علق (ریشه)
ریشه «علق» (ˁLQ)؛ گره زدن، انعقاد خون؛ آویزان، زالو. این ریشه در معانی گوناگون خود جمعا 7 بار در قرآن کریم به‌کار رفته است.
معنای لغوی
علق: اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ. خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ عَلَقٍ علق: 1 و 2. علق بر وزن فرس بمعنى زالو و يا جمع علقه است بمعنى خون منعقد كه حالت بعدى نطفه است.
اگر علق در آيه جمع علقه باشد شايد مراد چنانكه گفتهاند آنست خدا انسانها را از علقه و خون منعقد آفريده مثل: فَإِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ حج: 5. و اگر بمعنى زالو و كرم باشد مراد از آن مطابق كشف امروز همان اسپرماتوزوئيد است كه بشكل زالو است و در نطفه مرد هزاران واحد از آنها شناور است
وَ لَنْ تَسْتَطِيعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَيْنَ النِّساءِ وَ لَوْ حَرَصْتُمْ فَلا تَمِيلُوا كُلَّ الْمَيْلِ فَتَذَرُوها كَالْمُعَلَّقَةِ نساء: 129. معلقه بمعنى آويزان است (قاموس قرآن، ج5، ص31-32).
ساخت‌های صرفی در قرآن
عَلَق (اسم): 6 بار
مُعَلَّقَة (اسم مفعول، باب تفعیل): 1 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | عَلَق | عَلَق | عَلَق | علق: اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ. خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ عَلَقٍ علق: 1 و 2. علق بر وزن فرس بمعنى زالو و يا جمع علقه است بمعنى خون منعقد كه حالت بعدى نطفه است. | قاموس قرآن، ج5، ص: 31 | |
| آفروآسیایی | ||||||
| آفروآسیایی | *ʕalaḳ- | علق | tie, untie | گره زدن، باز کردن | ||
| آفروآسیایی | ||||||
| سامی | *ʕalaḳ- | علق | 'coagulated blood' | "خون منعقد شده" | ||
| سامی | *ʕVlaḳ- | علق | 'be attached' 1, 'hang, be suspended' 2 | «پیوسته بودن» 1، «آویزان، معلق بودن» 2 | ||
| سامی | *ʕalaḳ(-at)- | علق | leech | زالو | ||
| اکدی | ilḳu | ِلقُ | 'leech' SB | "زالو" | [CAD i 88], [AHw. 373]. // In AMT 16 59 | |
| عبری | ʕălūḳā | عَلُقَ | 'leech' | "زالو" | [KB 831], pB. [Ja. 1081]. // Hapax in the difficult passage Pr 30.15 (laʕălūḳā šǝttē bānōt hab hab | |
| آرامی یهودی | ʕălūḳā (ʕalḳā) | عَلُقَ (عَلقَ) | 'leech' | "زالو" | [Ja. 1081], [Levy WT II 221], | |
| سریانی | ʕelaḳtā, ʕalūḳā | عِلَقتَ\ عَلُقَ | 'hirudo, sanguisuga' | زالو | [Brock. 528], [PS 2903] (also ʕalḳā). | |
| گعز | ʕalaḳt | عَلَقت | 'leech' | "زالو" | [LGz. 61]. | |
| مهری | ʔāwḳáyt (pl. ʔālaḳtǝn) | ءَوقَیت ( ءَلَقتن) | 'small water-worm' | "کرم آب کوچک" | [JM 22]. | |
| جبالی | ʕoḳót | عُقُت | 'kind of leech which is white when small' | "نوعی زالو که کوچک سفید است" | [JJ 12]. | |
| حرصوصی | ʕayleq 2 | عَیلِق | ||||
| عربی | ʕalaq- | عَلَق- | ||||
| عربی | ʕlq | علق | ||||
| عربی | ʕalaḳ-(at-) | عَلَق-(َت-) | 'sangsue' | زالو | [BK 2 345], [Fr. III 210], | |