پراکندن،  گستردن، پاشیدن
|
|Gelb, 15/151
|-
|'''حبشی'''
|sabbəḥa
|ستایش  کردن، تجلیل کردن؛ سرود خواندن
|باب  فعّل
|Leslau, 483
|-
|'''سبائی'''
|S<sup>1</sup>BḤ̣
|؟
|
|Beeston, 123
|-
| rowspan="5" |'''عربی'''
|سبّح
|ستایش  کردن، تسبیح کردن
|باب  فعّل
| rowspan="5" |مشکور، 1/352

Jeffery, 162
|-
|سَبح  / سبخ
|فراغت
|مزمل/7
|-
|سَبَحَ
|حرکت  + گسترش
|نازعات/3؛  یس/40
|-
|سباحه
|شناکردن
|
|-
|سبّخ
|تسکین  دادن
|
|}

== منابع ==
ایکنا

نرم‌افزار جامع‌التفاسیر

[[منابع ریشه شناسی]]