دیوان‌سالاران، مدیران، ویراستار
۴٬۸۳۱
ویرایش
بانک: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - ' می ' به ' می'
Parsaeiyan (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'پاورقی ها' به 'ارجاعات') |
Parsaeiyan (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' می ' به ' می') |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
=== تعریف بانک === | === تعریف بانک === | ||
یکی از مهمترین نهادهایی که در جوامع امروزی وجود دارد و پایه اصلی آن را صرافی¬های قدیم تشکیل می¬دهد بانک است.<ref>[http://pajoohe.ir/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-Bank__a-29393.aspx<nowiki> . دانشنامه پژوهه ]</nowiki></ref> واژه¬ی بانک (bank) از زبان انگلیسی میانه (banc) برگرفته از زبان فرانسوی میانه (banque) و آن هم از واژه ایتالیائی قدیمی (banca) به معنی میزی که روی آن چیزهائی فروشند و آن نیز از واژه آلمانی بسیار قدیمی bench گرفته شده است<ref>[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9<nowiki> . ویکی پدیا ]</nowiki></ref> و <ref>[https://abadis.ir/fatofa/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9/<nowiki> . دانشنامه آزاد فارسی ]</nowiki></ref> برخی هم واژه ی بانک را مشتق از کلمۀ ایتالیائی banco به معنای نیمکت و صندلی‌ای که در آنجا افرادی می‌نشسته و پول نزول داده و به انجام معامله می‌پرداخته‌اند دانسته‌اند که البته این کلمه طی سالها تغییر یافت<ref>[http://pajoohe.ir/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-Bank__a-29393.aspx<nowiki> . دانشنامه پژوهه ]</nowiki></ref> و واژگان banker و banking از همین جا به دست آمد.<ref>[http://fa.wikifeqh.ir/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_(%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C) .ویکی فقه- بانک (حقوق خصوصی)]</ref> بانک در زمینه ی اقتصاد و حقوق، مؤسسه ای انتفاعی با نقش واسطه گری مالی در بازار پول و سرمایه است که به عنوان نهاد عهده دار عملیات پولی، مالی و اعتباری<ref>[https://abadis.ir/fatofa/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9/<nowiki> . دانشنامه آزاد فارسی- ویکی‌فقه ]</nowiki></ref> به مفهوم امروزی آن پس از انقلاب صنعتی در اروپا شکل گرفت.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/228244/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C<nowiki> . دایرة المعارف بزرگ اسلامی ]</nowiki></ref> از آن پس بانک ها به مثابه ی ذخیره گاه و انضباط بخش پول جامعه، نوعی بنگاه صرافی شخصی یا دولتی برای معاملات مهم نقدی تلقی | یکی از مهمترین نهادهایی که در جوامع امروزی وجود دارد و پایه اصلی آن را صرافی¬های قدیم تشکیل می¬دهد بانک است.<ref>[http://pajoohe.ir/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-Bank__a-29393.aspx<nowiki> . دانشنامه پژوهه ]</nowiki></ref> واژه¬ی بانک (bank) از زبان انگلیسی میانه (banc) برگرفته از زبان فرانسوی میانه (banque) و آن هم از واژه ایتالیائی قدیمی (banca) به معنی میزی که روی آن چیزهائی فروشند و آن نیز از واژه آلمانی بسیار قدیمی bench گرفته شده است<ref>[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9<nowiki> . ویکی پدیا ]</nowiki></ref> و <ref>[https://abadis.ir/fatofa/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9/<nowiki> . دانشنامه آزاد فارسی ]</nowiki></ref> برخی هم واژه ی بانک را مشتق از کلمۀ ایتالیائی banco به معنای نیمکت و صندلی‌ای که در آنجا افرادی می‌نشسته و پول نزول داده و به انجام معامله می‌پرداخته‌اند دانسته‌اند که البته این کلمه طی سالها تغییر یافت<ref>[http://pajoohe.ir/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-Bank__a-29393.aspx<nowiki> . دانشنامه پژوهه ]</nowiki></ref> و واژگان banker و banking از همین جا به دست آمد.<ref>[http://fa.wikifeqh.ir/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_(%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C) .ویکی فقه- بانک (حقوق خصوصی)]</ref> بانک در زمینه ی اقتصاد و حقوق، مؤسسه ای انتفاعی با نقش واسطه گری مالی در بازار پول و سرمایه است که به عنوان نهاد عهده دار عملیات پولی، مالی و اعتباری<ref>[https://abadis.ir/fatofa/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9/<nowiki> . دانشنامه آزاد فارسی- ویکی‌فقه ]</nowiki></ref> به مفهوم امروزی آن پس از انقلاب صنعتی در اروپا شکل گرفت.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/228244/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C<nowiki> . دایرة المعارف بزرگ اسلامی ]</nowiki></ref> از آن پس بانک ها به مثابه ی ذخیره گاه و انضباط بخش پول جامعه، نوعی بنگاه صرافی شخصی یا دولتی برای معاملات مهم نقدی تلقی می‌شوند که عملیاتی چون صدور بروات و بکار انداختن سرمایه های سپرده شده ی اشخاص برای توسعه تجارت و گاه نشر اسکناس رایج کشور را انجام می-دهند<ref>[https://abadis.ir/fatofa/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9/<nowiki> . دانشنامه آزاد فارسی ]</nowiki></ref> و به عنوان عامل پرداخت‌کننده از طریق اجرای چک‌ها یا حساب‌های جاری مشتریان فعالیت دارند. علاوه بر آن وجوه مشتریان را با انواع روش‌های پرداخت مانندACH ، انتقال مخابره‌ای یا تلگرافی، EFTPOS ویا خودپرداز (ATM) می‌پردازند<ref>[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9<nowiki> . ویکی¬پدیا ]</nowiki></ref> و با قبول سرمایه‌های سپرده‌شده، به شرکتها و افراد وام می‌دهند و خدمات مالی عرضه می‌کنند.<ref>[https://wikijoo.ir/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D9%88_%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C<nowiki> . ویکی¬جو ]</nowiki></ref> مهم ترین ویژگی که بانک ها را از سایر شرکت های مالی و غیرمالی متمایز می‌سازد، قدرت خلق پول است که به‌صورت انحصاری تنها در اختیار آن‌ها قرار دارد و پذیرش بدهی به‌عنوان وسیله مبادله از سوی این نهاد، مهمترین مزیت نسبی بانک در برابر سایر شرکتها به شمار می‌رود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3763750/%D8%A8%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%C2%AD%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%C2%AD%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%A3%D9%85%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF . بنگاه‌داری بانکها و اخلال در تأمین مالی اقتصاد]</ref> | ||
==== تعریف بانکداری ==== | ==== تعریف بانکداری ==== | ||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
== تاریخچه == | == تاریخچه == | ||
اگر چه «بانک» واژه ای غربی به شمار | اگر چه «بانک» واژه ای غربی به شمار می‌آید اما عملیات بانکداری با حدود ۲۸۰۰ سال سابقه ممکن نیست منحصر به غرب باشد. عملیات اصلی بانکی مثل مبادله به کمک چک بیشتر در شرق متداول بوده و حتی کلمه چک واژ¬ای فارسی است که با همین تلفظ در فرهنگ غرب راه یافته است.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details/5789?%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85<nowiki> . دانشنامه جهان اسلام ]</nowiki></ref> در زمان¬های گذشته که پول رایج میان همه ملل طلا و نقره بود به علت مشکل بودن نگهداری حجم زیادی از آن، صرافی¬ها با گرفتن طلا و نقره از سرمایه¬داران و احیاناً پرداخت بهره، و اعطاء این طلا و نقره به فقرا و احیاناً گرفتن بهره از آنان اقدام به تشکیل اولین بانک به¬صورت یک صرافی ساده کردند؛ بدین¬ترتیب که صراف¬ها برای نگهداری طلا و نقره به فرد امانت-گذار یک حواله می‌دادند که در جامعه به عنوان نماینده طلا و نقره اعتبار داشت و این¬کار به¬تدریج باعث ظهور اسکناس شد.<ref>[http://fa.wikifeqh.ir/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_(%D9%81%D9%82%D9%87)<nowiki> . ویکی‌فقه ]</nowiki></ref> می¬توان کهن‌ترین شکل بانکداری را به دوران آشوریان و بابلیان مربوط دانست. مدارکی از این ناحیه به دست آمده‌است که حکم چک را دارند. همچنین در قوانین حمورابی مقرراتی در مورد فعالیت‌های بانکداری مشاهده شده است. سپس یونانیان و رومیان نیز در معابدشان به فعالیت‌های بانکداری پرداختند و نوآوری‌هایی نیز در این زمینه داشتند. در دیگر نقاط جهان از جمله هند و چین نیز فعالیت‌های بانکداری انجام می‌شده است.<ref>[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9<nowiki> . ویکی پدیا ]</nowiki></ref> در اوایل قرون وسطا، اقوام مختلف به‌ویژه یهودی‌ها عملیات صرافی و بانکی را انجام می‌دادند، ولی با مخالفت و تعصب شدید مقامات کلیسا علیه دریافت ربح از افراد این فعالیت تقریباً محدود شد اما در دورۀ رنسانس با پیشرفت تدریجی دادوستد فعالیت‌های بانکی نیز توسعه یافت<ref>[https://wikijoo.ir/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D9%88_%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C<nowiki> . ویکی جو ]</nowiki></ref> و اولین مؤسسۀ بانکی با نام بانک در اروپا در سال ۱۴۰۷ میلادی به نام «بانکادی سن جورجیو» در شهر ژن ایتالیا تشکیل گردید<ref>[http://fa.wikifeqh.ir/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_(%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C)<nowiki> .ویکی فقه- بانک (حقوق خصوصی) ]</nowiki></ref> که پایه ی صنعت بانکداری به معنای امروزی آن را ایجاد کرد.<ref>[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9<nowiki> . ویکی پدیا ]</nowiki></ref> بانکداری در ایران به قبل از دورۀ هخامنشی برمی¬گردد که به‌شیوۀ ابتدایی آن مرسوم بود و در انحصار معابد و شاهزادگان قرار داشت اما با رونق بازرگانی در دورۀ هخامنشیان و بنابراین رواج پول و مسکوک، فعالیت آن گسترده تر شد. در دوران معاصر اولین بانکی که در ایران شروع به فعالیت کرد بانک شرق جدید نام داشت که مرکز آن در لندن بود<ref>[https://wikijoo.ir/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D9%88_%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C<nowiki> . ویکی جو ]</nowiki></ref> و در سال 1266ق بدون اجازۀ رسمی از دولت ایران اقدام به گشودن شعبه و انجام عملیات بانکی کرد. اما امتیاز اولین تاسیس اسمی بانک با قراردادی ننگین از طرف ناصرالدین شاه به فردی با نام بارون دورویتر به مدت 60 سال اعطا شد؛ در قبال این امتیازنامه، روس¬ها در سال 1285 شمسی مجوز بانک استقراضی روس را به مدت 75 سال از ناصرالدین شاه گرفتند.<ref>[http://pajoohe.ir/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-Bank__a-29393.aspx<nowiki> . دانشنامه پژوهه ]</nowiki></ref> بعد از آن چند بانک خارجی دیگر مانند بانک عثمانی، بانک روس و ایران هم شکل گرفت.<ref>[http://fa.wikifeqh.ir/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_(%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C)<nowiki> .ویکی فقه- بانک (حقوق خصوصی) ]</nowiki></ref> بعدها بانک سپه به عنوان اولین بانک ایرانی در سال 1304 تاسیس شد<ref>[http://pajoohe.ir/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-Bank__a-29393.aspx<nowiki> . دانشنامه پژوهه ]</nowiki></ref> و در ۱۳۰۷ش بانک ملی ایران رسماً در تهران آغاز به‌کار کرد. بانک ملی نخستین بانک ایرانی بود که به چاپ و نشر اسکناس پرداخت.<ref>[https://wikijoo.ir/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D9%88_%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C<nowiki> . ویکی جو ]</nowiki></ref> | ||
== بانکداری اسلامی == | == بانکداری اسلامی == | ||
هر چند موضوع بانک و بانکدارى به مفهوم امروزی آن نهاد جدیدی است<ref>[https://abadis.ir/fatofa/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9/<nowiki> . دانشنامه آزاد فارسی ]</nowiki></ref> که پیش از زمان معاصر در دورۀ اسلامى سابقه‌اى ندارد و فقهاى معاصر مسائل مربوط به آن را تحت عنوان مسائل مستحدثه طرح کرده‌اند، اما در اسلام براى انواع فعالیت¬هاى اقتصادى و مالى همواره قوانین و مقرّراتى وجود داشته و پول فلزى یا کاغذى و اسناد بهادار همچون سفته در جامعۀ اسلامى رایج بوده است.<ref>[http://fa.wikifeqh.ir/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_(%D9%81%D9%82%D9%87)<nowiki> . ویکی‌فقه ]</nowiki></ref> اسلام اصول، روش¬ها و مقرراتی در اقتصاد و ثروت، معاملات و داد و ستد پایه‌گذاری کرد که مبنای پیدایش نظام اقتصادی اسلامی و نیز بانکها و مؤسساتی با عملیات بانکی مبتنی¬بر اسلام گردید.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/228244/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C<nowiki> . دایرة المعارف بزرگ اسلامی ]</nowiki></ref> بانکداری اسلامی به نوعی از بانکداری گفته می‌شود که در جهت تحقق اهداف نظام اقتصادی اسلام که تحقق عدالت، تامین رفاه و رفع فقر است حرکت می-کند<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1414445/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1-%D8%B1%D8%A8%D9%88%DB%8C . حجت‌الاسلام یوسفی تشریح کرد: تفاوت بانکداری اسلامی با بانکداری غیر ربوی]</ref> و اشاره به فعالیت‌های انتفاعی بانکی دارد که در پی دستیابی به اهداف کلان نظام اقتصادی اسلام بوده و در چارچوب احکام و اخلاق اقتصادی اسلام گام برمی‌دارد. بنابراین تحقق بانکداری بدون ربا سطحی مقدماتی در اجرای نظام بانکداری اسلامی است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3340823/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C . معمای بانکداری اسلامی]</ref> انجام عملیات بانکی براساس شریعت اسلامی، پرهیز از ربا و مشارکت طرفین در سود و زیان طرح¬ها یا معاملات آن را از سایر الگو‌های بانکداری متمایز می‌کند<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3362746/%D8%A2%DB%8C%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%B1%D9%86%DA%AF-%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%D8%AF . یادداشت/ آیا بانک ویژه اسلامی رنگ واقعیت به خود می‌گیرد؟]</ref> و قراردادهای متعدد اسلامی همانند قرض‌الحسنه، مضاربه، مزارعه، مرابحه و ... همگی در بانکداری اسلامی کاربرد دارد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3920636/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%85-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86-%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%A8-%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%88%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF . عضو انجمن اقتصاد اسلامی حوزه: فراهم کردن زمینه های بانکداری اسلامی بر تصویب قوانین اولویت دارد]</ref> در این میان حداقل قوانین شریعت که باید بر نظام پولی حاکم باشد «وجوب وفای به عهد»، «حرمت ایجاد نقص در مکیال و میزان» و «حرمت کاهش ارزش اموال مردم» است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3734518/%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B4-%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%B4-%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%AD%D8%B1%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D8%B3%D9%87-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D8%B9%D8%AA-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C . اقتصاد اسلامی و حقوق شهروندی/ عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه: کاهش ارزش اموال مردم از نظر قرآن حرمت دارد/ سه قانون شریعت برای نظام پولی]</ref>امروزه دغدغۀ مهم مسلمانان در استفاده از تسهیلات بانکی و اخذ سود در قبال سپرده اسلامی مسئله حرمت ربا است که نوعاً در بانکها رایج است.<ref>[https://wikijoo.ir/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D9%88_%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C<nowiki> . ویکی جو ]</nowiki></ref> همه مطالبات در حوزه بانکداری اسلامی در همه کشورهای اسلامی از مالزی گرفته تا کشورهای دیگر که سیستم بانکداری اسلامی دوگانه را ایجاد کرده‌اند بیان¬گر این است که توسعه بانکداری اسلامی به صورت «بالابه¬پائین» و توسط حاکمیت انجام شده است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3386668/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%87%DB%8C%DA%86%E2%80%8C-%D8%AC%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C-%D8%B4%DA%A9%D9%84-%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . واکنش ندری به اظهارات سیف؛ بانکداری اسلامی در هیچ جای دنیا براساس مطالبه عمومی شکل نگرفته است]</ref> | هر چند موضوع بانک و بانکدارى به مفهوم امروزی آن نهاد جدیدی است<ref>[https://abadis.ir/fatofa/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9/<nowiki> . دانشنامه آزاد فارسی ]</nowiki></ref> که پیش از زمان معاصر در دورۀ اسلامى سابقه‌اى ندارد و فقهاى معاصر مسائل مربوط به آن را تحت عنوان مسائل مستحدثه طرح کرده‌اند، اما در اسلام براى انواع فعالیت¬هاى اقتصادى و مالى همواره قوانین و مقرّراتى وجود داشته و پول فلزى یا کاغذى و اسناد بهادار همچون سفته در جامعۀ اسلامى رایج بوده است.<ref>[http://fa.wikifeqh.ir/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_(%D9%81%D9%82%D9%87)<nowiki> . ویکی‌فقه ]</nowiki></ref> اسلام اصول، روش¬ها و مقرراتی در اقتصاد و ثروت، معاملات و داد و ستد پایه‌گذاری کرد که مبنای پیدایش نظام اقتصادی اسلامی و نیز بانکها و مؤسساتی با عملیات بانکی مبتنی¬بر اسلام گردید.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/228244/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C<nowiki> . دایرة المعارف بزرگ اسلامی ]</nowiki></ref> بانکداری اسلامی به نوعی از بانکداری گفته می‌شود که در جهت تحقق اهداف نظام اقتصادی اسلام که تحقق عدالت، تامین رفاه و رفع فقر است حرکت می-کند<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1414445/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1-%D8%B1%D8%A8%D9%88%DB%8C . حجت‌الاسلام یوسفی تشریح کرد: تفاوت بانکداری اسلامی با بانکداری غیر ربوی]</ref> و اشاره به فعالیت‌های انتفاعی بانکی دارد که در پی دستیابی به اهداف کلان نظام اقتصادی اسلام بوده و در چارچوب احکام و اخلاق اقتصادی اسلام گام برمی‌دارد. بنابراین تحقق بانکداری بدون ربا سطحی مقدماتی در اجرای نظام بانکداری اسلامی است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3340823/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C . معمای بانکداری اسلامی]</ref> انجام عملیات بانکی براساس شریعت اسلامی، پرهیز از ربا و مشارکت طرفین در سود و زیان طرح¬ها یا معاملات آن را از سایر الگو‌های بانکداری متمایز می‌کند<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3362746/%D8%A2%DB%8C%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%B1%D9%86%DA%AF-%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%D8%AF . یادداشت/ آیا بانک ویژه اسلامی رنگ واقعیت به خود می‌گیرد؟]</ref> و قراردادهای متعدد اسلامی همانند قرض‌الحسنه، مضاربه، مزارعه، مرابحه و ... همگی در بانکداری اسلامی کاربرد دارد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3920636/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%85-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86-%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%A8-%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%88%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF . عضو انجمن اقتصاد اسلامی حوزه: فراهم کردن زمینه های بانکداری اسلامی بر تصویب قوانین اولویت دارد]</ref> در این میان حداقل قوانین شریعت که باید بر نظام پولی حاکم باشد «وجوب وفای به عهد»، «حرمت ایجاد نقص در مکیال و میزان» و «حرمت کاهش ارزش اموال مردم» است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3734518/%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B4-%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%B4-%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%AD%D8%B1%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D8%B3%D9%87-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D8%B9%D8%AA-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C . اقتصاد اسلامی و حقوق شهروندی/ عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه: کاهش ارزش اموال مردم از نظر قرآن حرمت دارد/ سه قانون شریعت برای نظام پولی]</ref>امروزه دغدغۀ مهم مسلمانان در استفاده از تسهیلات بانکی و اخذ سود در قبال سپرده اسلامی مسئله حرمت ربا است که نوعاً در بانکها رایج است.<ref>[https://wikijoo.ir/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D9%88_%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C<nowiki> . ویکی جو ]</nowiki></ref> همه مطالبات در حوزه بانکداری اسلامی در همه کشورهای اسلامی از مالزی گرفته تا کشورهای دیگر که سیستم بانکداری اسلامی دوگانه را ایجاد کرده‌اند بیان¬گر این است که توسعه بانکداری اسلامی به صورت «بالابه¬پائین» و توسط حاکمیت انجام شده است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3386668/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%87%DB%8C%DA%86%E2%80%8C-%D8%AC%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C-%D8%B4%DA%A9%D9%84-%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . واکنش ندری به اظهارات سیف؛ بانکداری اسلامی در هیچ جای دنیا براساس مطالبه عمومی شکل نگرفته است]</ref> | ||
مسلمانان در کشورهای اسلامی و غیر اسلامی از جمله در ایران و مصر با ایجاد صندوقهای قرض الحسنه روش¬هایی برای اصلاح معاملات ربوی در بانک¬ها ارائه کردند که نشانه ای بارز از آمادگی آنان برای مقابله با نظام ربوی است. این مقابله عملی، متفکران بزرگ جهان اسلام را به طراحی نظام بانکی بدون ربا تشویق کرد. شهید سیدمحمدباقر صدر، شهید بهشتی و شهید مرتضی مطهری از جمله پیشگامان طرح بانکداری اسلامی هستند؛ نظریات شهید صدر در بانکداری اسلامی را | مسلمانان در کشورهای اسلامی و غیر اسلامی از جمله در ایران و مصر با ایجاد صندوقهای قرض الحسنه روش¬هایی برای اصلاح معاملات ربوی در بانک¬ها ارائه کردند که نشانه ای بارز از آمادگی آنان برای مقابله با نظام ربوی است. این مقابله عملی، متفکران بزرگ جهان اسلام را به طراحی نظام بانکی بدون ربا تشویق کرد. شهید سیدمحمدباقر صدر، شهید بهشتی و شهید مرتضی مطهری از جمله پیشگامان طرح بانکداری اسلامی هستند؛ نظریات شهید صدر در بانکداری اسلامی را می‌توان در کتابها و مقالات مختلف او به¬ویژه کتاب¬های البنک لاربوی فی الاسلام، جلد دوم اقتصادنا و سایر نوشته های او یافت. با توجه به اینکه در آن زمان هیچ¬یک از کشورها از حکومتی اسلامی برخوردار نبودند، شهید صدر درصدد این بود که فعالیت های بانکی را از منظر فقهی مورد بررسی قرار دهد و آنجایی که به لحاظ ربا مشکلی دارد برای آن چاره‌ای بیاندیشد؛ به¬طوری¬که نوعی از بانک اسلامی فعال ایجاد شود که در کنار نظام بانکداری ربوی بتواند به فعالیت خود ادامه دهد و در عین حال نیازهای اقتصادی مشتریان خود را برطرف کند<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details/5789?%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85<nowiki> . دانشنامه جهان اسلام ]</nowiki></ref>؛ از این¬رو نام آن را بانک بدون ربا گذاشتند نه بانکداری اسلامی.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1444075/%D8%B3%D9%87-%D8%B1%D9%88%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C . آیتالله هادوی تهرانی تشریح کرد: سه رویکرد کلان در بانکداری اسلامی]</ref> | ||
== وضعیت نظام بانکی در جمهوری اسلامی ایران == | == وضعیت نظام بانکی در جمهوری اسلامی ایران == | ||