مدیریت بحران: تفاوت میان نسخه‌ها

'''مدیریت بحران'''؛ سوق دادن هدفمند جریان امور به روال قابل مهار، و انتظار بازگشت امور در اَسرع وقت به شرایط قبل از بحران. امروزه مدیریت بحران رشته¬ای تخصصی است و به طور کلی شامل تمامی اقدامات مربوط به پیشگیری، مدیریت ریسک، سازماندهی و مدیریت منابع مورد نیاز در قبال پاسخگویی مناسب به بحران می‌باشد.  

مدیریت بحران با برابر انگلیسی Crisis Management دربرگیرنده مجموعه¬ای از عملیات و اقدامات پیوسته و پویا است که شامل برنامه‌ریزی‌، سازماندهی، تشکیلات، رهبری و مهار بحران می-شود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3567812/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 . مدیریت بحران در نگاه قرآن]</ref>به عبارت دیگر اصل مدیریت بحران اشاره به راه¬حلی منطقی و معقول دارد که برای جبران کردن شرایط بحرانی به کار گرفته می-شود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3806170/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D9%87%D8%A7 . مدیریت بحران شرکت ها]</ref>  

امروزه مدیریت بحران رشته¬ای علمی<ref>[https://markazi.iqna.ir/fa/news/3555770/%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%85%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . اساس مدیریت بحران بهره‌مندی از علم روز است]</ref> و از مهم¬ترین شاخه¬های حوزه¬ی مدیریت تلقی می-شود؛<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4094993/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%DB%8C-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA%E2%80%8E%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF-%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%AC%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . ساماندهی مدیریت‎های بحرانی نیازمند توجه جدی است]</ref> به¬علاوه¬ مدیریت بحران حیطه¬ای بینا‌رشته‌ای شامل مدیریت، جامعه‌شناسی و مهندسی رخدادهای طبیعی است و اجرای آن براساس روش و سنجه¬های علمی معنی‌دار است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3866974/%D8%B1%D9%88%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%84%D8%B2%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C . رویکرد انفعالی مدیریت بحران زلزله در کشور/ اهمیت آموزش‌های روانشناختی]</ref>  

اهداف مدیریت بحران شامل کاهش توان خطر، کمک‌های فوری و موثر به هنگام ضرورت، دست¬یابی سریع و عملی به جبران وضع موجود و بازگشت به وضعیت مطلوب و طبیعی است. چرخه مدیریت بحران نیز شامل سه مرحله اساسی آمادگی، پاسخ¬گویی، و بهبود و بازسازی است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3567812/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 . مدیریت بحران در نگاه قرآن]</ref>  

تشکیل تیم مدیریت بحران، مشخص کردن سخنگو، تمرکز بر اشاعه اخبار و اطلاعاتی که مورد تمایل عموم واقع می‌شود، ارسال پیام‌ها و گزارش‌ها به¬صورت حرفه‌ای در رسانه‌ها، شناسایی عوامل ایجادکننده بحران برای استفاده‌های آتی و برقراری ارتباط با ذی‌نفعان برای آگاه‌سازی آن‌ها از نتایج و اثرات بحران از دیگر مراحل بحران است که باید در بحث مدیریت بحران به آن‌ها توجه کرد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3566470/%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C-%D8%BA%D9%84%D8%B7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86 . روند مدیریت‌ غلط در بحران‌ها/ رسانه‌های فراموش شده در زمان بحران]</ref> کلید‌ی‌ترین مرحله مدیریت بحران در بخش مدیریت پیش از بحران جای دارد که همان شناسائی دقیق نوع رخداد است؛ بحران‌ها به انواع مختلفی همانند «بحران شدید، نوظهور، بدعتی، ویژه، موردی، انعکاسی و بحران‌های عمدی»<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3566470/%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C-%D8%BA%D9%84%D8%B7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86 . روند مدیریت‌ غلط در بحران‌ها/ رسانه‌های فراموش شده در زمان بحران]</ref> و یا «فاجعه طبیعی، بحران تکنولوژیک، تقابل، شرارت و بدخواهی، سوء رفتارهای سازمانی، خشونت محیط کار، شایعه‌، حملات تروریستی یا فجایع ساخت انسان» تقسیم می‌شوند و شناخت آنها از این جهت ضرورت دارد که هر بحرانی با راهبرد خاصی مدیریت می‌گردد.<ref>[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86 . ویکی پدیا]</ref>  

در زمان رویارویی با بحران، میزان شناخت مدیران از چهار عنصر «فرهنگ، جامعه، راهبرد و ساختار» تعیین¬کننده¬ی میزان کارآمدی مدیریت بحران خواهد بود<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3806170/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D9%87%D8%A7 . مدیریت بحران شرکت ها]</ref> و همبستگی و یکپارچگی همه مردم به¬قدری ضروری است<ref>[https://yazd.iqna.ir/fa/news/3803464/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%87%D9%85%D8%A8%D8%B3%D8%AA%DA%AF%DB%8C-%D9%88-%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA-%D9%87%D9%85%D9%87-%D8%A2%D8%AD%D8%A7%D8%AF-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF . مدیریت بحران به همبستگی و وحدت همه آحاد نیاز دارد]</ref> که مفهومی به نام «مدیریت بحران جامعه‌محور» مطرح شده است که در آن به جای اینکه برای مردم برنامه‌ریزی شود، آن‌ها خودشان در تشخیص خطر و اقدامات اصلاحی مربوط به مدیربت بحران باید نقش¬آفرینی کنند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4078581/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AA%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B4%D8%AF . نقش تشکل‌ها در مدیریت بحران بررسی شد]</ref> همچنین نقش رسانه‌ها در پیش‌بینی و پیشگیری و آمادگی در مدیریت بحران بسیار حیاتی است چون با اطلاع‌رسانی صحیح می‌توانند از اضطراب مردم در حوادث بکاهند.<ref>[https://ilam.iqna.ir/fa/news/3771296/%D8%AA%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D8%B1-%D9%86%D9%82%D8%B4%E2%80%8C%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86 . تاکید بر نقش‌آفرینی رسانه‌ها در مدیریت بحران]</ref> پس از مدیریت عامل ایجاد بحران باید از بحران به‌‌عنوان ابزاری برای رسیدن به هدف استفاده کرد<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3748985/%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%A8%D8%B3-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8-%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B9-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%D8%AF . حضرت زینب(س) با مدیریت بحران پیام انقلاب سیدالشهدا(ع) را منتشر کرد]</ref> در این میان، هر چند تدوین قانون، مقررات و شیوه¬نامه¬ها در مدیرت بحران بسیار مهم است، در کنار آن توجه به توسعه¬ی فرهنگ عمل به قانون از اهمیت دو چندانی برخوردار است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3595589/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D8%AA%D8%AF%D9%88%DB%8C%D9%86-%DA%A9%D9%86%DB%8C%D9%85-%D9%81%D9%82%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D9%84-%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86 . قانون و استاندارد مدیرت بحران را تدوین کنیم/ فقدان قانونمداری در سیل آذربایجان]</ref> بودجه کافی در گستره بحران یکی دیگر از مباحث مدیریت بحران است، هر چه بحران گسترده‌تر باشد بودجه بیشتری می‌طلبد.<ref>[https://orumiyeh.iqna.ir/fa/news/3893105/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%85%D9%88%D8%AC%D8%A8-%D9%87%D9%85%D8%AF%D9%84%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D9%88-%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . مدیریت بحران اسلامی موجب همدلی مردم و مسئولان است]</ref> عامل دیگر پدافند غیر عامل است که مکمل و تسهیل¬گر مدیریت بحران است به¬طوری¬که در مواقع بروز حوادث و تهدیدات غیر طبیعی وظیفه مدیریت این رویدادها را بر عهده دارد.<ref>[https://hamedan.iqna.ir/fa/news/3797774/%D9%BE%D8%AF%D8%A7%D9%81%D9%86%D8%AF-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%DA%A9%D9%85%D9%84-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . پدافند غیرعامل مکمل مدیریت بحران است]</ref>  

قرآن کریم با بیان انواع مختلف بحران¬ها به مسئله مدیریت بحران در زندگی بارها اشاره کرده است؛<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3567812/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 . مدیریت بحران در نگاه قرآن]</ref> از سوی دیگر معصومین(ع) به¬عنوان مدیران فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و دینی جامعه اسلامی همواره با بحران¬های مختلفی روبرو بوده و با بهترین شکل ممکن مدیریت بحران، جامعه را از خطر انحطاط نجات داده‌اند-.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3920032/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%A8%D8%B3-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%AA . نقش حضرت زینب(س) در مدیریت بحران دوران اسارت]</ref> در این راستا باید گفت که مدیریت در بحران‌ها از نکات بارز زندگی حضرت زهرا(س) است<ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/3792653/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D9%85%D8%A4%D9%84%D9%81%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%B2-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D9%81%D8%A7%D8%B7%D9%85%D9%87%D8%B3 . مدیریت بحران‌ها؛ مؤلفه بارز سبک زندگی حضرت فاطمه(س)]</ref> و نحوه مدیریت بحران حضرت زینب (س) به‌ویژه پس از مرگ مادرشان و همچنین در جریان واقعه عاشورا بیان¬گر نبوغ ایشان بود به¬طوری¬که الگوی شیعیان در زمینه¬ی مدیریت بحران تلقی می-شوند.<ref>[https://zanjan.iqna.ir/fa/news/1336500/%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%A8%D8%B3-%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%BA-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%84%D8%A7-%D8%AB%D8%A7%D8%A8%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF . حضرت زینب(س)، نبوغ خود را با مدیریت بحران کربلا ثابت کرد]</ref> توضیح اینکه واقعه عاشورا دربردارنده نظریات عمیق مدیریت بحران بوده است<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4094993/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%DB%8C-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA%E2%80%8E%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF-%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%AC%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . ساماندهی مدیریت‎های بحرانی نیازمند توجه جدی است]</ref> و مدیریت بحران را از عوامل مؤثر در به ثمر رسیدن انقلاب حضرت سیدالشهدا(ع) در نظر می-گیرند<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3748985/%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%A8%D8%B3-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8-%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B9-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%D8%AF . حضرت زینب(س) با مدیریت بحران پیام انقلاب سیدالشهدا(ع) را منتشر کرد]</ref> و اقدامات حضرت زینب(س) بعد از این رخداد عظیم، عالی‌ترین نمونه مدیریت بحران در طول تاریخ شناخته می-شود.<ref>[https://lorestan.iqna.ir/fa/news/1347669/%D8%B3%DB%8C%D8%B1%D9%87-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%A8%D8%B3-%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%B2-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86 . سیره حضرت زینب(س)؛ الگوی بارز مدیریت بحران]</ref> ایشان در مرحله اول با مدیریت بر خود تلاش کردند خشم و غضب خویشتن را کنترل و عواطف را مهار کنند. در مرحله دوم بر دیگران مدیریت داشتند و با دلداری و پرستاری سعی در بهبود شرایط کردند. در سومین مرحله حضرت زینب(س) با قدرتی که از خود نشان دادند و از طریق خطبه‌هائی که ایراد فرمودند بر عالم هستی مدیریت کرده و همگان را تا امروز تحت تاثیر قرار داده-اند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3540814/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%A8%D8%B3-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86 . نقش حضرت زینب(س) در مدیریت بحران]</ref> تمایز این نوع مدیریت با دیگر مدیریت‌های سیاسی و مذهبی در متکی بودن آن بر تقوای الهی و بهره‌گیری از مشاوره معصوم است.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3920032/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%A8%D8%B3-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%AA . نقش حضرت زینب(س) در مدیریت بحران دوران اسارت]</ref>