سکولاریسم: تفاوت میان نسخه‌ها

سكولاريسم، برخلاف سكولاريزاسيون كه يك پروسه و حادثه خارجی است، يك مسلك و طرز فكر و جهان‌بينی است كه بشر را بی‌نياز از ارزش‌های الهی، اخلاقی و معنوی می‌داند. سكولاريزه شدن، يك پديده و جريان است كه در متن جامعه و به عنوان يك واقعيت خارجی رخ می‌دهد، اما سكولاريزم يك انديشه و ايدئولوژی است. بنابراين اين دو را نبايد با هم درآميخت.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1954726/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B3%D9%83%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D9%8A%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%83%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%B3%D9%85-%D8%AE%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D8%A4%D9%84%D9%81%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7 . بررسی سكولاريسم از ديدگاه اسلام در «سكولاريسم، خاستگاه، مبانی و مؤلفه‌ها]</ref> «مترجمان برای واژه سكولاريسم، معادل‌های متعددی از قبيل دنيويت و اين جهانی، لادينی، عرفی شدن، جدا شدن دين از دنيا، غيردينی شدن، اعتقاد به اصالت امور دنيوی، گيتی‌گرايی، دنيامداری، جدايی دين از سياست و ... عنوان كرده‌اند كه برخی از آن‌ها ناظر به بعد شناختی و بعضی ديگر ناظر به بعد اجتماعی و سياسی است».<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1954726/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B3%D9%83%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D9%8A%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%83%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%B3%D9%85-%D8%AE%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D8%A4%D9%84%D9%81%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7 . بررسی سكولاريسم از ديدگاه اسلام در «سكولاريسم، خاستگاه، مبانی و مؤلفه‌ها]</ref>

دو عامل مهم در پیدایش سکولاریسم نقش بسزایی داشته‌اند که عبارتند از:

ه) عقلانیت ابزاری عصر جدید

سکولاریسم دارای چند اصل اساسی است که به ترتیب عبارتند از:

در سکولاریسم جدایی دین از سیاست رخ می‌دهد و به انضمام اومانیسم، نتیجه آن عقلانیت خودبنیاد است که در دوره مدرن به معنای کفایت عقل برای زندگی است؛ یعنی به جز عقل نیاز به منبع دیگری نیست.<ref>. عقل خودبنیاد در سکولاریسم</ref>

انواع سكولاريسم معنایی

سطوح معنايي سكولاريسم عبارتند از:

1. سكولاريسم فلسفي هستي‌شناختي: جداسازي ساحت وجودي انسان و طبيعت از امور آسماني و فراطبيعي؛

2. سكولاريسم جامعه‌شناختي: جداسازي عيني مقولات، مناصب و نهادهاي اجتماعي ـ سياسي دنيوي از مقولات، مناصب و نهادهاي ديني؛

3. سكولاريسم معرفت‌شناختي: باور به اينكه در حوزه معرفت، ارزش‌هاي ديني و فراعقلي نقش تعيين‌كننده‌اي ندارند و هر آنچه ماهيتا فراتر از برداشت‌هاي عقل بشري است براي بنيان نهادن معرفت، حجّيتي ندارد.

سکولاریسم درجات و ابعاد و مراتبی دارد. مرتبه و درجه‌ی اول سکولاریسم این است که دین برای آخرت مردم و رابطه‌ی خدا و بندگان است و به امور دنیوی انسان به‌طور کلی کاری ندارد و برای آن طرح و برنامه‌ای ندارد. طبق این نظر، اسلام حتی در امور فردی هم جز آنچه مربوط به آخرت و عبادت خداست، نظری ندارد.

مرتبه و درجۀ دوم سکولاریسم این است که محدودۀ دین گرچه دنیا را دربرمی‌گیرد، ولی ویژۀ مسائل فردی است و مسائل اجتماعی از قلمرو دین خارج هستند. این مرتبه از سکولاریسم می‌گوید دین برای مدیریت زندگی اجتماعی بشر برنامه‌ای ندارد و آن را به عقل و تجربۀ بشری واگذار کرده است.

مرتبه و درجۀ سوم سکولاریسم ناظر به مسائل سیاسی و حکومتی است. نقطۀ محوری این درجه و مرتبۀ سکولاریسم این است که دین از سیاست جداست، سیاست یک امر زمینی است که انسان‌ها خود باید برای آن برنامه‌ریزی کنند و آن را اجرا کنند و دین برای مسائل حکومتی و سیاسی برنامه‌ای ندارد و نباید در آن دخالت کند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3377301/%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%D9%87-%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D8%AE%D9%85-%D9%86%D9%81%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1 . واقعه غدیر خم؛ نفی اسلام سکولار]</ref>

سکولاریسم لزوماً به معنای ضدیت با دین نیست؛ افراد فراوانی وجود دارند که معتقد به سکولاریسم هستند، ولی در زندگی فردی خود بسیار متعبد، مؤمن و معتقدند. آنها معتقدند دین را باید فقط در عرصه‌های فردی و زندگی معنوی و آخرت دید و دین کاری با عرصه‌های اجتماعی، سیاسی و ... ندارد. سکولاریسم در معنای دیگر جدایی دین از عرصه اجتماع را بیان می‌کند؛ از این منظر اگرچه دین دارای نظراتی در حوزه روابط بین انسانی، تربیت اجتماعی و معاشرت با دیگران و رابطه با دولت است، ولی نهاد دین از نهاد دولت باید جدا باشد؛ از این منظر اگر رهبر مذهبی و یا کشیش به قدرت رسیده و دولت را اداره کند، باز هم  مسئول نهاد حاکمیت مردم باید باشند نه دین.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3772697/%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85-%D8%AA%D9%87%D9%85%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B7%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87 . سکولاریسم تهمت به حوزه علمیه است/ نشانه‌های افراطی‌گری در حوزه]</ref>

نگاه سكولاريسم نسبت به خدا، دنيا و آخرت نيز با نگاه اسلام متفاوت است. سكولاريسم به‌صراحت خدا را انكار نمی‌كند، اما خدا را از اريكه قانون‌گذاری پايين می‌كشد و حيطه كار خدا را محدود می‌كند. همچنين نگاهی استقلالی به دنيا دارد و برخلاف دين، دنيا را مقدمه آخرت نمی‌شمرد، بنابر اين رابطه دين، دنيا و آخرت را نفی می‌كند.  

از مهمترین عوامل داخلي رشد و گسترش تفكر سكولار در جامعه اسلامي به این موارد می‌توان اشاره کرد:

1. تضعيف جهان‌بيني توحيدي و رسوخ جهان‌بيني ماترياليستي در انديشه و تفكر مسئولان نظام و مردم؛

2. تكثّر قرائت از دين، نسبيت معرفتي، ترويج شكاكيت، تحجّرگرايي و بدعت در دين؛

3. نگاه كاركردي به دين، نهادي شدن حوزه دفاع از دين، ظاهرگرايي، باطن‌گرايي و ايمان‌گروي صرف؛

4. رشد انگيزه‌هاي مادي و دنيوي در بين حاكمان و عالمان و رفاه‌زدگي و اشرافي‌گري آنان؛

5. چندگانه شدن جهان‌هاي زندگي: حضور و فعال بودن نهادهاي عرفي با كاركردهاي عرفي در كنار تخصصي شدن حوزه دين بدون آنكه تأثيري در ساختار نهادها داشته باشد.<ref>.  نسبت دين و دنيا.</ref>

به دلیل تغییر و تحولاتی كه در نگرش و بینش انسان مدرن رخ داد، انسان در حوزه علم و فناوری و برخورداری از مواهب مادی زندگی به پیشرفت‎های قابل توجهی دست یافت، اما در ابعاد معنوی، اجتماع، سیاسی و اخلاق با بحران‌ها و معضلات جدی و عمیق روبه‌رو شد. بحران معنا، از معضلات و مشكلات عمیق معنوی بود كه در برابر آدمیان خودنمایی كرد. به سبب غلبه نگاه مادی و كمی به مجموعه زندگی و هجوم سكولاریسم به زندگی بشر امروز، به تدریج دریچه‌های آسمان بر روی آدمیان بسته شد و انسان خود را در عرصه تنگ مادی محصور دید كه مدام دچار تغییر و زوال می‌شد.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3926147/%D9%87%D8%AC%D9%88%D9%85-%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85-%D9%88-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7 .  هجوم سکولاریسم و بحران معنا.]</ref>

شواهد قرآنی نفی سکولار

ایکنا

[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85 ویکی پدیا]

[https://fa.wikifeqh.ir/%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85_%28%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF%29 ویکی فقه]

[https://lib.eshia.ir/10244/124/4/%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85 دانشنامه کلام]