نفقه: تفاوت میان نسخه‌ها

نفقه؛ هزینه لازم برای رفع نیازهای اساسی زندگی. «نفقه» و «انفاق» هردو از یک ریشه¬اند لذا نفقه همچون انفاق، برابراست با مالی که فرد به دیگران کمک می¬کند<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3770247/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D8%A2%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D9%86%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%A8%D8%AF%D9%87%D9%86%D8%AF-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%88-%DA%86%D9%88%D9%86-%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%A7%D9%82-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86 چرا آقایان باید به همسر خود نفقه بدهند؟/ چند و چون انفاق کردن برای همسران]</ref>. نفقه در اصطلاح نیز آن چیزی است که زن به¬طور متعارف برای زندگی نیاز دارد ومصادیق آن شامل خوراک، پوشاک، مسکن است که شوهر موظف است آنها را مهیا نماید<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3633394/%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D8%B4%D9%88%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%D8%AE%D8%B4%D8%AF عاملی که به زندگی زناشویی استحکام می‌بخشد]</ref>. علاوه بر همسر، نفقه اقارب (البته درصورت نیاز) و مملوکات نیز بر گردن مالک واجب است.

امور درون خانه اعم از آشپزی، تربیت فرزندان، رسیدگی به نظافت منزل و ... زن را از فعالیت و کار درآمدزا غافل می¬کند از این رو در اسلام علاوه بر مهریه، پرداخت نفقه به همسران نیز واجب شده¬است تا اینگونه آنها نیازمند و محتاج نباشند<ref>[https://iqna.ir/fa/news/2110348/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%B4%D8%B1%D9%8A%D8%B9-%D9%85%D9%87%D8%B1%D9%8A%D9%87-%D9%88-%D9%86%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84%D8%A7%D9%84-%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%B2%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D8%AA%D8%A3%D9%85%D9%8A%D9%86-%D9%83%D8%B1%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA اسلام با تشريع مهريه و نفقه استقلال مالی زن را تأمين كرده است]</ref>.

آیات بسیاری در قرآن کریم بر مسئله نفقه تأکید کرده¬اند که در ادامه برخی از آنها مطرح خواهدشد. در آیه ۲۳۳ سوره مبارکه بقره آمده¬است که: «وَالْوَالِدَاتُ یُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کَامِلَیْنِ ... عَلَی الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَکِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ؛ مادران، فرزندان خود را دو سال تمام شیر می‌دهند. ... بر پدر لازم است تا خوراک و پوشاک مادر را به طور شایسته (در مدت شیر دادن) بپردازد» براساس این آیه پرداخت نفقه زن در ایام فرزنداری و شیردهی کودک بر مرد واجب است<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4024482/%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%B9%D8%AA-%D8%B2%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D9%88%D9%87%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%88%D9%81-%D9%86%D9%87-%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%B9%D8%AA اطاعت زن از شوهر در قرآن نیامده است/ تعامل براساس معروف نه اطاعت]</ref>.

آنچنان که در آیه ششم سوره مبارکه طلاق ذکر شده، بر مردان واجب است تا به اندازه دارایی¬شان نفقه بپردازند: «أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ ... َإِنْ كُنَّ أُولَاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ  فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَكُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ...: همانجا كه [خود] سكونت داريد، به قدر استطاعت خويش آنان را جاى دهيد ... اگر باردارند خرجشان را بدهيد تا وضع حمل كنند. و اگر براى شما [بچه‌] شير مى‌دهند مزدشان را به ايشان بدهيد.». در آیه ۳۴ سوره مبارکه نساء هم بر این مهم تأکید شده که برمردان واجب است تا به¬سبب توانایی¬هایی که نسبت به زنان دارند، هزینه¬های زندگی همسران خود را تأمین نمایند: «الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللّهُ بَعْضَهُمْ عَلَی بَعْضٍ وَبِمَا أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوَالِهِمْ؛ مردان، سرپرست و نگهبان زنان‌اند، به دلیل برتری‌هایی که خداوند (از نظر نظام اجتماع) برای بعضی نسبت به بعضی دیگر قرار داده است و به دلیل انفاق‌هایی که از اموالشان (در مورد زنان) می‌کنند.»<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3770247/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D8%A2%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D9%86%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%A8%D8%AF%D9%87%D9%86%D8%AF-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%88-%DA%86%D9%88%D9%86-%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%A7%D9%82-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86 چرا آقایان باید به همسر خود نفقه بدهند؟/ چند و چون انفاق کردن برای همسران]</ref>.

برای پرداخت نفقه شرایطی را باید مورد توجه قرار داد: نخست آنکه ازدواج باید دائمی باشد چراکه برای همسر موقت هیچ نفقه¬ای لازم نیست؛ درثانی پرداختن نفقه به زنی واجب است که از همسر خود تمکین نماید در غیر اینصورت مصداق نشوز می¬گردد و بر زن ناشزه نفقه واجب نیست. شرط سوم نیز آن است که زن مسلمان بماند چراکه بر زن مرتد نفقه استحقاق ندارد مگر آنکه باز به اسلام درآید<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3770247/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D8%A2%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D9%86%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%A8%D8%AF%D9%87%D9%86%D8%AF-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%88-%DA%86%D9%88%D9%86-%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%A7%D9%82-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86 چرا آقایان باید به همسر خود نفقه بدهند؟/ چند و چون انفاق کردن برای همسران]</ref>.

درخصوص مقدار نفقه حد خاصی تعیین نشده¬است و میزان آن متناسب با  شئون خانوادگی زن، عرف و عادت ساکنان هر منطقه و وضع مالی مرد تعیین می‌شود لذا به¬عنوان مثال اگر زن در خانه پدری خود خادم داشته، بر شوهر نیز واجب است تا برایش خادم فراهم نماید<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3597202/%D9%86%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%B2%D9%86-%DA%86%D9%82%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA نفقه زن چقدر است]</ref>. در فقه همچنین میزان درآمد مرد نیز برای تعیین میزان نفقه درنظر گرفته می-شود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3770247/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D8%A2%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D9%86%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%A8%D8%AF%D9%87%D9%86%D8%AF-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%88-%DA%86%D9%88%D9%86-%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%A7%D9%82-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86 چرا آقایان باید به همسر خود نفقه بدهند؟/ چند و چون انفاق کردن برای همسران]</ref>

مردان علاوه بر آنکه نفقه همسران خویش را باید پرداخت کنند، لازم است که از طرفی بر فرزندان خود و فرزندان ایشان و همینطور به پایین(نوادگان و نبیره¬ها و...) و از طرف دیگر به والدین خود و والدین ایشان همینطور به بالا(والدین و...)، درصورتی¬که هرکدام از آنها نیازمند باشد نفقه پرداخت کنند<ref>[http://fa.wikifeqh.ir/%D9%86%D9%81%D9%82%D9%87_(%D9%81%D9%82%D9%87) ویکی فقه]</ref>. البته در پرداخت نفقه والدین، دختران نیز می¬بایست مشارکت داشته باشند<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3795371/%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AE-%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B8%D9%85-%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%A6%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%86%D9%81%D9%82%D9%87-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1 پاسخ رهبر معظم انقلاب به استفتائی درباره «نفقه مادر»]</ref>.  

منظور از مملوک، آن مواردی است که به ملکیت انسان درآمده¬اند همچون برده یا حیوان، اما نکته مهم آنکه نفقه مملوک حتی اگر یک زنبور عسل هم باشد بر گردن مالکش است. همچون نفقه همسر، هیچ حد خاصی برای آن مشخص نشده و به طور مطلق هر موردی که برای زندگی آن حیوان لازم است باید توسط صاحبش مهیا گردد و در اختیار او قرار داده-شود.<ref>[http://fa.wikifeqh.ir/%D9%86%D9%81%D9%82%D9%87_(%D9%81%D9%82%D9%87) ویکی فقه]</ref>