ویراستار
۸٬۵۹۹
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «==مترادفات قرآنی ثبات قدم== مترادف های این واژه در قرآن عبارت است از «ثبت»، «استقام»، «اصطبر»، «رابط». ==مترادفات «ثبات قدم» در قرآن== {| class="wikitable" |+ !واژه !مشاهده ریشه شناسی واژه !مشاهده مشتقات واژه !نمونه آیات |- |ثبت |ریشه ثبت |ثبت (و...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
|[[ثبت (ریشه)|ریشه ثبت]] | |[[ثبت (ریشه)|ریشه ثبت]] | ||
|[[ثبت (واژگان)|مشتقات ثبت]] | |[[ثبت (واژگان)|مشتقات ثبت]] | ||
| | |{{AFRAME|Surah=8|Ayah=45}} | ||
|- | |- | ||
|استقام | |استقام | ||
|[[قوم (ریشه)|ریشه قوم]] | |[[قوم (ریشه)|ریشه قوم]] | ||
|[[قوم (واژگان)|مشتقات قوم]] | |[[قوم (واژگان)|مشتقات قوم]] | ||
| | |{{AFRAME|Surah=41|Ayah=30}} | ||
|- | |- | ||
|اصطبر | |اصطبر | ||
|[[صبر (ریشه)|ریشه صبر]] | |[[صبر (ریشه)|ریشه صبر]] | ||
|[[صبر (واژگان)|مشتقات صبر]] | |[[صبر (واژگان)|مشتقات صبر]] | ||
| | |{{AFRAME|Surah=20|Ayah=132}} | ||
|- | |- | ||
|رابط | |رابط | ||
|[[ربط (ریشه)|ریشه ربط]] | |[[ربط (ریشه)|ریشه ربط]] | ||
|[[ربط (واژگان)|مشتقات ربط]] | |[[ربط (واژگان)|مشتقات ربط]] | ||
| | |{{AFRAME|Surah=3|Ayah=200}} | ||
|} | |} | ||
==معانی مترادفات قرآنی ثبات قدم== | ==معانی مترادفات قرآنی ثبات قدم== | ||
=== «ثبت» === | ===«ثبت»=== | ||
الثَّبَات يعنى پايدارى و ضدّ نابودى و زوال، افعالش- ثبت، يثبت، ثباتا- خداى تعالى گويد: (يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا لَقِيتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا- 45/ انفال). رجل ثَبْتٌ و ثَبِيتٌ فى الحرب- در جنگ پايدار، و مقاوم است. | |||
أَثْبَتَ السّهم تير را راست و مستقيم پرتاب كرد. | |||
واژه- ثَابِت- در باره موجوداتى كه با چشم يا ديده دل درك مىشوند بكار مىرود مثلا مىگويند، فلان ثابت عندى يعنى او را بخوبى درك مىكنم و يا- و نبوّة النّبىّ صلّى اللّه عليه و سلّم ثابتة (نبوّت پيامبر (ص) درك شدنى است). | |||
=== «رابط» === | إِثْبَات و تَثْبِيت- گاهى در باره كار و فعل بكار مىرود مثلا به چيزى كه از عدم بوجود آمده است گفته مىشود- أَثْبَتَ اللّه كذا- و گاهى نيز در باره چيزى كه با حكم و دليل ثابت مىشود مانند- أثبت الحكام على فلان كذا و ثَبَّتَهُ- (آنرا با دليل عليه او ثابت كرد). | ||
و گاهى نيز در باره قول و سخن چه راست باشد يا دروغ: | |||
سخن راست، مانند- أثبت التّوحيد و صدق النّبوّة- (توحيد و يگانه پرستى و صدق پيامبر را اثبات كرد). و اثبات سخن دروغ، مانند- فلان أثبت مع اللّه إلها آخر- در آيه (لِيُثْبِتُوكَ أَوْ يَقْتُلُوكَ- 30/ انفال) يعنى مانع تو مىشوند و سرگردانت مىكنند و آيه (يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا- 27/ ابراهيم) يعنى خداوند مؤمنين را با دلايل و سخنان قوى در زندگى تقويت و نيرومندشان مىسازد. | |||
و آيه (وَ لَوْ أَنَّهُمْ فَعَلُوا ما يُوعَظُونَ بِهِ لَكانَ خَيْراً لَهُمْ وَ أَشَدَّ تَثْبِيتاً- 66/ نساء) يعنى اگر آنچه را كه اندرز داده مىشوند عمل كنند براى تحصيل علم و دانششان بسى استوارتر و نيكوتر است و گفتهاند: يعنى عمل به آن پند و اندرزها براى اعمال و كردارشان و بهرهمندى از ثمره كارشان، بسى ثابتتر است. | |||
ولى هر گاه به خلاف آنچه كه در بارهشان گفته شده باشند مشمول آيه ذيل هستند (وَ قَدِمْنا إِلى ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً- 23/ فرقان). | |||
(كه در آن صورت كارها و كردار ناپسندشان را چون گرد و غبارى بپراكنيم) ثبّتته- يعنى نيرومندش كردم، خداى تعالى گويد: (وَ لَوْ لا أَنْ ثَبَّتْناكَ- 47/ اسراء) و (فَثَبِّتُوا الَّذِينَ آمَنُوا- 12/ انفال) و (وَ تَثْبِيتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ- 265/ بقره) و (وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا- 250/ بقره) (كه در اين چند آيه نيرومندى، و پايدارى پيامبرى (ص) و مؤمنين منظور است).<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج1، ص: 353-352</ref> | |||
===«استقام»=== | |||
قَامَ، يَقُومُ، قِيَاماً: به پا خاست و برخاست. | |||
قَائِمٌ: بپا خاسته. | |||
أَقَامَ بالمكان إِقَامَةً: در آنجا اقامت گزيد. اسم فاعلش- قائم- است. | |||
«قِيَام» بر چهار گونه است: | |||
اول- قيام كردن و برخاستن با جسم و بدن، قهرا و بناچار. | |||
دوم- قيام كردن و برخاستن با جسم و بدن، اختيارا. | |||
سوم- قيام براى چيزى كه همان عمل مراعات و حفظ و نگهدارى آن است. | |||
چهارم- قيام كردن به قصد انجام چيزى و كارى. | |||
1- قيام قهرى، مثل آيات: | |||
قائِمٌ وَ حَصِيدٌ (100/ هود) ما قَطَعْتُمْ مِنْ لِينَةٍ أَوْ تَرَكْتُمُوها قائِمَةً عَلى أُصُولِها (5/ حشر) | |||
2- و اما قيامى كه در معنى بپاخاستن اختيارى است، در آيات: أَمَّنْ هُوَ قانِتٌ آناءَ اللَّيْلِ ساجِداً وَ قائِماً (9/ زمر). | |||
الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِهِمْ (191/ آل عمران). | |||
الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ (34/ نساء). | |||
وَ الَّذِينَ يَبِيتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِياماً (64/ فرقان). | |||
قيام در دو آيه اخير جمع- قائم- است. | |||
3- قيام در معنى مراعات و محافظت، در آيات: | |||
كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَداءَ بِالْقِسْطِ (8/ مائده). | |||
قائِماً بِالْقِسْطِ (18/ آل عمران). | |||
و در آيه: أَ فَمَنْ هُوَ قائِمٌ عَلى كُلِّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ (33/ رعد) يعنى حافظ و نگهدارنده. | |||
و سخن خداى تعالى كه: لَيْسُوا سَواءً مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ أُمَّةٌ قائِمَةٌ (113/ آل عمران). | |||
إِلَّا ما دُمْتَ عَلَيْهِ قائِماً (75/ آل عمران). | |||
يعنى مگر اينكه پيوسته در طلب آن ثابت و پايدار باشى | |||
4- قيامى كه در معنى عزم و قصد و اراده است مثل آيه: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ (6/ مائده). | |||
و در آيه: يُقِيمُونَ الصَّلاةَ (3/ بقره) يعنى قصد انجام نماز نموده آنرا ادامه ميدهند و بر اقامه آن محافظت مىكنند. | |||
قِيَام و قِوَام- اسمى است براى آنچه كه چيزى را برپا ميدارد و ثابت مىكند مثل: عماد و سناد، در مورد چيزيكه به آن اعتماد و تكيه ميشود [تكيهگاه، ستون- پايه و اساس- سرپرست خانواده، حافظ و نگهدارنده.] و مثل آيه: | |||
وَ لا تُؤْتُوا السُّفَهاءَ أَمْوالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِياماً (5/ نساء) يعنى خداوند آنرا از چيزهايى كه نگهداريتان مىكند قرار داده است و آيه: جَعَلَ اللَّهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرامَ قِياماً لِلنَّاسِ (97/ مائده) يعنى كعبه براى شما نگهدارنده و قوام حيات شماست كه معاش و معاد شما را ثابت و پايدار ميدارد. | |||
«أصم»گفته است: معنى قائما- در اين آيه اينست كه كعبه نسخ نميشود. | |||
در آيه فوق- قِيَماً- بجاى- قِياماً- هم خوانده شده و كسى كه- قِياماً- را در آيه جمع- قِيمَة- ميداند سخنى قابل توجه نيست. | |||
عبارت- قَامَ كذا- در معنى ثبت، و- ركز- يعنى ثابت و پا بر جا شده است كه هر سه واژه به يك معنى است [قام، ثبت، ركز]. | |||
و آيه: وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِيمَ مُصَلًّى (125/ بقره) يعنى در مقام ابراهيم كه مكانى معين در كعبه است نماز بپاى داريد، اين آيه براى اينستكه همواره خاطره خدا پرستى و بتشكنى ابراهيم در خاطرهها زنده بماند. | |||
قام فلان مقام فلان: وقتى است كه كسى نايب و جانشين ديگرى شود، در آيه: | |||
فَآخَرانِ يَقُومانِ مَقامَهُما مِنَ الَّذِينَ اسْتَحَقَّ عَلَيْهِمُ الْأَوْلَيانِ (107/ مائده) و آيه: دِيناً قِيَماً (161/ انعام) يعنى دينى ثابت كه حفظ كننده و ارزش دهنده امور معاش و معادشان است كه- قيما- بدون تشديد هم خوانده شده و در آن صورت از- قيام- است. و نيز گفته شده- قيما- صفت است مثل: | |||
قومٌ عِدًى، مكانٌ سِوًى، لحمٌ رِذًى و ماءٌ رِوًى: [مردمى دشمن خو، مكانى هموار و پرداخته و گوشتى لاغر و آبى گوارا.] و بر اين اساس آيات: | |||
ذلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ (36/ توبه). | |||
وَ لَمْ يَجْعَلْ لَهُ عِوَجاً قَيِّماً (2/ كهف). | |||
وَ ذلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ (5/ بينه). | |||
واژه قَيِّمَة- اسمى است براى امتى كه به قسط قيام كردهاند و در آيه: | |||
كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ (110/ آل عمران) به آنها اشاره شده است. | |||
و در آيات: كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَداءَ لِلَّهِ (135/ نساء). | |||
يَتْلُوا صُحُفاً مُطَهَّرَةً فِيها كُتُبٌ قَيِّمَةٌ (3/ بينه). | |||
اشاره به- صُحُفاً مُطَهَّرَةً- همان قرآن است. | |||
در آيه: كُتُبٌ قَيِّمَةٌ (3/ بينه) اشاره به محتواى قرآن كه جامع معانى كتابهاى خداى تعالى است زيرا قرآن كتابى است كه جاى فراهم آمدن و جامع ثمرات و بهرههاى كتابهاى پيشين خداى تعالى است. | |||
و آيه: اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُ الْقَيُّومُ (255/ بقره) يعنى خداوند حافظ و بر پا دارنده هر چيزى است و نيز بخشنده آنچه را كه براى قوام و ثبات آن چيز لازم است و اين مفهوم همان معنى است كه در آيات: | |||
الَّذِي أَعْطى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدى (50/ طه). | |||
أَ فَمَنْ هُوَ قائِمٌ عَلى كُلِّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ (33/ رعد) ياد آورى شده است. | |||
بناى واژه قَيُّوم- فيعول- است و قيام بر وزن فيعال، مثل: ديون و ديان. | |||
قِيَامَة: عبارتست از بر پا شدن رستاخيز يا ساعتى كه در آيات: | |||
وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ (12/ روم). | |||
يَوْمَ يَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعالَمِينَ (6/ مطففين) وَ ما أَظُنُّ السَّاعَةَ قائِمَةً (36/ كهف) ياد آورى شده است. | |||
قِيَامَة: اصلا به معنى حالت و قيامى است كه ناگهانى از انسان حاصل ميشود و حرف (ه) در قيامت براى تنبه و آگاهى بر وقوع آن حالت بطور ناگهانى است. | |||
مَقَام: مصدر و اسم مكان و زمان از- قيام- است، مثل آيات: | |||
إِنْ كانَ كَبُرَ عَلَيْكُمْ مَقامِي وَ تَذْكِيرِي (71/ كهف). | |||
ذلِكَ لِمَنْ خافَ مَقامِي وَ خافَ وَعِيدِ (14/ ابراهيم). | |||
وَ لِمَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ (46/ رحمن). | |||
وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِيمَ مُصَلًّى (125/ بقره). | |||
فِيهِ آياتٌ بَيِّناتٌ مَقامُ إِبْراهِيمَ (97/ آل عمران). | |||
وَ زُرُوعٍ وَ مَقامٍ كَرِيمٍ (26/ دخان). | |||
إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي مَقامٍ أَمِينٍ (51/ دخان). | |||
خَيْرٌ مَقاماً وَ أَحْسَنُ نَدِيًّا (73/ مريم). | |||
وَ ما مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقامٌ مَعْلُومٌ (164/ صافات). | |||
أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ تَقُومَ مِنْ مَقامِكَ (39/ نمل). | |||
اخفش گفته است: در آيه: قَبْلَ أَنْ تَقُومَ مِنْ مَقامِكَ (39/ نمل) مقام در اين آيه جاى نشستن است، در اينجا اگر (اخفش) خواسته است بگويد كه (مقام) و (مقعد) هر دو بالذات يك چيزند و نسبت به فاعل مختلفند، اين سخن صحيح است مثل واژههاى- (صعود) و (حدور): [بالا رفتن و پائين آمدن]. | |||
اما اگر مقصود اين است كه واژه مقام در معنى جاى نشستن است اين سخن بعيد است زيرا مكانى واحد گاهى به اعتبار برخاستن از آن جا (مقام) ناميده ميشود و گاهى به اعتبار نشستن به آنجا- مقعد- ناميده ميشود. | |||
مَقَامَة: گروه و جماعت، شاعر گويد:و فيهم مَقَامَاتٌ حسان وجوهم در حقيقت- مقامة- اسمى است براى مكان هر چند كه بجاى اهل آن مكان قرار گرفته مثل سخن شاعر كه گفته است:و استبّ بعدك يا كليب المجلس. كه در اين شعر- مستبيّن- يعنى هجو كنندگان و ناسزاگويان را مجلس ناميده است. | |||
اسْتِقَامَة: در مورد راهى است كه بر يك خط هموار و استوار است كه گفتهاند، طريق حق هم به آن تشبيه شده است، مثل آيات: | |||
اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ (6/ فاتحه). | |||
أَنَّ هذا صِراطِي مُسْتَقِيماً (153/ انعام). | |||
إِنَّ رَبِّي عَلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ (56/ هود). | |||
اسْتِقَامَة الأنسانِ: ملتزم شدن انسان براى بودن در راه راست، در آيات: | |||
إِنَّ الَّذِينَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَ اسْتَقامُوا (30/ فصلت). | |||
فَاسْتَقِمْ كَما أُمِرْتَ (112/ هود). | |||
فَاسْتَقِيمُوا إِلَيْهِ (6/ فصلت). | |||
الإِقَامَةُ فى المكان: ثابت بودن در آن مكان. | |||
إِقَامَةُ الشّيءِ: اداء كردن حق آن چيز و وفا نمودن به حق آن. | |||
در آيه: قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ لَسْتُمْ عَلى شَيْءٍ حَتَّى تُقِيمُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِيلَ (68/ مائده) يعنى با علم و عمل به آن وفا كنيد و حق آنها را برآوريد. | |||
و همچنين آيه: وَ لَوْ أَنَّهُمْ أَقامُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِيلَ (66/ مائده). | |||
خداوند هر كجا در قرآن امر به نماز كرده و آنرا ستوده است امر ننموده مگر با لفظ (إقامة) تا تنبه و آگاهى بر اين باشد كه مقصود، انجام و اداى وظايف نماز است كه حقش اداء شود نه فقط شكل ظاهرى نماز مثل آيه: | |||
أَقِيمُوا الصَّلاةَ (43/ بقره). | |||
و در غير موضع مثل امر در مدح، گفت: | |||
وَ الْمُقِيمِينَ الصَّلاةَ (162/ نساء). | |||
و اما آيه: وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ قامُوا كُسالى (142/ نساء). | |||
در آيه اخير- قامُوا- از (قيام) است، يعنى بلند شدن نه از- إقامة- كه به معنى ثبات و پايدارى در نماز است اما آيه: رَبِّ اجْعَلْنِي مُقِيمَ الصَّلاةِ (40/ ابراهيم) يعنى پروردگارا موفقم بدار تا شرايط كامل نماز را بجاى آورم. | |||
در آيه: فَإِنْ تابُوا وَ أَقامُوا الصَّلاةَ (5/ توبه) گفته شده مقصود از آن اقرار به وجوب نماز است نه به اداى آن. | |||
مُقَامٌ: براى مصدر و اسم مكان و اسم زمان و اسم مفعول گفته ميشود ولى آنچه را كه در قرآن وارد شده است مصدر است مثل آيه: إِنَّها ساءَتْ مُسْتَقَرًّا وَ مُقاماً (66/ فرقان). | |||
مُقَامَةٌ: همان اقامت و سكنى گزيدن است، در آيات: | |||
الَّذِي أَحَلَّنا دارَ الْمُقامَةِ مِنْ فَضْلِهِ (35/ فاطر). | |||
كه مثل دارُ الْخُلْدِ (28/ فصلت). | |||
جَنَّاتِ عَدْنٍ (72/ توبه) است. | |||
و آيه: لا مُقامَ لَكُمْ فَارْجِعُوا (13/ احزاب). | |||
مقام- در آيه اخير از- قام- است يعنى براى شما استقرار و آرامش نيست كه: لا مُقامَ لَكُمْ (13/ احزاب) هم خوانده شده يعنى از- إقامة. | |||
واژه- إقامة- به دوام و پيوستگى هم تعبير ميشود مثل آيه: | |||
عَذابٌ مُقِيمٌ (37/ مائده)آيه: إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي مَقامٍ أَمِينٍ (51/ دخان) عبارت (مَقامٍ أَمِينٍ)- با فتحه حرف ميم- يعنى در مكانى كه اقامتشان در آنجا ادامه مىيابد. | |||
تَقويمُ الشّيء: پرداختن و استوار داشتن آن چيز، در آيه: | |||
لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ (4/ تين). | |||
كه اشاره به ويژگيهاى انسان در ميان حيوانات از جهت عقل و فهم و راست بودن قامت اوست كه دلالت بر مستولى بودن انسان بر هر چيزى است كه در اين عالم هست. | |||
تَقْوِيمُ السّلعةِ: ارزيابى كردن متاع و بيان قيمت آن. | |||
قَوْم- در اصل گروهى از مردان غير از زنان است از اينروى گفت:لا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ .... (11/ حجرات). | |||
شاعر گويد:أ قوم آل حصن أم نساء [آيا اهل و قبيله حصن مردانند يا زنان]. | |||
ولى در اكثر آيات قرآن هر كجا به قوم اشاره شده مردان و زنان با هم اراده شده است و حقيقت معنى آن در مورد مردان همانست كه با آيه: | |||
الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ (34/ نساء) آگاهى داده است<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج3، ص: 278-268</ref> | |||
===«اصطبر»=== | |||
الصَّبْر: خويشتن دارى در سختى و تنگى. | |||
صَبَرْتُ الدّابّةَ: ستور را نگهداشتم و حبس كردم بدون علوفه و خوراك. | |||
صَبَرْتُ فلانا: او را جا گذاشتم و راه خروج نداشت. | |||
الصَّبْر: شكيبائى و خوددارى نفس بر آنچه را كه عقل و شرع حكم مىكند و آن را مىطلبد يا آنچه را كه عقل و شرع، خوددارى نفس از آن را اقتضاء مىكند، پس صبر و شكيبائى لفظ عامى است و چه بسا بر حسب اختلاف مورد، اسامى مختلفى داشته باشد: | |||
1- اگر صبر و شكيبائى نفس براى مصيبتى باشد واژه- صبر بكار مىرود نه چيز ديگر و ضدّش جزع و بى تابى است. | |||
2- اگر صبر در جنگ و محاربه باشد، شجاعت و پايدارى ناميده مىشود كه ضدش ترس و جبن است. | |||
3- هر گاه صبر در كارى ملال آور و دلتنگ كننده باشد- ظرفيّت داشتن و دلدار بودن- ناميده مىشود كه ضدّش كم ظرفيّتى و ضجر و دلتنگى است. | |||
4- و زمانى كه صبر در خوددارى از كلام و سخن گفتن باشد كتمان ناميده مىشود و ضدّش فاش كردن سخن و ناآرامى است. | |||
خداى تعالى تمام معانى فوق را- صبر- ناميده است، و در آيات زير به آن آگاهى داده است كه: | |||
(وَ الصَّابِرِينَ فِي الْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ- 177/ بقره) (وَ الصَّابِرِينَ عَلى ما أَصابَهُمْ- 35/ حجّ) | |||
(وَ الصَّابِرِينَ وَ الصَّابِراتِ- 35/ احزاب) روزه هم- صَبْر- ناميده شده. براى اينكه روزه نوعى خويشتندارى و خوددارى است. | |||
پيامبر صلّى اللّه عليه و آله فرمود: | |||
«صيام شهر الصّبر و ثلاثة ايّام فى كلّ شهر يذهب و حر الصّدر». | |||
(روزه ماه رمضان و سه روز در هر ماه حقد و كينه دل را از بين مىبرد). | |||
و آيه: (فَما أَصْبَرَهُمْ عَلَى النَّارِ- 175/ بقره)، ابو عبيدة در باره آيه اخير مىگويد: | |||
واژهاى است در معنى جرأت و جسارت، او به سخن عربى بدوى و اصيل استدلال نموده است كه به خصمش گفت ما أصبرك على اللّه: (يعنى وقتى كه تو جرأت به ارتكاب آن كار دارى، چقدر صبرت بر عذاب خدا زياد است. | |||
و بر اين اساس سخن كسى است كه مىگويد: ما ابقاهم على النّار چقدر بر آتش عذاب پايدارشان كرد، و همچنين سخن كسى است كه مىگويد: ما اعملهم بعمل اهل النّار: چقدر عملشان به عمل دوزخيان شبيه است. و اين در حالى است كه كسى به صبر توصيف شود و به اعتبار بيننده، در حقيقت صبر و شكيبائى نداشته باشد و بكار بردن فعل تعجّب و شگفتى در آيه فوق به اعتبار خلق و مخلوق است نه به اعتبار خالق. | |||
خداى تعالى گويد: (اصْبِرُوا وَ صابِرُوا- 200/ آل عمران) يعنى نفس خويشتن بر عبادت شكيبا داريد و با هوسهاتان مبارزه كنيد. | |||
و آيه: (وَ اصْطَبِرْ لِعِبادَتِهِ- 65/ مريم) يعنى با كوششت بردبارى را در عبادت خداى تحمّل كن. | |||
و آيه: (أُوْلئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِما صَبَرُوا- 75/ فرقان) يعنى پاداششان به خاطر صبرى است كه براى رسيدن به خشنودى خدا متحمّل شدهاند. | |||
و آيه: (فَصَبْرٌ جَمِيلٌ- 18/ يوسف) معنايش. امر و تشويق بر آن است | |||
صَبُور: كسى است كه بر شكيبائى، قادر و توانا است. | |||
صَبَّار: وقتى گفته مىشود كه نوعى سختى و مجاهدت در كار باشد. در آيه: (إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِكُلِ صَبَّارٍ شَكُورٍ- 5/ ابراهيم) انتظار به صبر تعبير شده است، زيرا انتظار از صبر و بردبارى تفكيك ناپذير است، بلكه انتظار خود نوعى صبر است. | |||
آيه: (فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ- 48/ قلم) يعنى منتظر حكم خداى، به سود خود و عليه كافرين باش.<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج2، ص: 373-371</ref> | |||
===«رابط»=== | |||
رَبْطُ الفرس: بستن اسب در جايى كه نگهدارى و حفظ شود، و از اين واژه است عبارت: | |||
رِبَاطُ الجيش: باقى ماندن و پيوستن سپاه، كمينگاه و استراحتگاه سربازان (چاپارخانه و قراولگاه). | |||
رِبَاط: مكانى كه مخصوص اقامت نگهبانان است. | |||
الرِّبَاط: مصدر است كه افعال آن- رَبَطْتُ و رَابَطْتُ و مُرَابَطَة- است مثل- محافظة. | |||
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج2، ص: 36 | |||
خداى تعالى گويد: (وَ مِنْ رِباطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّكُمْ- 60/ انفال). | |||
يعنى: (پاسگاههائى براى سپاهيان و ستوران آماده كنيد تا دشمنان خدا و دشمنان خويش را بيم دهيد). | |||
و آيه: (يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا- 200/ آل عمران) پس- مرابطه- دو گونه است: | |||
اوّل- مرابطة- يا مراقبت و پاس دادن در سر حدّات و مرزهاى بلاد مسلمين كه مثل مرابطه نفس و حفظ جان آدمى از بدن خويش است و مثل اين است كه كسى در سر حدّ و مرزى ساكن شده است و مراقبت و نگهدارى آنجا به او واگذار شده پس نياز دارد كه مرز را با نگهبانى و رعايت كامل بدون غفلت حفظ كند و اين عمل مثل جهاد و مجاهدت است. | |||
پيامبر صلّى اللّه عليه و آله فرمود: | |||
«مِنَ الرِّبَاطِ انْتِظَارُ الصَّلَوةِ بَعْدَ الصَّلَاةِ». | |||
(يعنى: يكى از پاسدارى و مراقبتها انتظار و ياد اقامه نماز بعد از نماز است تا مرز نفس از وسوسههاى شيطانى و شهوات سدّ شود و اين حديث تفسيرى از حالات مراقبين عبادات است كه مىفرمايد: (الَّذِينَ هُمْ عَلى صَلاتِهِمْ دائِمُونَ- 23/ معارج)، و اين جهاد اكبر است زيرا جلوگيرى از نفوذ بزرگترين دشمنان انسان يعنى وسوسههاى شيطانى است). | |||
دوّم- فلان رَابِطُ الجَأْش: اين عبارت در وقتى بكار مىرود كه قلب انسان قوى و نيرومند باشد. | |||
خداى تعالى گويد: (وَ رَبَطْنا عَلى قُلُوبِهِمْ- 14/ كهف). | |||
(در باره اصحاب كهف است كه مىفرمايد: دلهاشان را قوى كرده بوديم و چون برخاستند- فَقالُوا رَبُّنا رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لَنْ نَدْعُوَا مِنْ دُونِهِ إِلهاً: پروردگار ما ربّ آسمانها و زمين است و هرگز جز او خدائى را نمىخواهيم). | |||
و آيات: (لَوْ لا أَنْ رَبَطْنا عَلى قَلْبِها- 10/ قصص) و (وَ لِيَرْبِطَ عَلى قُلُوبِكُمْ- 11/ انفال). | |||
(خداوند شما را جنگ بدر مدد رسانيد تا از وساوس شيطانى مصون مانده و دلهاتان را قوى گرداند). | |||
و اين معنى اشارهاى است به آيه: (هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدادُوا إِيماناً- 4/ فتح). | |||
و در آيه (أُولئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمانَ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ- 22/ مجادله) بكار بردن قلوب در اين آيه افئده و دل آنها نيست چنانكه گفت: | |||
(أَفْئِدَتُهُمْ هَواءٌ- 43/ ابراهيم) (دلهاى ستمكاران هوى و باطل است). | |||
با توجّه به اين معانى است كه مىگويد: فلان رابط الجأش: او قوى دل است. | |||
(پس فؤاد و افئده- مركز اميال و خواهشهاى نفسانى است كه مىگوئيم دلش خواست و دلش مىخواهد ولى قلب همان مركزى است در وجود انسان كه انديشه و احساس و عاطفه به او بستگى دارد).<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج2، ص: 37-35</ref> | |||
==ارجاعات== | ==ارجاعات== | ||
[[رده:فرهنگنامه مترادفات قرآن]] | [[رده:فرهنگنامه مترادفات قرآن]] | ||