نزاع (مترادف): تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

نزاع (مترادف) (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۵ ژانویهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۵:۵۱

۱۶٬۶۸۷ بایت اضافه‌شده ، یک‌شنبهٔ ‏۱۵:۵۱

بدون خلاصۀ ویرایش

Shojaei

ویراستار

۸٬۵۹۹

ویرایش

@@ خط ۱۳: / خط ۱۳: @@
 |[[شجر (ریشه)|ریشه شجر]]
 |[[شجر (واژگان)|مشتقات شجر]]
-|
+|{{AFRAME|Surah=4|Ayah=65}}
 |-
 |تنازع
 |[[نزع (ریشه)|ریشه نزع]]
 |[[نزع (واژگان)|مشتقات نزع]]
-|
+|{{AFRAME|Surah=4|Ayah=59}}
 |-
 |حاجّ
 |[[حجج (واژگان)|ریشه حجج]]
 |[[حجج (واژگان)|مشتقات حجج]]
-|
+|{{AFRAME|Surah=2|Ayah=258}}
 |-
 |جدل
 |[[جدل (ریشه)|ریشه جدل]]
 |[[جدل (واژگان)|مشتقات جدل]]
-|
+|{{AFRAME|Surah=8|Ayah=6}}
 |-
 |مار
-|[[مرر (ریشه)|ریشه مرر]]
+|[[مری (ریشه)|ریشه مری]]
-|[[مرر (واژگان)|مشتقات مرر]]
+|[[مری (واژگان)|مشتقات مری]]
-|
+|{{AFRAME|Surah=53|Ayah=12}}
 |-
 |خصم
 |[[خصم (ریشه)|ریشه خصم]]
 |[[خصم (واژگان)|مشتقات خصم]]
-|
+|{{AFRAME|Surah=38|Ayah=21}}
 |-
-|لدّ
+| لدّ
 |[[لدد (ریشه)|ریشه لدد]]
 |[[لدد (واژگان)|مشتقات لدد]]
-|
+|{{AFRAME|Surah=2|Ayah=204}}
 |-
 |تشاکس
 |[[شکس (ریشه)|ریشه شکس]]
 |[[شکس (واژگان)|مشتقات شکس]]
-|
+|{{AFRAME|Surah=39|Ayah=29}}
 |}
 ==معانی مترادفات قرآنی نزاع==
-=== «شجر» ===
+===«شجر»===
+<nowiki>:</nowiki> الشَّجَر: گياهى است كه ساقه داشته باشد.
-=== «تنازع» ===
+شَجَرَة و شَجَرَ- مثل- ثمرة و ثمر.
-=== «حاجّ» ===
+در آيات: (إِذْ يُبايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ- 18/ فتح) (أَ أَنْتُمْ أَنْشَأْتُمْ شَجَرَتَها- 72/ واقعه) (وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ- 6/ الرّحمن) (مِنْ شَجَرٍ مِنْ زَقُّومٍ‏- 52/ واقعه) (إِنَّ شَجَرَةَ الزَّقُّومِ‏- 43/ دخان) (كه هم مؤنّث و هم مذكّر، بكار رفته است.) واد شَجِير: درّه‏اى پر درخت.
-=== «جدل» ===
+هذا الوادى‏ أَشْجَرَ من ذلك: اين درّه از آن ديگرى، سرسبزتر است. الشَّجَار و الْمُشَاجَرَة و التَّشَاجُر: مجادله و نزاع كردن، مثل آيه: (فِيما شَجَرَ بَيْنَهُمْ‏- 65/ نساء).
-=== «مار» ===
+شَجَرَنِي‏ عنه: مرا از آن كار با مجادله بازگرداند.
-=== «خصم» ===
+در حديث:
-=== «لدّ» ===
+«فان‏ اشْتَجَرُوا فالسّلطان ولىّ من لا ولىّ له».
-=== «تشاکس» ===
+يعنى: (هر گاه منازعه كردند پس برترى و تسلّط ياور كسى است كه سرپرستى و ياورى ندارد).
+الشِّجَار: چوب هودج و كجاوة (وسيله‏اى دكّه مانند با سايبانى كه بر پشت ستوران مى‏نهادند و در مسافرت، زنان يا كودكان و پيران، و بيماران را در آن مى‏نشاندند، امروز هم در هندوستان مرسوم است).
+مِشْجَر: چيزى است كه لباس بر آن مى‏اندازند.
+شَجَرَهُ‏ بالرّمح: او را با نيزه زد، بطوريكه نيزه را در بدنش باقى گذارد.<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج‏2، ص: 305</ref>
+===«تنازع»===
+نَزْعُ‏ الشي‏ء- يعنى آن را از جايش كشيد و جذب كرد، مثل كشيدن كمان از وسطش. واژه- نزع- يعنى بر كندن و كشيدن كه در اعراض هم بكار ميرود، مثل- نَزْع‏ العداوة و المحبة من القلب- بر كندن دشمنى و دوستى از دل، خداى تعالى گفت:
+وَ نَزَعْنا ما فِي صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍ‏- الاعراف/ 43 در وصف بهشتيان است، ميگويد: كينه‏ها را از دلهايشان زدوديم و پاك كرديم.
+انْتِزَاع‏ هم در معنى بر كندن و جابجائى است، نزع فلان كذا- يعنى آنرا او سلب كرد، مثل آيه: تَنْزِعُ‏ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشاءُ- آل عمران/ 26 قدرت را از هر كه بخواهد ميگيرد و سلب ميكند. در آيه:وَ النَّازِعاتِ‏ غَرْقاً- النازعات/ 1 گفته شده همان فرشتگانى هستند كه جان انسانها را ميگيرند و از بدنهاشان جدا مى‏كنند، آيه:إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ رِيحاً صَرْصَراً فِي يَوْمِ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ- القمر/ 19يا تَنْزِعُ‏ النَّاسَ‏- القمر/ 30 كه همان وزش طوفان شديد و باد عذاب و هلاك كننده است بطوريكه مردم را از جاهاشان بر ميكند و اين از شدت وزيدن بادهاست و يا اينكه جانهاشان را با هلاكتشان از آنها ميگيرد.
+تَنَازُع‏ و مُنَازَعَة در اصل بمعنى مجاذبه است يعنى كسى يا چيزى را از جايش‏ و موقعيتش تغيير دهند و بعدا بمعنى خصومت و مجادله تعبير شده است. در آيه گفت:
+فَإِنْ‏ تَنازَعْتُمْ‏ فِي شَيْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ‏- النساء/ 59 و فَتَنازَعُوا أَمْرَهُمْ بَيْنَهُمْ‏- طه/ 62 اگر نَزْع‏ با مِن- همراه باشد بمعنى ترك كردن و دست باز داشتن- نُزُوع‏ يعنى اشتياق شديد كه به پيوستن و يگانگى جان با دوست تعبير ميشود.
+نَازَعَتْنِى‏ نفسى إلى كذا- دل و جانم به او مشتاق است.
+أَنْزَعَ‏ القومُ- شترانشان به جايگاهشان مشتاق شدند.
+رجل‏ أَنْزَع‏- مرديكه موى سرش ريخته شده، گوئيكه مويهايش از سرش كنده و جدا شده.
+نَزْعَة- قسمت بى‏موى سر، اما در مؤنث- امراة زعراء- گفته ميشود كه‏ نَزْعَاء- زنى كه موى سرش ريخته است.
+بئر نَزُوع‏- چاهى كه آبش نزديك و در دسترس است. به شربت و نوشيدنى خوشبو هم- طَيِّبُ‏ الْمَنْزَعَة- گفته ميشود چنانكه در قرآن فرموده است.
+خِتامُهُ مِسْكٌ‏- المطففين/ 29 ته مانده نوشيدنيهاى بهشتيان نيز خوشبو است‏<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج‏4، ص: 310-308</ref>
+===«حاجّ»===
+اصل‏ حَجّ‏ قصد زيارت است، شاعر گويد:يَحُجُّون‏ بيت الزّبرقان المعصفر
+و در عرف شرع واژه حجّ بقصد زيارت خانه خداى تعالى براى برپا داشتن مناسك و اعمال حجّ مخصوص شده است.
+حجّ و حجّ- هر دو گفته شده، حَجّ‏- مصدر است يعنى زيارت كردن و حِجّ‏ اسم آن است.
+يَوْمَ الْحَجِّ الْأَكْبَرِ- روز قربانى و عيد اضحى و روز عرفه است، روايت شده كه‏
+«العمرة الحجّ الأصغر».
+عمره حجّ اصغر است.
+حُجَّة- دلالتى است روشن بر اساس راه مستقيم با قصد و هدف مستقيم و چيزيكه بر صحّت و درستى يكى از دو نقيض اقتضاء و حكم مى‏كند.
+خداى تعالى گويد: قُلْ فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ- 149/ انعام) و لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيْكُمْ حُجَّةٌ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا- 150/ بقره) كه در آيه اخير احتجاج و دليل آوردن ستمگران را عليه مؤمنين مستثنى از حجّت و دليل قرار داده است و اشاره است بر اينكه سخن و حجّت آنها اصولا حجّت نيست چنان كه شاعر در اين معنى مى‏گويد:و لا عيب فيهم غير أنّ سيوفهم‏/بهنّ فلول من قراع الكتائب‏ (عيبى در ايشان نيست جز اينكه شمشيرهاشان از كوبيدن گروه‏هاى جنگى كند است).
+و جايز است سخنانى هم كه با آنها احتجاج باطل مى‏شود حجّت ناميده شود در اين آيه كه بآن معنى اشاره مى‏كند (وَ الَّذِينَ‏ يُحَاجُّونَ‏ فِي اللَّه‏ مِنْ بَعْدِ ما اسْتُجِيبَ لَهُ‏ حُجَّتُهُمْ‏ داحِضَةٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ‏- 16/ شورى).
+داحضة- سخن باطل و تلاش بيهوده لفظى كه حجّت ناميده شده است.
+و آيه (لا حُجَّةَ بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمُ‏- 15/ شورى) يعنى آنقدر سخن آشكار است كه نيازى بحجّت نيست.
+مُحَاجَّةُ- اين است كه در خصومت ميان دو نفر يا چند نفر هر كس بخواهد حجّت و راه روشن ديگرى را رد كند، خداى تعالى گويد:
+(وَ حاجَّهُ‏ قَوْمُهُ قالَ أَ تُحاجُّونِّي فِي اللَّهِ‏- 80/ انعام) و (فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَكَ‏- 61/ آل عمران) و (لِمَ‏ تُحَاجُّونَ‏ فِي إِبْراهِيمَ‏- 65/ آل عمران) و (ها أَنْتُمْ هؤُلاءِ حاجَجْتُمْ‏ فِيما لَكُمْ بِهِ عِلْمٌ‏- 66/ آل عمران).
+(فَلِمَ تُحَاجُّونَ فِيما لَيْسَ لَكُمْ بِهِ عِلْمٌ‏- 66/ آل عمران) و (وَ إِذْ يَتَحاجُّونَ‏ فِي النَّارِ- 47/ غافر).(كه در تمام آيات فوق محاجّة- بدون علم و آگاهى را در چيزى كه نمى‏شناسند و نمى‏دانند مورد ملامت قرار داده) آزمون و بررسى زخم و جراحت سر نيز- حَجّ‏- ناميده شده، شاعر گويد:يحجّ مأمومة فى قعرها لجف‏ (زخم مغز سرش را بررسى كرد و در انتهاى آن پارگى بود).<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج‏1، ص: 452-450</ref>
+===«جدل»===
+الجِدَال‏ يعنى گفتگوى با نزاع و ستيزه و چيرگى بر يكديگر كه اصلش از، جَدَلْتُ‏ الحبل- يعنى ريسمان و طناب را محكم تاباندم است. جَدِيل‏- يعنى طناب موئين تأبيده شده كه از همين واژه است.
+جَدَلْتُ‏ البناء- ساختمان را محكم بنا كردم.
+درع‏ مَجْدُولَة- زره بافته شده و محكم.
+أَجْدَل‏- باز شكارى و قوى پنجه.
+مِجْدَل‏- قصر و كاخ استوار بنيان.
+واژه- جِدَال‏- كه از لفظ جدل- مشتقّ شده گويى كه دو نفر بر هم پيچيده‏اند و هر يكى ديگرى را با سخن و رأى خود مى‏پيچاند، و نيز گفته‏اند كه اصل در جدال، زمين زدن و كشتى گرفتن است كه يكى ديگرى را بر زمين سخت كه همان- جَدَالَة- است ساقط مى‏كند، خداى تعالى گويد:
+(وَ جادِلْهُمْ‏ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ‏- 125/ نحل) و (الَّذِينَ‏ يُجادِلُونَ‏ فِي آياتِ اللَّهِ‏- 35/ غافر) و (وَ إِنْ‏ جادَلُوكَ‏ فَقُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ‏- 68/ حجّ) و (قَدْ جادَلْتَنا فَأَكْثَرْتَ جِدالَنا- 32/ هود) كه- جدلنا- نيز خوانده شده.
+(ما ضَرَبُوهُ لَكَ إِلَّا جَدَلًا- 58/ زخرف) و (كانَ الْإِنْسانُ أَكْثَرَ شَيْ‏ءٍ جَدَلًا- 54/ كهف) و ( (وَ هُمْ يُجادِلُونَ فِي اللَّهِ‏- 13/ رعد) و (وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُجادِلُ فِي اللَّهِ‏- 3/ حجّ) و ( (لا جِدالَ‏ فِي الْحَجِ‏- 197/ بقره) و (يا نُوحُ قَدْ جادَلْتَنا- 32/ هود)<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج‏1، ص: 386-385</ref>
+===«مار»===
+مِرْيَة- دو دل بودن و ترديد داشتن در كارها كه از شك اخص است در چهار آيه زير:
+وَ لا يَزالُ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي مِرْيَةٍ مِنْهُ‏- الحج/ 55 و فَلا تَكُ فِي مِرْيَةٍ مِمَّا يَعْبُدُ هؤُلاءِ- هود/ 109.
+و فَلا تَكُنْ فِي مِرْيَةٍ مِنْ لِقائِهِ‏- السجده/ 23.
+و أَلا إِنَّهُمْ فِي مِرْيَةٍ مِنْ لِقاءِ رَبِّهِمْ‏- فصلت/ 54 امْتِرَاء و مُمُارَاة- يعنى استدلال كردن در چيزى كه دو دلى در آن هست و براى اثبات صحت يا نادرستى آن به دليل متوسل شوند در آيه گفت:
+قَوْلَ الْحَقِّ الَّذِي فِيهِ‏ يَمْتَرُونَ‏- مريم/ 34.
+و بِما كانُوا فِيهِ يَمْتَرُونَ‏- الحجر/ 63.
+و أَ فَتُمارُونَهُ‏ عَلى‏ ما يَرى‏- النجم/ 12 فَلا تُمارِ فِيهِمْ إِلَّا مِراءً ظاهِراً- الكهف/ 22 اصل- واژه- مراء- از عبارت- مريت- الناقة- گرفته شده يعنى براى شير دوشيدن پستانش را دست ميزنى.<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج‏4، ص: 220-219</ref>
+===«خصم»===
+الْخَصْمُ‏ مصدر است، خَصَمْتُهُ‏ يعنى با او به خصومت و نزاع برخاستم.
+فعل آن- خَاصَمْتُهُ‏ و خَصَمْتُهُ‏ و مُخَاصَمَةً و خِصَاماً- است.
+خداى تعالى گويد: وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصامِ‏- 204/ بقره) و هُوَ فِي الْخِصامِ غَيْرُ مُبِينٍ‏- 18/ زخرف) (يعنى دشمنى پنهانى).
+سپس بطرف مخاصمت و دعوا خَصْم‏ گفته‏اند كه در جمع و مفرد هر دو بكار مى‏رود و شايد تثنيه آنهم بصورت‏ خَصْمَانِ‏ بكار رود.
+اصل- مُخَاصَمَة- اينستكه طرفين دعوا با يكديگر گلاويز شوند، و هر كدام از طرفين گوشه بار و كيسه و متاع ديگرى را بگيرد و بكشد.
+روايت شده كه‏ «نسيته فى‏ خُصْم‏ فراشى». يعنى: آنرا در گوشه زير اندازم بجاى گذاشتم و فراموش كردم، جمع- خَصْم‏- خُصُوم‏ و أَخْصَام‏ است.
+خداى تعالى گويد: خَصْمانِ‏ اخْتَصَمُوا- 19/ حج) يعنى آن دو گروه كه نزاع كردند و از اين روى، اخْتَصَمُوا- را بصورت جمع بيان كرده فرمود: لا تَخْتَصِمُوا- 28/ ق) و وَ هُمْ فِيها يَخْتَصِمُونَ‏- 26/ شعراء).
+خَصِيم‏- كسيكه زياد مخاصمة مى‏كند و در آيه فرمود: فَإِذا هُوَ خَصِيمٌ مُبِينٌ‏- 4/ نحل).
+خَصِم‏- هم كسى است كه كارش و ويژگيش خصومت است و فرمود: قَوْمٌ‏ خَصِمُونَ‏- 58/ زخرف) (آيه در باره فرعونيان است كه در پرستش فرعون متعصّب بودند و در اثر فسق همواره با پيامبرانى چون حضرت موسى و عيسى (ع) خصومت مى‏ورزيدند كه در آيه قبلش فرمود: كانُوا قَوْماً فاسِقِينَ‏- 54/ زخرف)-
+گوئى كه فسق يعنى با ذلّت و خلافكارى غير خداى پرستيدن است كه نتيجه‏اش خصومت با انبياء و پاكان است).<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج‏1، ص: 607-606</ref>
+===«لدّ»===
+أَلَدّ: دشمنى كه بشدت بخود بالنده و مغرور است، جمعش- لُدّ- است در آيه فرمود:
+وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصامِ‏- بقره/ 204) و وَ تُنْذِرَ بِهِ قَوْماً لُدًّا- مريم/ 98).
+تمام آيه 204 بقره چنين است: (بعضى از مردم از گفتار فريبنده خود تو را به شگفت ميآورند كه از راه چرب زبانى و دروغ به متاع دنيا برسند و از ناراستى و نفاق خدا را هم براستى خود گواه ميگيرند و اين گونه انسان بدترين دشمن اسلام است).
+اصل- ألد- كسى است كه از برآورده نشدن خواست خويش گردن ميكشد و رخ بر مى‏تابد.
+- فلان‏ يَتَلَدَّدُ- او به چپ و راست رو مى‏گرداند. لَدُود- دواء و شربتى كه در يك طرف دهان مينوشند.<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج‏4، ص: 129</ref>
+===«تشاکس»===
+الشَّكِس‏: بدخوى و بد اخلاق.
+و در آيه: (شُرَكاءُ مُتَشاكِسُونَ‏- 29/ زمر) يعنى بخاطر بد اخلاقى همواره در مشاجره و ستيزه‏اند.<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج‏2، ص: 344</ref>
 ==ارجاعات==
 [[رده:فرهنگنامه مترادفات قرآن]]