سیاست: تفاوت میان نسخه‌ها

سیاست واژه‌ای عربی به معنای «رام کردن اسب» است.<ref>عبداللهی، محمد مجید (۲۲ آذر ۱۳۸۸). «تعریف سیاست». اثر. آفتاب آنلاین.</ref> این واژه در ادبیات فارسی به معنای «اداره کردن» و «چاره کردن» آمده است.<ref>قرضاوی، یوسف (۱۳۹۴). باید و نبایدهای دین و سیاست.</ref> همچنین، به خط‌مشی یا راهی که انسان پیش رو گرفته است، اطلاق می‌شود.<ref>اسلام پدیا</ref> «سوس» به معنای ریاست است و معنای سیاستشان كرد، این است كه بر آن‌ها ریاست نمود.<ref>ابن منظور، ج6، مادۀ سوس.</ref> در تعریفی دیگر، سیاست، حفظ مصالح ملت و نشان دادن راه نجات، در حال و آینده است.<ref>ابوالبقاء، همان</ref>

موضوع سیاست حکمرانی و کشورداری است با رضایت کسانی که بر آن‌ها حکم رانده می‌شود و به‌موجب آن راه‌حل مسائل از طریق فرایند بحث و مصالحه، نه با صدور فرمان یا اعمال زور، به دست می‌آید.<ref>ویکی جو</ref> درحقیقت، سیاست، مدیریت، توجیه و تنظیم زندگی اجتماعی انسان در مسیر حیات معقول است و اگر به صورت صحیح انجام شود، یکی از باارزش‌ترین تکاپوهای انسانی است که در اهداف پیامبران هم وجود دارد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3951116/%D8%AA%D8%A3%D8%AF%DB%8C%D8%A8-%D9%86%D9%81%D8%B3-%D9%88-%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%87%D9%85%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%85%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AA%D9%86%D9%87%D8%A7-%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA تأدیب نفس و تعالی مهمترین شاخصه برای سیاستمدار اسلامی است / ملی‌گرایی تنها عامل اتحاد نیست]</ref>

سیاست به نظر برخی صرفاً مبارزه برای دستیابی به قدرت است و به گروه‌هایی که آن را به دست می‌آورند امکان می‌دهد تا سلطه‌ی خود را بر جامعه استوار کنند. در رویکردی دیگر، سیاست، کوششی به‌منظور استقرار نظم و عدالت، پاسداری از آزادی‌های فردی و نفع عمومی و مصلحت جمعی در جهت ایجاد هماهنگی میان کلیه‌ی افراد اجتماع است. گرویدن به نظرات متفاوت در دوره‌ها و کشورهای مختلف بر اساس وضع اجتماعی آن جوامع متفاوت است.<ref>ویکی جو</ref>  

قرآن نظام سیاسى ویژه‌ای را براى حکومت با همه جزئیاتش تعیین نمى‌کند؛<ref>نصر، ص 145.</ref> اما اصولى در راستاى هدف تحقق حکومت الهى ارائه مى‌کند. ازنظر قرآن هریک از افراد جامعه براى تحقق حاکمیت فرمان خدا نسبت به دیگران مسئولیت دارد و امربه‌معروف و نهى از منکر از فرایض است؛<ref>( آل عمران / 104 و 110)</ref> مسلمانان بایستى براى دفاع از خود در برابر دشمنان آماده باشند<ref>(انفال/60)؛ ( آل‌عمران/ 200)</ref> و پیامبران و مؤمنان موظف به اقامه‌ی قسط در جامعه‌اند.<ref>(حدید/25)؛ (مائده/8).</ref> همچنین هدف از ارسال پیامبران، رفع اختلاف میان مردم بیان شده است.<ref>(بقره/213).</ref> قرآن کریم مردان الهی را كسانى می‌داند كه هرگاه در زمين به آن‌ها قدرت بخشيده شد، نماز را برپا مى‏دارند و زكات مى‏دهند و امربه‌معروف و نهى از منكر مى‏كنند.<ref>(حج/41).</ref> همچنین آیات فراوانی درزمینه‌ی دوری از حکومت طاغوت،<ref>(نحل/36).</ref> و اطاعت مؤمنان از پیامبر و اولوالأمر<ref>(نساء/59).</ref> وجود دارد. از طرفی، در آیات متعددی سخن از کتاب، میزان، آهن و منافع آن، جنگ درراه خدا و مستضعفان، نجات محرومان، هجرت درراه خدا و...وجود دارد.<ref>اسلام پدیا</ref>

مهم‌ترین مبانی اندیشه‌های سیاسی مربوط به تشکیل حکومت و ارتباط دین و سیاست در قرآن و روایات عبارت‌اند از:

1. اثبات ولایت و سرپرستی همه‌جانبه مادی و معنوی، دنیوی و اخروی برای خدا، رسول و اولیای خاص او.<ref>(مائده/55)؛ (یوسف/40)؛ (مائده/42و43).</ref>

2. اثبات امامت و رهبری سیاسی– اجتماعی برای پیامبر(ص)، امام(ع) و منصوبین از ناحیه آنان.<ref>(نساء/58 و 59)؛ (مائده/67).</ref>

3. اثبات حکومت و خلافت در زمین برای برخی از پیامبران گذشته مانند حضرت داود(ع) و سلیمان(ع).<ref>(ص/20 و 26)؛ (نمل/26 و 27)؛ (نساء/54).</ref>

4. معرفی داوری و فصل خصومت در میان مردم به عنوان وظایف پیامبران الهی.<ref>(نساء/58 و 65)؛ (مائده/42)؛ (انبیاء/78)؛ (انعام/89).</ref>

5. دعوت کردن به کار شورایی و جمعی.<ref>(شوری/38)؛ (آل‌عمران/159).</ref>

6. معرفی ظلم‏زدایی، عدل‏گستری و مبارزه با فساد به عنوان وظایف اصلی اهل ایمان.<ref>(بقره/279)؛ (هود/113)؛ (نساء/58)؛ (نحل/90)؛ (ص/28).</ref>

7. تبیین احترام به حقوق انسان‌ها و کرامت‏بخشی به انسان به عنوان اصول سیاست ادیان الهی.<ref>(اسراء/70)؛ (آل عمران/19)؛ (نساء/32). </ref>

8. امر به جهاد و مبارزه با طاغوت‏ها، مستکبران و ستمگران و نیز تهیه امکانات دفاعی.<ref>(بقره/218)؛ (تحریم/9)؛ (نساء/75)؛ (انفال/60)؛ (اعراف/56).</ref>

10. تبیین و تعیین حقوق متقابل والی و مردم.<ref>(نهج‏البلاغه/خطبه 216).</ref>

11. اثبات حکومت برای برخی از حاکمان صالح و عادل، مانند طالوت و ذوالقرنین.<ref>(بقره/246و247)؛ (کهف/83– 98)</ref>

12. اختصاص دادن حقوق مهم و کلان مالی به ولی امر مسلمین و حکومت اسلامی، جهت مصرف در مصالح جامعه.<ref>(اصول کافی، باب صلة الامام و باب الفیء والانفال و تفسیر الخمس).</ref><ref>اسلام پدیا</ref>

13. نهی‌ از حکمرانی به‌غیراز دستورات الهی.

14. بیان لزوم تهیه نیرو و تجهیزات لازم برای حکومت اسلامی و پاسداشت آن.

15. بیان ویژگی‌های رهبر و کسی که مردم از او اطاعت و پیروی می‌کنند و اصلح بودن او از همه.

16. اعلام پیروزی دین خدا بر همه ادیان و مکاتب و قرار گرفتن حکومت در دست صالحان.<ref>دانشنامه پژوهه، مقاله اسلام و سیاست، سیده اعظم الشریعه موسوی بهرام آبادی.</ref>

در جامع‌ترین تعریف، دین چیزی است که پیامبر آورده؛ یعنی قرآن، سیره‌ی عملی، قول و فعل و تقریر پیامبر. پیامبر سیاست، اخلاق، احکام و عرفان و جنگ و صلح و مدیریت را آورده است، لذا یکی از ضروریات انسانی که دین به آن توجه کرده، سیاست است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3951116/%D8%AA%D8%A3%D8%AF%DB%8C%D8%A8-%D9%86%D9%81%D8%B3-%D9%88-%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%87%D9%85%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%85%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AA%D9%86%D9%87%D8%A7-%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA تأدیب نفس و تعالی مهمترین شاخصه برای سیاستمدار اسلامی است / ملی‌گرایی تنها عامل اتحاد نیست]</ref> از طرفی، احکام اجتماعی اسلام بیش از احکام فردی آن است و بسیاری از عبادات مانند حج و نماز دارای وجوه سیاسی و اجتماعی است. اسلام برای رشد انسان‌ها آمده و بخشی از حیات او حیات سیاسی و اجتماعی است. لذا جامعیت دین ایجاب می‌کند؛ سیاست بخشی از دین و همسو با آن شود.<ref>[https://qazvin.iqna.ir/fa/news/4061857/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B1%D9%87-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%B1%D8%A7-%D8%A7%D8%A8%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA امام (ره) سیاست را ابزار اصلاح جامعه می‌دانست]</ref>

بنابراین، در اين امر كه اسلام داراى نظامى خاصی در حكومت است، ترديدی وجود ندارد. سیره و روش رسول اکرم(ص) نشان‌دهنده‌ی این است که دین از سیاست جدا نیست؛ زیرا خود آن حضرت ضمن تشکیل حکومت، مسئولیت اجرایی و قضایی آن را بر عهده داشتند. امیرالمؤمنین علی(ع) نیز حکومتی بر اساس عدل و اجرای دستورات الهی بنا نهاد و حکومت کوتاه‌مدت امام حسن (ع)، قیام خونین امام حسین (ع) و مشروع ندانستن حکومت‌های وقت از سوی دیگر امامان (ع) همه بیان‌کننده‌ی این واقعیت‌اند که تشکیل حکومت از ضروریات دین اسلام است.<ref>اسلام پدیا</ref> ائمه(ع) در زمان حضور خود، علی‌رغم تکثر رفتار سیاسی که حسب شرایط داشته‌اند، اما گفتمان و اعتقاد سیاسی تمام آنان یکسان بوده و اساس آن نصب الهی و عدم مشروعیت حکومت طواغیت است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3973036/%D8%A7%D8%A8%D8%AA%D9%86%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A8%D9%88%D8%A8%DB%8C%D9%87-%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%AD%D8%AB-%D9%85%D8%A8%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%81%DA%A9%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87 ابتنای «شواهد الربوبیه» بر مباحث مبنایی فکر سیاسی شیعه]</ref>

اصول سیاست در نظام اسلامی

اصول سياست‌ در نظام اسلامی برگرفته از وحي و تشريع الهي است و تنها در اين چارچوب، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی دارد.<ref>دانشنامه پژوهه، اصول سياست خارجي نظام اسلامي از نگاه قرآن</ref> حکومت‌ اسلامی‌،‌ ترکیبی‌ از حکومت‌ قانون‌ الهی‌ و خواسته‌های‌ مردمی است.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3955718/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%B9 دولت اخلاقی از منظر امام علی(ع)]</ref> در حقیقت اگر انقلاب و حکومتی ازنظر تئوری و عملی، برون و درون آن بیانگر سیره و روش پیامبر اکرم(ص) و امام علی(ع) باشد، اسلامی است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3951116/%D8%AA%D8%A3%D8%AF%DB%8C%D8%A8-%D9%86%D9%81%D8%B3-%D9%88-%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%87%D9%85%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%85%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AA%D9%86%D9%87%D8%A7-%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA تأدیب نفس و تعالی مهمترین شاخصه برای سیاستمدار اسلامی است / ملی‌گرایی تنها عامل اتحاد نیست]</ref>

قانون‌‌محوری‌ اساس‌ سیاست اسلامی‌ را تشکیل‌ می‌دهد، زیرا نظم‌ در جامعه‌ در سایه‌ی ایمان‌ به‌ قانون‌ و عمل‌ به‌ آن‌ پدید می‌آید و اگر پاسدار قانون، خود قانون‌شکنی‌ کند، قانون‌شکنی‌ برای‌ همگان‌ آسان‌ می‌شود. اگر عظمت‌ و موقعیت‌ والی‌ مانع‌ از انتقاد و بیان‌ اشتباهات‌ او شود، مسلماً‌ چرخ‌ اصلاحات‌ به‌کندی‌ پیش‌ می‌رود و چه‌بسا آگاهی‌ مردم‌ از اشتباهات‌ و ناتوانی‌ از بیان، عقده‌های‌ روحی‌ پدید می‌آورد.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3955718/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%B9 دولت اخلاقی از منظر امام علی(ع)]</ref>  

به‌طورکلی در بینش اسلامی، سیاست باید مبتنی بر اخلاق انسانی باشد.<ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/3942393/%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D9%88-%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D8%AE%D8%AA%D9%85-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D8%AF بی‌اخلاقی در سیاست به دین‌گریزی و دین‌ستیزی ختم می‌شود]</ref> اگر بین سیاست و اخلاق رابطه‌ای مثبت و سازنده به وجود بیاید و هدف آن نظام سیاسی نیز سعادت بشر باشد، می‌توان گفت که در این صورت سیاست همان سیاست واقعی و درستی بوده که بااخلاق سازگار است. زمانی که دین در کنش‌های سیاسی تأثیر بگذارد، آن را از بی‌تقوایی، دروغ، رفتارهای ناپسند، تهمت، افترا و انواع و اقسام این مسائل بازمی‌دارد.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3752108/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%DB%8C-%D8%A2%D9%84%D9%88%D8%AF%D9%87-%D9%86%DA%A9%D9%86%DB%8C%D9%85 سیاست را به بی‌اخلاقی آلوده نکنیم]</ref>

سیره‌ی سیاسی حضرت علی(ع)

نهج‌البلاغه سخنان امام علی(ع) در دوره حکومت ایشان است و معارف سیاسی فراوانی را دربرمی‌گیرد. در میان خطبه‌هایی که به این موضوع پرداخته، خطبه شقشقیه قرار دارد، که با وجود کوتاهی، شامل تحلیلی از اوضاع پیش از اسلام و زمان شکل‌گیری مدینةالنبی(ص) و حوادث سیاسی بعد از رحلت پیامبر(ص) تا زمان امام(ع) است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3718704/%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%A8%D8%B1-%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D9%87%D8%AC%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%AA%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%A8%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%B7%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D9%82%D8%B4%D9%82%DB%8C%D9%87 وجه سیاست بر بلاغت در نهج‌البلاغه برتری دارد/ تبیین فلسفه سیاسی امام(ع) در خطبه شقشقیه]</ref> همچنین در خطبه 209 نهج‌البلاغه، عقلانیت سیاسی مورد توجه قرار گرفته است و درمورد حق مردم بر دولت و حق دولت بر مردم صحبت شده است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3941348/%D9%85%D9%86%D8%B8%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%B9-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA منظور از «سیاست به‌زیست» از منظر حضرت علی(ع) چیست]</ref> از جمله موارد تاکید شده در نهج‌البلاغه، تأدیب نفس سیاستمدار است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3951116/%D8%AA%D8%A3%D8%AF%DB%8C%D8%A8-%D9%86%D9%81%D8%B3-%D9%88-%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%87%D9%85%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%85%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AA%D9%86%D9%87%D8%A7-%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA تأدیب نفس و تعالی مهمترین شاخصه برای سیاستمدار اسلامی است / ملی‌گرایی تنها عامل اتحاد نیست]</ref>

شروع تداوم گفتمان سیاسی اهل‌بیت(ع) در علم کلام دیده می‌شود. سید مرتضی و دیگر متکلمین شیعه این گفتمان سیاسی را در آثارشان دنبال کرده‌اند. این متکلمین شیعه بودند که امامت و ولایت سیاسی را جزو اعتقادات و مقولات ایمانی مطرح کردند. سپس، فقها مباحث حوزه گفتمان سیاسی شیعه را در قالب ولایت‌فقیه و نحوه تعامل با حکام جور مطرح کردند. فلسفه سیاسی که فلاسفه‌ای نظیر ملاصدرا، فارابی و ابن‌سینا بر آن اصرار داشتند و ارکانش را منقح کردند، در چارچوب گفتمان سیاسی شیعه است. این گفتمان ارکانی دارد که مورد وفاق فلاسفه، متکلمین و فقهای شیعه بوده است. یکی از این ارکان، شریعت‌محوری است که در مناسبات سیاسی ـ اجتماعی، مرجعیت داشته باشد. دوم بحث ولایت سیاسی صالحان است. همچنین ولایت تشریعی الهی باید در عرصه سیاست ظهور داشته باشد و سیاست از شئون الهی است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3973036/%D8%A7%D8%A8%D8%AA%D9%86%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A8%D9%88%D8%A8%DB%8C%D9%87-%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%AD%D8%AB-%D9%85%D8%A8%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%81%DA%A9%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87 ابتنای «شواهد الربوبیه» بر مباحث مبنایی فکر سیاسی شیعه]</ref>

از اندیشمندان معاصر، میرزای نائینی، فقیه شیعی، در بحبوحه جنبش مشروطیت به‌طورجدی از منظر دینی به‌نقد تئوری قدرت مطلقه پرداخت. پس از او، سید جمال‌الدین اسدآبادی، محمد عبده، دکتر علی شریعتی و امام خمینی از مهم‌ترین افرادی بودند که به بیان اصول سیاسی اسلام در قرون اخیر پرداختند.<ref>اسلام پدیا</ref>

فلسفه سیاسی امام خمینی (ره)

از میان فیلسوفان مسلمان تنها امام خمینی این اقبال را یافت تا فلسفه سیاسی خود را در اجتماع به‌طور عملی پیاده کند. فلسفه سیاسی ایشان در ادامه سنت فلسفی فارابی – صدرایی و مکتب حکمت متعالیه شکل‌گرفته است.

امام خمینی مهم‌ترین اشکال حکومت رضاخان را عدم مشورت با علما و روحانیون معرفی نمود، اما بعدها کم‌کم به این نتیجه رسید که مشکل جامعه این است که روحانیت شخصاً در رأس امور سیاسی و اجتماعی حضور ندارد.<ref>همان</ref>

اندیشه سیاسی ولایت‌فقیه از ابتکارات امام نبوده و در واقع، اندیشه سیاسی بنیادی تشیع در عصر غیبت است. لکن ابتکار و نوآوری امام در تئوریک نمودن ولایت‌فقیه است. اندیشه سیاسی امام هرچند در دو حوزه کلامی و فقهی مطرح گردیده لکن قالب فقهی ولایت‌فقیه مهم‌ترین و برجسته‌ترین بعد اندیشه سیاسی ایشان است. منطق فلسفی حاکم بر دیدگاه حاکمیت در اندیشه سیاسی امام عقلانی بودن نظریه اسلام در مسئله سیاست و حکومت را به اثبات می‌رساند و هر متفکر آزادی را وادار به قبول اندیشه سیاسی بر خواسته از وحی الهی و شریعت اسلام می‌نماید.<ref>دانشنامه حوزه، عباسعلی عمید زنجانی، مقاله اندیشه ای نو در عرصة سیاست اسلام معاصر.</ref> در حقیقت، امام خمینی اسلام سیاسی و مردم‌سالاری دینی را احیا نمود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4029806/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D8%A7%D9%82%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA پیوند دین و سیاست در عصر جدید اقدام بسیار مهم امام(ره) است]</ref>

ولایت‌فقیه، استمرار ولايت اولياي معصوم است. البته فقها از عصمت الهي برخوردار نيستند، ولي چون بايد داراي شرايط خاصي باشند، تالي تلو معصوم(ع) هستند و از همين سبب است که از ولايت برخوردار مي‌شوند. حاکم نظام ولايي خود را در جاي خدا قرار نمي‌دهد و در تصرف و تشريع هرگز پا را فراتر از محدوده‌ی خلافت الهي نمي‌گذارد و جز به رضاي خداوند نمي‌انديشد.<ref>.(بقره/113)؛ (مائده/ 48و49)؛ (ص/26)؛ (شوري/15‌).</ref><ref>دانشنامه پژوهه، اصول سياست خارجي نظام اسلامي از نگاه قرآن</ref> ولایت‌فقیه به این معنا نیست که فقیه خود در رأس دولت قرار بگیرد و عملاً حکومت کند. نقش فقیه در یک کشور اسلامی، نقش یک ایدئولوگ است، نه نقش یک حاکم.<ref>مطهری، ص82.</ref> ثمره‌ی اینگونه تعامل فقه و حکومت، تعین بیشتر آیات قرآن و نصوص دینی در جامعه است<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3973028/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D8%B9%D8%AA-%D8%A7%D9%81%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B3%DB%8C%D8%AE%D8%AA%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA ادبیات فقه سیاسی با فقه ولایی تکامل یافته است]</ref>.

ویکی‌پدیا

ویکی جو

اسلام پدیا

ویکی فقه

دائره‌المعارف قران کریم

دانشنامه پژوهه

دانشنامه حوزه