خشم: تفاوت میان نسخه‌ها

خشم؛ حالتی نفسانی در برابر ناملایمات. خشم را حالتی نفسانی دانسته¬اند که موجب حرکت روح حيواني از داخل به خارج می¬شود. در آیات قرآن یکی از صفات برجسته انسانی فرو بردن خشم معرفی شده است. البته خشم از نگاه اسلامی همواره منفی نیست و خشم و غضب از صفاتی است که در قرآن به خدا نسبت داده شده و گرفتن انتقام برای کسی که زیر ستم قرار گرفته اجازه داده شده است.  

خشم را می¬توان مترادف «غضب» در عربی دانست. کلمه «غضب» به معنای خشم گرفتن<ref>لغت نامه دهخدا، ج33، ص246.</ref> و خلاف خشنودی<ref>لسان العرب، ج10، ص78.</ref> به کار رفته است. خشم يک حالت نفساني است و موجب حرکت روح حيواني (صفات درندگان) از داخل به خارج می¬شود. این رفتار جهت غلبه بر طرف مقابل و انتقام از او صورت می¬گیرد و در صورت شدت، حرارت زيادي در بدن ايجاد مي کند. رنگ انسان در وضعیت مذکور ملتهب وتيره، رگ ها پر خون و نور عقل بي فروغ مي شود. بنابراين هيچ نصيحت و اندرزي بر او اثر ندارد. بلکه چه بسا درشتي و شدت پيدا کند.<ref>جامع السعادات، ج1، ص257</ref>

مفهوم خشم از مادّۀ «غ ی ظ» ۱۱ بار، «غ ض ب» ۵ بار و «س خ ط» ۱ بار و با آیاتی که این مفهوم را دارد، آمده است.

در علم کلام با ادله متقن اثبات می‌شود که تغییر و تبدل در ذات باری تعالی راه ندارد و همه صفات و کمالات ثابت بوده و عین ذات باری تعالی است. در سوره زخرف آیه ۵۵ خداوند متعال غضب را به خود نسبت می‌دهد و می‌فرماید: «فَلَمَّا آسَفُونا انْتَقَمْنا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْناهُمْ أَجْمَعِینَ؛ و چون ما را به خشم درآوردند، از آنان انتقام گرفتيم و همه آنان را غرق كرديم‏». همه تفاسیر قرآن ، اعم از شیعه و اهل سنت، خشم و غضب خداوند در این آیه را به معناى «اراده مجازات» و رضایت او به را معناى «اراده ثواب» معنا کرده‌اند.  این آیه از آیات متشابه بوده و منظور از این‌که فرمود: ما را به خشم آوردند این است که با اعمال و کردار خود، مستحق عذاب ما شدند، ما نیز اراده کردیم و آن‌ها را عذاب کردیم.<ref>[https://kurdistan.iqna.ir/fa/news/3562429/%D8%BA%D8%B6%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%87%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 غضب الهی در قرآن]</ref>

دو آیه از قرآن به فروبردن خشم اشاره دارد که یکی آیه 37 سوره شوری: «وَالَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ وَإِذَا مَا غَضِبُوا هُمْ يَغْفِرُونَ؛ و كسانى كه از گناهان بزرگ و زشتكاريها خود را به دور مى‏دارند و چون به خشم درمى‏آيند درمى‏گذرند». وی دیگری آیه 124 سوره آل عمران است: «وَ الْكاظِمينَ‏ الْغَيْظَ وَ الْعافينَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنينَ؛ و خشم خود را فرو مى‏برند؛ و از مردم در مى‏گذرند؛ و خداوند نكوكاران را دوست دارد». فهم معنای کظم در آیه اخیر منوط به درک فضای تاریخی عصر نزول است. در آن دوران بر بسته شدن در مشک‌‌های شیر و دوغ کظم اطلاق می¬شد. بدین روی کظم غیط، به معنای آن است که انسان بتواند«غیظ» خود را «کظم» کند و بر عصبانیت خود کنترل داشته باشد. امام کاظم(ع) را به این خاطر «کاظم» می‌‌گفتند که ایشان اهل «کظم‌ غیظ» بود.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3716939/%D8%AE%D8%B4%D9%85-%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87-%D9%86%D8%B0%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA خشم کلید تمام بدی‌هاست/ یکسال روزه، نذر عصبانیت]</ref>

در فرهنگ اسلامی اما خشم به‌طور کامل تخطئه نشده بلکه بسیاری از خشم‌ها که تحت کنترل عقل هستند و آگاهانه اِعمال می‌شوند، به‌عنوان خشم مقدس و مبارک معرفی‌شده است.<ref>[https://qazvin.iqna.ir/fa/news/4036137/%D8%AE%D8%B4%D9%85-%D9%81%D9%82%D8%B7-%D8%A8%D8%A7-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%86-%D8%B0%DA%A9%D8%B1-%D9%88-%D8%AF%D8%B9%D8%A7-%DA%A9%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%84-%D9%86%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D8%AF خشم فقط با خواندن ذکر و دعا کنترل نمی‌شود]</ref>  قرآن می¬فرماید: «‌وَ الَّذِينَ إِذا أَصابَهُمُ الْبَغْيُ هُمْ يَنْتَصِرُونَ؛ و كسانى كه چون ستم بر ايشان رسد، يارى مى‏جويند [و به انتقام برمى‏خيزند]» (شوری/39)؛  یعنی كسانى كه هرگاه به آنان ظلمی رسد، تسليم نمى‌شوند و از یکدیگر يارى مى‌طلبند. یعنی در مقابل دشمن مقاومت می‌کنند و انتقام می‌گیرند.  خشم و گذشت مؤمن، سمت‌وسوی خدایی دارد؛ انسان مؤمن و متقی، از سر هوای نفس انتقام نمی‌گیرد. اگر مسئله‌ای شخصی و مربوط به نفس خودش باشد، گذشت می‌کند، اما اگر ظلمی در حق خدا و یا بندگان خدا باشد، کوتاه نیامده و انتقام می‌گیرد؛ در اینجا او احساس نمی‌کند که خودش زور دارد و انتقام می‌گیرد، بلکه خداوند با دست او ظالم را تنبیه می‌کند.<ref>[https://sb.iqna.ir/fa/news/3909373/%D8%AE%D8%B4%D9%85-%D9%88-%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA-%D9%85%D8%A4%D9%85%D9%86-%D8%B3%D9%85%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C-%D8%AE%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF خشم و گذشت مؤمن، سمت‌وسوی خدایی دارد]</ref>

در آموزه¬های دینی روش¬هایی برای کنترل خشم بیان شده است: به یاد آوردن غضب الهی، وضو گرفتن، تغییر وضعیت از نظر ایستادن و نشستن و حلم ورزیدن از جمله آنهاست.<ref>[https://lorestan.iqna.ir/fa/news/4065329/%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%84-%D8%BA%D8%B6%D8%A8-%D9%85%D8%B0%D9%85%D9%88%D9%85-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%85 راهکارهای کنترل غضب مذموم را بشناسیم]</ref> به طور خلاصه می¬توان گفت برای کنترل خشم یک قانون کلی وجود دارد و آن این است که بین عاملی که ایجاد خشم کرده و عکس‌العملی که می‌خواهیم نشان دهیم، یک وقفه یا فاصله ایجاد کنیم.<ref>[https://fars.iqna.ir/fa/news/3934708/%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%AE%D8%B4%D9%85-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D9%83%D9%86%DB%8C%D9%85 چگونه خشم خود را مدیریت كنیم]</ref>

[http://pajoohe.ir/%D8%BA%D8%B6%D8%A8-%D9%88-%D8%AE%D8%B4%D9%85__a-43164.aspx پژوهه]

[http://wikils.org/fa/index.php?title=%D8%AE%D8%B4%D9%85 ویکی سبک زندگی]  

[http://wikils.org/fa/index.php?title=%D8%AE%D8%B4%D9%85 دائرة المعارف قرآن]