شکسته (مترادف): تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

شکسته (مترادف) (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۸ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۲۸

۹٬۲۴۱ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۸ دسامبر ۲۰۲۴

بدون خلاصۀ ویرایش

Shojaei

ویراستار

۸٬۵۹۹

ویرایش

@@ خط ۱۳: / خط ۱۳: @@
 |[[تبب (ریشه)|ریشه تبب]]
 |[[تبب (واژگان)|مشتقات تبب]]
-|
+|{{AFRAME|Surah=111|Ayah=1}}
 |-
 |انفصم
 |[[فصم (ریشه)|ریشه فصم]]
 |[[فصم (واژگان)|مشتقات فصم]]
-|
+|{{AFRAME|Surah=2|Ayah=256}}
 |-
 |انقضّ
 |[[نقض (ریشه)|ریشه نقض]]
 |[[نقض (واژگان)|مشتقات نقض]]
-|
+|{{AFRAME|Surah=94|Ayah=3}}
 |-
 |تقطّع
 |[[قطع (ریشه)|ریشه قطع]]
 |[[قطع (واژگان)|مشتقات قطع]]
-|
+|{{AFRAME|Surah=2|Ayah=166}}
 |}
 ==معانی مترادفات قرآنی شکسته==
-=== «تبّ» ===
+===«تبّ»===
+التَّبّ‏ و التَّبَاب‏: پيوسته در خسران و زيانكارى بودن، و افعالش، تَبّاً له و تَبَ‏ له و تَبَّبْتُهُ‏ است و در حالتى بكار مى‏رود كه به كسى خطاب كنى و بگوئى خسرانت با دو در معنى استمرار مى‏گويند، اسْتَتَبَ‏ لفلان كذا- يعنى خسرانش ادامه يافت.
-=== «انفصم» ===
+آيه (تَبَّتْ‏ يَدا أَبِي لَهَب‏1/ مسد) يعنى دستش و نفسش پياپى در زيانكارى است مثل آيه (ذلِكَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِينُ‏- 15/ زمر) و (وَ ما زادُوهُمْ غَيْرَ تَتْبِيبٍ‏- 101/ هود) يعنى ضرر زدن و خسارت و (وَ ما كَيْدُ فِرْعَوْنَ إِلَّا فِي‏ تَبابٍ‏- 37/ غافر) (تباب در اين آيه يعنى زيان و هلاكت).<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج‏1، ص: 336</ref>
-=== «انقضّ» ===
+===«انفصم»===
+شكستن. قطع كردن. «فَصَمَ‏ الشّى‏ء: كسّره من غير بينونة- فَصَمَ‏ الشّى‏ء: قطعه».
-=== «تقطّع» ===
+انْفِصَام‏: قطع شدن. فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى‏ لَا انْفِصامَ‏ لَها بقره:256. هر كه بطغيانگر كفر ورزيده و بخدا ايمان آورد بدستگيره‏اى چنگ زده كه قطع شدن ندارد. در نهج البلاغه خطبه 107 در وصف آتش آخرت فرموده: «لَا تُفْصَمُ‏ كُبُولُهَا». زنجيرهايش- قطع نميشود اين كلمه فقط يكبار در قرآن آمده است.<ref>قاموس قرآن، ج‏5، ص: 182-181</ref>
+===«انقضّ»===
+النَّقْضُ‏ گسستن و از هم در رفتن پيوستگى ساختمان و بنا، و گره ريسمان و طناب و عقد ضد نبستن و محكم نكردن است- نَقَضْتُ‏ البناءَ و الجبل و العقد- بنا و طناب و گره را از هم باز كردم.
+انْتَقَضَ‏ انْتِقَاضاً- باب افتعال آن است. نِقْض‏- بجاى اسم مفعول يعنى‏ مَنْقُوض‏ بكار ميرود، كه بيشتر در شعر است و همين طور در مورد بنا و ساختمان بيشتر بكار ميرود، شتر لاغر اندام را هم- نِقْض‏- گويند و نيز زمين شكافته شده و فرو رفته.
+از عبارت‏ نَقْض‏ الحبلِ و العقدِ- بطور استعاره عهد شكنى يعنى- نَقْضُ‏ العهدِ ساخته شده. در آيه گفت: ثُمَ‏ يَنْقُضُونَ‏ عَهْدَهُمْ‏- الانفال/ 56 و الَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ‏- الرعد/ 25 و وَ لا تَنْقُضُوا الْأَيْمانَ بَعْدَ تَوْكِيدِها- النحل/ 91 و از اين معنى در شعر- مُنَاقَضَة- است كه كتاب- نَقَائِض‏ جرير و فرزدق معروف است‏ نَقِيضَان‏ در سخن و كلام يعنى هيچ يك از آن در شعر يا سخن همانند هم نيست و نميشود گفت.
+هو كذا- اين همان است و در چيز واحد و حالت واحد چنين نيست.
+انْتَقَضَتِ‏ القرحةُ- كورك و زخم سرباز كرد و- انْتَقَضَتِ‏ الدجاجةُ- مرغ در موقع تخم كردن صدا كرد، امّا معنى حقيقى‏ انْتِقَاض‏ صدا نيست بلكه شكستن است كه هر شكستنى با صدا همراه است و صدا را به آن تعبير كرده‏اند در آيه فرمود:
+الَّذِي‏ أَنْقَضَ‏ ظَهْرَكَ‏- انشرح/ 3 يعنى وزر و وبالى كه پشتت و كمرت را شكست شاعر ميگويد: أعلمتُهَا الإِنْقَاضَ‏ بعد القرقرة نَقِيضُ‏ المفاصلِ- صداى استخوانهاى مفاصل دست و پا.<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج‏4، ص: 392-391</ref>
+===«تقطّع»===
+القَطْعُ‏: بريدن و جدا كردن چيزى است كه يا با چشم درك ميشود مثل اجسام مادى و يا با بصيرت و فهم، مثل امور معقول و خردياب، و از اين واژه است‏ قَطْعُ‏ الأعضاءِ.
+مثل آيات: لَأُقَطِّعَنَ‏ أَيْدِيَكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ مِنْ خِلافٍ‏ (124/ اعراف).
+وَ السَّارِقُ وَ السَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَيْدِيَهُما (38/ مائده). سُقُوا ماءً حَمِيماً فَقَطَّعَ‏ أَمْعاءَهُمْ‏ (15/ محمد)
+قَطْعُ‏ الثوبِ: از همان معنى است يعنى بريدن پارچه و جامه و همانست كه در آيه گفت:
+فَالَّذِينَ كَفَرُوا قُطِّعَتْ‏ لَهُمْ ثِيابٌ مِنْ نارٍ (19/ حج)
+در عبارت- قَطْعُ‏ الطريقِ- دو وجه گفته ميشود:
+اول- مقصود از آن سير و سلوك است.
+دوم- غصب كردن اموال رهگذران و راهزنى مسافران، مثل آيه:
+أَ إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجالَ وَ تَقْطَعُونَ‏ السَّبِيلَ‏ (29/ عنكبوت)
+و اين آيه همان چيزى است كه در آيه:
+الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ‏ (45/ اعراف) به آن اشاره شده است و نيز در آيه: فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِيلِ‏ (24/ نمل).
+و اينگونه عمل يعنى ممانعت از طريق حق «قَطْعُ‏ الطريقِ» ناميده ميشود براى اينكه به بريدن و جدا كردن مردم از راه حق مى‏انجامد و لذا آنرا همچون قطع طريق گفته است.
+قَطْعُ‏ الماءِ بالسّباحة: عبور كردن از آب با شناورى است.
+قَطْعُ‏ الوصلِ: همان هجران و دورى است.
+قَطْعُ‏ الرَّحِمِ: كه با دورى نمودن و منع نيكى انجام ميشود، در آيات:
+وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ‏ (22/ محمد).
+يَقْطَعُونَ‏ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ‏ (27/ بقره).
+ثُمَ‏ لْيَقْطَعْ‏ فَلْيَنْظُرْ (15/ حج).
+گفته شده يعنى ليقطع حبله حتّى يقع: بايستى طنابش بريده شود تا بيفتد و نيز تحقيقا گفته شده معنيش- ليقطع أجله بالاختناق- است يعنى عمرش با خفگى پايان مى‏يابد و اين همان سخن ابن عباس است كه گفته در آيه اخير ثُمَّ لْيَقْطَعْ‏ (15/ حج) مقصود (ثم ليختنق) است [يعنى: اجلش و عمرش سر مى‏رسد و سپس راه نفسش بند مى‏آيد].
+قَطْعُ‏ الأَمْرِ: بريدن و فيصله دادن به كار، و از اين معنى است، آيه: ما كُنْتُ‏ قاطِعَةً أَمْراً (32/ نمل)‏و گفت: لِيَقْطَعَ‏ طَرَفاً (127/ آل عمران) يعنى گروهى از ايشان را هلاك كند.
+قطع دابر الانسان: همان از بين بردن نوع انسان است، در آيات:
+فَقُطِعَ‏ دابِرُ الْقَوْمِ الَّذِينَ ظَلَمُوا (45/ انعام).
+أَنَّ دابِرَ هؤُلاءِ مَقْطُوعٌ‏ مُصْبِحِينَ‏ (66/ حجر).
+إِلَّا أَنْ‏ تَقَطَّعَ‏ قُلُوبُهُمْ‏ (110/ توبه).
+در آيه اخير يعنى مگر اينكه بميرند و گفته‏اند مگر اينكه توبه كنند آنهم آنگونه توبه‏اى كه دلهاشان از شدت ندامت از سهل‏انگارى‏ها و سستى‏هاشان در كارها منقطع و بريده شود.
+قِطْعٌ‏ مِنَ اللَّيلِ: پاسى و قسمتى از شب، گفت:
+فَأَسْرِ بِأَهْلِكَ‏ بِقِطْعٍ‏ مِنَ اللَّيْلِ‏ (81/ هود)
+قَطِيع‏: قسمتى از گله گوسفندان، جمع آن- قُطْعَان‏- است مثل- صرمة و فرقة- يعنى دسته و گروه و غير از اينها از اسم جمع‏ها كه مشتق از معنى بريدن و جدا شدن است و نيز.
+قَطِيع‏: تازيانه.
+أصاب بئرَهُم‏ قُطْعٌ‏: آب چاهشان قطع شد.
+مَقَاطِعُ‏ الأوديةِ: قسمتهاى پايانى و آخرين دره‏ها.<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج‏3، ص: 223-219</ref>
 ==ارجاعات==
 [[رده:فرهنگنامه مترادفات قرآن]]