پرش به محتوا

سوره اعراف: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۴٬۵۰۳ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۴ مهٔ ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''سوره اعراف؛''' از سوره های مکی است و سی و نهمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. نزول سوره اعراف در سخت‌ترین شرایط مسلمانان، یعنی در دوران محاصره اقتصادی در مکه بود.
'''سوره اعراف؛''' از سوره های مکی و سی و نهمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. نزول سوره اعراف در سخت‌ترین شرایط مسلمانان، یعنی در دوران محاصره اقتصادی در مکه بود.


== معرفی سوره ==
== معرفی سوره ==
سوره اعراف هفتمين سوره قرآن كريم و يكی از سوره‌هايی است كه با پاره‌ای از حروف مقطعه، يعنی «المص» آغاز شده است، و جز سه سوره «ن»، «ق» و «ص» سوره‌ای قبل از آن نازل نشده كه آغاز آن دارای حروف مقطعه باشد. سوره اعراف مانند دیگر سوره‌های مکی، به موضوعات آفرینش، اثبات توحید، مبارزه با شرک و بیان جایگاه انسان در جهان آفرینش پرداخته است و از آنجا که ابتدای آفرینش به تصویر کشیده شده، پیمان‌های انسان را یادآوری کند که او از ابتدای خلقت با خداوند بسته است. همچنین برای نشان‌دادن نتیجه انحراف از مسیر توحید، به سرگذشت اقوام پیشین و پیامبرانی همچون نوح(ع)، لوط(ع) و شعیب(ع) می‌پردازد.<ref>[https://iqna.ir/00H6PA سوره اعراف؛ تصویری از بدعهدی انسان در برابر خداوند]</ref>
سوره اعراف هفتمين سوره قرآن كريم و يكی از سوره‌هايی است كه با پاره‌ای از حروف مقطعه، يعنی «المص» آغاز شده است، و جز سه سوره «ن»، «ق» و «ص» سوره‌ای قبل از آن نازل نشده كه آغاز آن دارای حروف مقطعه باشد. سوره اعراف مانند دیگر سوره‌های مکی، به موضوعات آفرینش، اثبات توحید، مبارزه با شرک و بیان جایگاه انسان در جهان آفرینش پرداخته است و از آنجا که ابتدای آفرینش به تصویر کشیده شده، پیمان‌های انسان را یادآوری کند که او از ابتدای خلقت با خداوند بسته است. همچنین برای نشان‌دادن نتیجه انحراف از مسیر توحید، به سرگذشت اقوام پیشین و پیامبرانی همچون نوح(ع)، لوط(ع) و شعیب(ع) می‌پردازد.<ref>[https://iqna.ir/00H6PA سوره اعراف؛ تصویری از بدعهدی انسان در برابر خداوند]</ref> در آیات ۴۶ تا ۴۸ این سوره از اصحاب اعراف سخن به میان آمده، لذا به «اعراف» نام گذارى شده است. «وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ وَعَلَى الْأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِيمَاهُمْ وَنَادَوْا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَنْ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوهَا وَهُمْ يَطْمَعُونَ ﴿۴۶﴾وَإِذَا صُرِفَتْ أَبْصَارُهُمْ تِلْقَاءَ أَصْحَابِ النَّارِ قَالُوا رَبَّنَا لَا تَجْعَلْنَا مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ﴿۴۷﴾وَنَادَى أَصْحَابُ الْأَعْرَافِ رِجَالًا يَعْرِفُونَهُمْ بِسِيمَاهُمْ قَالُوا مَا أَغْنَى عَنْكُمْ جَمْعُكُمْ وَمَا كُنْتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ ﴿۴۸﴾».<ref>[https://iqna.ir/00F61L ایجاد حائل بین شیطان و انسان؛ پاداش مداومت بر قرائت سوره اعراف]</ref>


== محتوای سوره ==
== محتوای سوره ==
خط ۲۹: خط ۲۹:


== تقوا عامل نزول برکات الهی ==
== تقوا عامل نزول برکات الهی ==
عوامل توسعه اقتصادی در قرآن كريم به دو دسته كلی مادی و معنوی تقسيم می‌شود. اما آنچه مورد نظر ما است، عوامل معنوی توسعه اقتصادی از ديدگاه قرآن است،‌ كه با توجه به تعريف منتخب از توسعه اقتصادی، به اين سؤال پاسخ دهيم كه قرآن كريم چه عوامل معنوی برای توسعه اقتصادی مطلوب برشمرده است؟ در قرآن كريم علاوه بر عوامل مادی به عوامل معنوی توسعه اقتصادی نيز اشاره شده است، كه اين بيان فقط مخصوص به قرآن كريم است كه از ديدگاه وحيانی و الهی خود اين عوامل را در آيات نورانی خود بيان كرده و به اهميت اين عوامل در رسيدن به توسعه اقتصادی تصريح كرده است.
يكی از عوامل معنوی توسعه اقتصادی، تقوی است. قرآن‌كريم تقوی و پيروی از دستورات الهی را عامل مهم نزول بركات آسمان و زمين می‌داند و می‌فرمايد: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ لكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما كانُوا یَكْسِبُونَ » (اعراف:۹۶)، و اگر اهل شهرها و آباديها، ايمان می‏آوردند و تقوا پيشه می‏كردند، بركات آسمان و زمين را بر آنها می‏گشوديم ولی (آنها حق را) تكذيب كردند ما هم آنان را به كيفر اعمالشان مجازات كرديم.در اينكه منظور از بركات، زمين و آسمان، چيست در ميان مفسران گفت‌وگو است؛ در تفسير نمونه آمده است كه بعضی آن را به نزول باران و روييدن گياهان تفسير كرده‏اند، و بعضی آنرا اجابت دعا و حل مشكلات زندگی انسان‌ها می‌داند، ولی اين احتمال نيز وجود دارد كه منظور از بركات آسمانی، بركات معنوی و منظور از بركات زمينی بركات مادی بوده باشد، اما با توجه به آيات گذشته تفسير اول از همه مناسب‌تر است.صاحب تفسير روشن در توضيح آيه شريفه می‌نويسد: افزونی‌ها و بركات سماوی عبارتست از توجهات معنوی و رحمت‌های روحانی كه سبب گشايش و خوشی روحی و وسعت قلبی و نورانيت باطنی و استفاضه از فيوضات إلهی می‏شود. افزونی‌های زمينی آن نعمت‌ها و بركاتی است كه از كره زمين برمی‏خيزد، مانند آب و خاك و هوا و اشجار و زراعات و حيوانات دريايی و صحرايی و هوايی و آنچه مورد استفاده انسانها قرار می‏گيرد از نعمت‌های مادّی. و اگر تنها از نظر ظاهر و محسوس حكم كنيم: نعمت‌های آسمانی شامل همه آنچه از آسمان مادی نازل است، خواهد بود، چون باران و گرما و نور و سرما و برف و آثار ستارگان و غير آن‌ها.
بر اساس فرمايش آيه شريفه ايمان و تقوا نه تنها سبب نزول بركات الهی می‏شود، بلكه باعث می‏شود كه آنچه در اختيار انسان قرار گرفته در مصارف مورد نيازی كه باقی می‌ماند و پايدار هست، به كار گرفته شود.در تفسير نور نيز آمده است: «بَرَكاتٍ» جمع «بَرَكت»، به موهبت‏های ثابت و پايدار گفته می‏شود، در مقابل چيزهای گذرا. در معنای «بركات»، كثرت، خير و افزايش وجود دارد. بركات، شامل بركات‏های مادّی و معنوی می‏شود، مثل بركت در عمر، دارايی، علم، كتاب و امثال آن‏.صاحب تفسير گران‌سنگ الميزان در تفسير آيه شريفه می‌نويسد: بركات به معنای هر چيز كثيری از قبيل امنيت، آسايش، سلامتی، مال و اولاد است كه غالبا انسان به فقد آن‌ها مورد آزمايش قرار می‏گيرد. جمله «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا» دلالت دارد بر اينكه افتتاح ابواب بركت‏ها مسبب از ايمان و تقوای جمعيت‏ها است، نه ايمان يك نفر و دو نفر از آ‌ن‌ها، چون كفر و فسق جمعيت، با ايمان و تقوای چند نفر، باز كار خود را می‏كند.بركات در آيه شريفه به هر معنايی كه باشد‌، به نحوی اشاره مستقيم به فراهم آمدن توسعه اقتصادی مورد تعريف ما دارد، كه آيه شريفه‌ مذكور رعايت تقوی الهی را يكی از عوامل مهم رسيدن به آن می‌داند، اين ابطه تنها يك رابطه معنوی نيست، بلكه علاوه بر رابطه معنوی كه آثارش را به خوبی می‏بينيم رابطه مادی روشنی نيز در اين زمينه وجود دارد. زيرا كفر و بی‏ايمانی سرچشمه عدم احساس مسئوليت، قانون‏شكنی، و فراموش كردن ارزش‌های اخلاقی است. اين امور سبب از ميان رفتن وحدت جامعه‏، متزلزل شدن پايه‏های اعتماد و اطمينان، هدر رفتن نيروهای انسانی و اقتصادی، و به هم خوردن تعادل اجتماعی است.<ref>[https://iqna.ir/008330 آيه ۹۶ سوره «اعراف»، تقوی را عامل مهم نزول بركات آسمانی و زمينی می‌داند]              </ref>
== سرانجام داشتن ملل ==
براساس آیه شریفه «وَلِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ ۖ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لَا يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً ۖ وَلَا يَسْتَقْدِمُونَ»رای هر قوم و اُمت  و جمعیّتی، زمان و سرآمد (معیّنی) است؛ و هنگامی که سرآمد آنها فرا رسد، نه ساعتی از آن تأخیر می‌کنند، و نه بر آن پیشی می‌گیرند. ملت‌های جهانهمانند افراد، دارای مرگ و حیاتند، ملت‌هایی از صفحه زمین برچیده می‌شوند، و به جای آنها ملت‌های دیگری قرار می‌گیرند، قانون مرگ و حیات مخصوص افراد انسان نیست، بلکه اقوام و جمعیت‌ها و جامعه‌ها را نیز در بر می‌گیرد با این تفاوت که مرگ ملت‌ها غالبا بر اثر انحراف از مسیر حق و عدالت و روی آوردن به ظلم و ستم و غرق شدن در دریای شهوات و فرو رفتن در امواج تجمل پرستی و تن‌پروری می‌باشد.هنگامی که ملت‌های جهان در چنین مسیرهایی گام بگذارند، و از قوانین مسلم آفرینش منحرف گردند، سرمایه‌های هستی خود را یکی پس از دیگری از دست خواهند داد و سر انجام سقوط می‌کنند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.</ref>
== خودیابی و معرفت نفس ==
در نگاه قرآن، كسی می‌تواند برای ديگران دعا كند و اين دعا كردن او مفيد باشد كه اول برای خودش مفيد بوده باشد؛ به عبارت ديگر كسی كه اول به فكر معنويت خودش نباشد،‌ نمی‌تواند برای معنويت ديگران كاری انجام دهد و اين‌كه در آيه مورد بحث، ابتدا برای خود و سپس برای مؤمنين دعا می‌كند، نشان‌دهنده همين مطلب است.اين مطلب همان «خوديابی» و معرفت نفس صحيح است، قرآن كريم از زبان حضرت موسی(ع) نقل می‌كند: «قَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِی وَلأَخِی وَأَدْخِلْنَا فِی رَحْمَتِكَ وَأَنتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ؛ [موسى] گفت پروردگارا من و برادرم را بيامرز و ما را در [پناه] رحمت خود درآور و تو مهربانترين مهربانانى» (اعراف، ۱۵۱) يعنی موسی(ع) اول برای خود و سپس برای برادرش دعا می‌كند. آيه شريفه «رَبِّ اغْفِرْ لِی وَلِوَالِدَیَّ وَلِمَن دَخَلَ بَیْتِیَ مُؤْمِنًا وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَلَا تَزِدِ الظَّالِمِينَ إِلَّا تَبَارًا؛ پروردگارا بر من و پدر و مادرم و هر مؤمنى كه در سرايم درآيد و بر مردان و زنان با ايمان ببخشاى و جز بر هلاكت ستمگران ميفزاى» (نوح، ۲۸) گفت: اين دعا نيز از زبان حضرت نوح(ع) نقل شده است و بيان می‌كند كه دعا برای خود و والدين خود و سپس دعا برای مؤمنين اهميت زيادی دارد. مسئله نگاه به امت و به فكر امت بودن انبياء(ع) در دعاهايشان در آيات شريفه «رَبَّنَا افْتَحْ بَیْنَنَا وَبَیْنَ قَوْمِنَا بِالْحَقِّ وَأَنتَ خَیْرُ الْفَاتِحِينَ؛ پروردگارا ميان ما و قوم ما به حق داورى كن كه تو بهترين داورانى» (سوره مباركه اعراف، آيه شريفه ۸۹) و «رَبِّ نَجِّنِی وَأَهْلِی مِمَّا یَعْمَلُونَ؛ پروردگارا مرا و كسان مرا از آنچه انجام مى‏دهند رهایى بخش» (شعراء، ۱۶۹) آمده است.<ref>[https://iqna.ir/008Ew1 آيه ۱۵۱ سوره اعراف؛ الگوی كسب معرفت نفس صحيح در قالب دعا]            </ref>


== فضایل سوره ==
== فضایل سوره ==
درباره محتوا و فضیلت این سوره در منابع روایی و تفاسیر قرآن مطالبی نقل شده است که از آن جمله می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
پیامبر گرامى اسلام (ص) می‌فرماید: «هر کس سوره اعراف را بخواند، خداوند میان او و شیطان مانعی قرار مى ‌دهد و روز قیامت حضرت آدم شفیع او است».امام صادق (ع) فرمود: «هر کس سوره اعراف را در هر ماه بخواند، روز قیامت از کسانى است که ترسی ندارند و غمگین نمی‌شوند و اگر در هر روز جمعه بخواند، از کسانى است که در روز قیامت حساب ندارند». همچنین آن حضرت فرمود: «در این سوره آیات محکمه وجود دارد. قرائت و عمل به آن را ترک نکنید که روز قیامت براى کسانى که قرائت کرده‏اند، شهادت خواهد داد». 
آثار و برکات سوره اعراف:
در امان ماندن از شر دشمن و حیوان درنده: هر کس این سوره را با گلاب و زعفران بنویسد و به همراه داشته باشد، تا وقتی که این نوشته با اوست به اذن خداوند هیچ درنده و دشمنی به او نزدیک نمی شود.
برای ترس از شیاطین: روایت از امیرالمؤمنین علیه السلام: «هرکس شب را در بیابانی بی سکنه سر کند و آیه ۵۴ این سوره را قرائت کند فرشتگان الهی از او نگهبانی کرده و شیاطین از او دور می شوند».بیدار ماندن در شب: هر کس آیات ۵۴-۵۶ این سوره را در موقع خواب بخواند، اگر از خداوند بخواهد خواب او کمتر شود، مطلوب او حاصل می‌شود و قادر به خواندن نماز شب می‌شود.همچنین برای اینکه خواب بر انسان چیره نشود آیه ۱۳۹ این سوره را بر آبی بخواند و روی خود را با آن بشوید.<ref>[https://iqna.ir/00F61L ایجاد حائل بین شیطان و انسان؛ پاداش مداومت بر قرائت سوره اعراف]</ref>


== منابع ==
== منابع ==
ویراستار
۵۱۹

ویرایش