نسخ: تفاوت میان نسخه‌ها

'''نسخ'''؛ رفع حکم ثابت. نسخ در علوم قرآنی به معنای برداشته شدن حکمی در قرآن بوسیله آیه¬ یا دلیل قطعی است. آیات 106 سوره بقره و 101 سوره نحل را دال بر وجود نسخ در قرآن دانسته¬اند. اندیشمندان علوم قرآنی تا پنج نوع نسخ را برشمرده¬اند. از شبهاتی که پیرامون بحث نسخ در قرآن وجود دارد وجود تناقض در قرآن کریم است که با دقت در شرایط تناقض بین دو امر چنین شبهه¬ای باطل می¬شود. درباره تعداد آیات منسوخ اختلاف نظر وجود دارد اما معروف¬ترین آنها آیه نجواست.

نسخ در لغت به معنای نقل و انتقال و ازاله و محو و رفع است؛ برخی معنای جدیدی مطرح کرده ¬اند و گفته¬اند اصل ماده نسخ به معنای اخراج چیزی به صورت موقت از مقام قوت و قدرت و اعتبار است، نه ازاله حکم؛ یعنی ممکن است منسوخ بعد از مدتی ناسخ بشود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3984687/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%AE-%D9%88-%D9%85%D9%86%D8%B3%D9%88%D8%AE-%D9%85%D8%AA%D8%B2%D9%84%D8%B2%D9%84%E2%80%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%A2%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D8%AF%D9%85-%D8%AF%D8%B1%DA%A9-%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD-%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%AE-%D9%88-%D9%85%D9%86%D8%B3%D9%88%D8%AE علم ناسخ و منسوخ متزلزل‌ترین شاخه علوم قرآنی است / آفات عدم درک صحیح ناسخ و منسوخ؛ مفهوم شناسی نسخ]</ref>  

قرآن به عنوان کلام خدا نباید دارای تناقض باشد. برخی وجود ناسخ و منسوخ را دال بر این تناقض در قرآن دانسته¬اند. در پاسخ باید گفت تناقض برای خود ۸ شرط دارد. به قول شاعری «در تناقض هشت وحدت شرط‌ دان/ وحدت موضوع محمول ومکان/ وحدت شرط و اضافه جزء و کل». بنابراین وقتی می‌خواهیم دو چیز متناقض را پیدا کنیم باید زمان و مکان، شرط، جزئیت و کلیت آن یکی باشد. وقتی می‌گوییم ناسخ و منسوخ، ناسخ متعلق به یک زمان است و منسوخ به زمان دیگر تعلق دارد. پس در ناسخ و منسوخ تناقض وجود ندارد به عنوان مثال آیاتی که در مکه نازل می‌شدند خطاب به پیامبر(ص) می‌فرماید: «یا رسول‌الله در برابر مشرکین عفو داشته باش» یعنی لازم نیست با مشرکین جنگ کنید پس قانون در مکه بر مدار عفو، گذشتن و مدارا کردن می‌چرخد. اما زمانی‌که پیامبر(ص) به مدینه آمدند آیاتی مبنی بر قتل مشرکین نازل می‌شود. اسلام، دین به روز است و نسخ در قرآن را می¬توان به معنای به روز بودن آن دانست نه تناقض.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3490957/%D9%86%D8%B3%D8%AE-%D8%A2%DB%8C%D9%87-%D9%86%D8%AC%D9%88%D8%A7-%D8%B9%D8%B8%D9%85%D8%AA-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D9%85%D9%86%DB%8C%D9%86%D8%B9-%D8%B1%D8%A7-%D8%A2%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%D8%AF نسخ آیه «نجوا» عظمت امیرالمومنین(ع) را آشکار کرد]</ref>

نسخ را برخی سه نوع<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3984687/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%AE-%D9%88-%D9%85%D9%86%D8%B3%D9%88%D8%AE-%D9%85%D8%AA%D8%B2%D9%84%D8%B2%D9%84%E2%80%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%A2%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D8%AF%D9%85-%D8%AF%D8%B1%DA%A9-%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD-%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%AE-%D9%88-%D9%85%D9%86%D8%B3%D9%88%D8%AE علم ناسخ و منسوخ متزلزل‌ترین شاخه علوم قرآنی است / آفات عدم درک صحیح ناسخ و منسوخ]</ref> و برخی پنج نوع دانسته¬اند:

در بین عالمان علوم قرآنی درباره تعداد آیات منسوخ اختلاف نظر وجود دارد. برخی آن را 288 آیه، بعضی 20 آیه،<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3662142/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87-%D9%86%D8%B3%D8%AE-%D8%AA%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%AC%DB%8C-%D8%B1%D9%81%D8%B9%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A8%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D8%AA نظریه «نسخ تدریجی» رفع‌کننده بسیاری از ابهامات است]</ref>  گروهی آن را هشت آیه<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1656527/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%AA-%D8%A2%D9%8A%D9%87-%D9%86%D8%AC%D9%88%D8%A7-%D8%B1%D8%A7-%D8%AC%D8%B2%D9%88-%D8%A2%D9%8A%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D9%86%D8%B3%D9%88%D8%AE-%D9%86%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF «معرفت» آيه نجوا را جزو آيات منسوخ نمی‌داند]</ref> و عده¬ای تنها یک آیه را منسوخ دانسته-اند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3662116/%D8%A7%D8%B5%D9%84-%D9%86%D8%B3%D8%AE-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%81%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%B4%DA%AF%DB%8C-%D8%A2%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%86%D8%B3%D8%AE%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87 اصل نسخ در قرآن، قابل انکار نیست/ فواید همیشگی آیات نسخ‌شده]</ref>

آیه نجوا را می¬توان از آیاتی دانست که بر نسخش اتفاق دارند: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَاجَيْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوَاکُمْ صَدَقَةً ذلِکَ خَيْرٌ لَکُمْ وَ أَطْهَرُ فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ‌؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، هر گاه با پيامبر [ خدا ] گفتگوى محرمانه مى‏كنيد ، پيش از گفتگوى محرمانه خود صدقه‏اى تقديم بداريد. اين [ كار ] براى شما بهتر و پاكيزه‏تر است و اگر چيزى نيافتيد بدانيد كه خدا آمرزنده مهربان است (مجادله/ 12).