نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

نهج‌البلاغه اندیشه‌های عرفانی، کلامی، فقهی، معادشناسانه، خداشناسانه و انسان‌شناسانه بسیاری دارد و در حوزه‌های مختلف نگاه به تاریخ و نگاه به آینده برخوردار از مبانی بسیار مهمی است که در ابعاد مختلف دانشی به صورت تخصصی می‌شود از آنها بهره گرفت.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3241057/%D9%86%D9%87%D8%AC-%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87-%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D8%AF%D8%A7-%D9%88-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%DA%AF%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%B4%D8%B1%DB%8C نهج البلاغه؛ بیانی فروتر از کلام خدا و فراتر از گفتار بشری]</ref> اخلاق، بينش،پارسايی، تاريخ، ثروت، جهاد، چاره انديشی برای بيچارگان، حب و بغض، خود شگفتی (عُجْبْ)، دعا، ذكر، رنگارنگی روزگار، رهبری،  آفات زبان، ژرفای هستی، ساده زيستی،  سينه فراخی (شرح صدر)، سپاسگزاری، شهرت گريزی، شهادت خواهی، صبر، مناجات<ref>[https://markazi.iqna.ir/fa/news/2248726/-%D9%85%D9%81%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85-%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%B4%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%DB%8C-%D9%86%D9%87%D8%AC-%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87- مفاهيم ارزشی و اخلاقی نهج البلاغه]</ref>، معارف توحيدی، ارزش‏های والای الهی، پند و اندرز و موعظه، بيان و تحليل حوادث سياسی و اجتماعی، دستور كار حكمرانان و شيوه حكومت‏داری و نحوه رفتار مسئولان با مردم و توبيخ ايشان هنگام خطا و بدرفتاری با مردم از جمله مطالب نهج‏البلاغه است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1985504/%D9%86%D9%87%D8%AC-%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87-%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%A8%D9%8A%D9%85-%D8%A7%D9%8A%D9%86-%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D9%85%D8%AB%D9%84-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%B9-%D8%A7%D8%B3%D8%AA- نهج البلاغه را دريابيم!؛ اين كتاب مثل خود علی(ع) است!]</ref> تنوع موضوع در نهج البلاغه بسيار گسترده است به گونه ای که در همه ی زمينه ها پیام های گوناگون و ارزشی دارد و از اين جهت روح قرآن است<ref>[https://iqna.ir/fa/news/954857/%D9%86%D9%87%D8%AC%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA- نهج‌البلاغه تفسیر آیات قرآن است]</ref>.  

6-فرامذهبی بودن نهج‌البلاغه کتابی مذهبی نیست، بلکه فرامذهبی است و شاهد برجسته آن این است که در طول تاریخ عده‌ای از شیفته‌ترین محققان و مسلمانان از مذاهبی برخاسته‌اند که حداقل در ظاهر نسبت چندانی با اهل بیت(ع) نداشته‌اند اما شیفته مرام ‌آن‌ها بوده‌اند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3797484/%D9%86%D9%87%D8%AC%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87-%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D9%88%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%88%D8%AC-%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86 عبدالهادی فقهی‌زاده: نهج‌البلاغه اثری فرامذهبی است/ نمایشی باشکوه از اوج پرواز انسان] </ref>  

وی در جواب شخصی که از او خواسته بود تا یک‌صد جمله از نهج‌البلاغه را برایش انتخاب کند، می‌نویسد: به خدا قسم نمی‌دانم که چگونه از میان صدها کلمه گهربار،صد کلمه آن را انتخاب کنم! من از انتخاب یک کلمه آن هم عاجزم، زیرا این کار درست به این می‌ماند که دانه یاقوتی را از کنار دانه‌های دیگر بردارم. به هر حال، این کار را کردم، در حالی که دستم یاقوت‌های درخشنده را زیر و رو می‌کرد و چشمانم از پرتو نور آنها خیره می‌شد. نمی‌توانی باور کنی که به علت تحیر و سرگردانی که در انتخاب هر یک از این کلمه‌ها داشتم، با چه مشکلی هر کلمه‌ای را از این معدن بلاغت بیرون آوردم.<ref>. پیرامون نهج‌البلاغه، علامه شهرستانی، ص ۵۷.</ref> وی در جای دیگر تاکید می‌کند: هر گاه کسی بخواهد بیماری نفس خود را درمان کند، باید به گفتار امام در نهج‌البلاغه روی آورد و راه و روش زندگی را از پرتو این کتاب ارزشمند بیاموزد<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3639818/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%AE%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%86%D9%87%D8%AC%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87 دیدگاه برخی اندیشمندان مسیحی درباره نهج‌البلاغه] </ref>.  

یکی از جنبه های اهمیت نهج البلاغه این است که این کتاب بابی برای باز شدن به دریای معارف و آموزه‌های الهی و اسلامی است و مسیر را برای انسان می‌گشاید که به اقتضای شرایط زمانی و مکانی مشکلات و مسائل مختلف جامعه را حل کند<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3797484/%D9%86%D9%87%D8%AC%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87-%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D9%88%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%88%D8%AC-%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86 عبدالهادی فقهی‌زاده: نهج‌البلاغه اثری فرامذهبی است/ نمایشی باشکوه از اوج پرواز انسان]</ref> و در حقیقت روش درستِ زندگی کردن در حکومت دینی را به انسان می آموزد<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4051158/%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%AF-%D9%86%D9%87%D8%AC%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87-%DA%86%D8%B4%D9%85-%D9%88-%DA%AF%D9%88%D8%B4%E2%80%8C-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%D8%B2-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D8%AF مهدوی ارفع در گفت‌وگو با ایکنا: می‌گویند نهج‌البلاغه چشم و گوش‌ مردم را باز می‌کند] </ref>. دقت در فرازهای مختلف نهج البلاغه نشان دهنده این باور امام علی(ع) است كه حوادث مهمی كه برای جوامع رخ می دهد از يك قاعده مندی برخوردار است. از این رو، مرور مشخصات و ويژگی های جوامع از نظر ايشان، تذكری برای دور ماندن از شقاوت آنها و يا نيل به سعادت آنهاست .به عنوان مثال بررسی جامعه شناختی خطبه 192 که در آن به برخی ویژگی های منفی اقوام پیشین اشاره شده است، مشخص می كند كه می توان اين ويژگی ها را در دو دسته ی نبود عاطفه جمعی و عدم وجود تعاملات اجتماعی تقسيم كرد. در جامعه ای كه در آن قوی ترين پيوندها يعنی پيوند خويشاوندی قطع شده باشد، انفصال و جدايی بين مردم، حاكم شده است، اعتماد به يكديگر از بين رفته و جامعه دچار تعارض می شود. نتیجه چنين فضايی، تهی شدن همه اركان اجتماعی از آثار مثبت است ندارد و مردم در اين جامعه در بدترين شرايط زندگی می كنند .برخی ويژگی ها را امام علی(ع) برای جوامع پيشين ذكر كرده اند و برای آيندگان هم پيش بينی كرده اند كه در صورت رسيدن به چنين شرايطی، آنها نيز دچار همان سرنوشت خواهند شد. در نهج البلاغه به صراحت گفته شده كه عبرت از اين وضعيت باعث پيشرفت جامعه و برون رفت از مشکلات می شود<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/1499611/%D8%B9%D8%B6%D9%88-%D9%87%D9%8A%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%AF%D9%88%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF-%D8%A8%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B1-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D9%87%D8%AC-%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87-%D8%AF%D9%82%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%AD%D9%88%D8%A7%D9%84-%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%AA-%D8%A8%D8%B4%D8%B1%D9%8A%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D8%AA عضو هيات علمی دانشگاه فردوسی مشهد: بنابر آموزه های نهج البلاغه، دقت در احوال گذشتگان، راه نجات بشريت است]</ref>.  

خطبه ۸۰  نهج البلاغه از خطبه های کثیر الاستناد بوده و موضوع آن درباره زنان است که چند جا در نهج‌البلاغه از جمله در نامه چهاردهم به آن اشاره شده است. این خطبه یکی از بحث‌برانگیزترین خطبه‌های نهج‌البلاغه است و نیاز به تفسیر و شرح دقیق دارد. حضرت می فرماید: «مَعَاشِرِ الناس إِنَّ النِّسَاءَ نَوَاقِصُ الْإِيمَانِ، نَوَاقِصُ الْحُظُوظِ، نَوَاقِصُ الْعُقُولِ...» در اینجا با سه عبارت مواجهیم که ظاهر مبهمی دارد و باید ادامه کلام حضرت این ظاهر مبهم را برای ما روشن کند. مراد از ایمان کدام ایمان و مراد از عقل کدام عقل و مراد از بهره مادی کدام بخش از بهره‌های مادی است؟ ایمان ظاهری منظور از ایمان در این خطبه، تظاهر خارجی ایمان است که به شکل عبادت بروز و ظهور پیدا می‌کند و نقصان ایمان زنان به‌خاطر آن است که در ایام معذوریت نمی‌توانند روزه گرفته و نماز بخوانند، و حضرت این واقعیت را به‌ بانوان گوشزد می‌کند که فرد در دوران معذوریت، حوزه عبادتی خود را رها نکند؛ چون ارتباط بین عبادت و ایمان ارتباط پابرجایی است<ref>[https://qazvin.iqna.ir/fa/news/4104318/%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A8%D8%AD%D8%AB%E2%80%8C%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D8%B2%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%AE%D8%B7%D8%A8%D9%87%E2%80%8C-%D9%86%D9%87%D8%AC%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87 حق‌شناس تبیین کرد؛ نکاتی درباره بحث‌برانگیزترین خطبه‌ نهج‌البلاغه] </ref>. پیامدهای اجتماعی عقل منظور حضرت از نُقْصَانُ عُقُولِهِنَّ این است که زن به‌خاطر برتری در احساس و مرکز احساس بودن ویژگی‌هایی دارد که خود به خود زود باورتر و هیجان‌محور می‌شود. در کنش‌ها و مرافعات اجتماعی تجربه کمتری دارد و تنها در این بخش شایسته است که بگوییم حق با مردان است نه در جای دیگری و اینجا مقام مقایسه نیست که بگوید مرد از زن برتر است بلکه مقام تفاوت است و فقط پیامدهای اجتماعی عقل مد نظر است. دلیل تفاوت ارث زن و مرد منظور از عبارت نَوَاقِصُ الْحُظُوظِ این است که زن باید بداند بر اساس حکم شریعت در داشت و برداشت مالی تفاوت وجود دارد، تفاوت اصلی هم در مسئولیت است، چون هر چه مسئولیت بیشتر باشد اختیار عمل هم بیشتر است! در اسلام مسئولیت نفقه، مسئولیت خرید خانه و... برعهده مرد است. جهاد با مال و نفس بر مرد واجب شده نه بر زن. پس اینجا به مسئولیت و وزن اجتماعی که خدا تعریف می‌کند برمی‌گردد و سروری و افضلی جنسی بر جنس دیگر موردنظر نیست<ref>[https://qazvin.iqna.ir/fa/news/4104318/%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A8%D8%AD%D8%AB%E2%80%8C%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D8%B2%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%AE%D8%B7%D8%A8%D9%87%E2%80%8C-%D9%86%D9%87%D8%AC%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87 حق‌شناس تبیین کرد؛ نکاتی درباره بحث‌برانگیزترین خطبه‌ نهج‌البلاغه] </ref>.