حمر (حِمار)
ریشه «حمر» (ḤMR)؛ الاغ، خر. این واژه 5 بار در قرآن کریم آمده است.
معنای لغوی
حمار: خر. مَثَلُ الَّذِينَ حُمِّلُوا التَّوْراةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوها كَمَثَلِ الْحِمارِ يَحْمِلُ أَسْفاراً جمعه: 5. جمع آن در قرآن حمر (بر وزن عنق) و حمير آمده است مثل وَ الْخَيْلَ وَ الْبِغالَ وَ الْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوها ... نحل: 8 كَأَنَّهُمْ حُمُرٌ مُسْتَنْفِرَةٌ فَرَّتْ مِنْ قَسْوَرَةٍ مدّثر: 50 گوئى خران رم كردهاند كه از شير گريختهاند (قاموس قرآن، ج2، ص181).
ساخت‌های صرفی در قرآن
حِمار (جمع: حُمُر، حَمیر): 5 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | حِمار | حِمار | حِمار | حمار: خر | قاموس قرآن، ج2، ص: 181 | |
| آفروآسیایی | *ḥi/umār- (?) | حمر | ass; zebra | الاغ، گورخر | ||
| آفروآسیایی | ||||||
| سامی | *ḥimār- | حمر | donkey | الاغ | ||
| سامی | *yaḥmūr- | یحمر | kind of wild hoofed animal | نوعی حیوان سُم دار وحشی | ||
| اکدی | imēru | ِمِرُ | 'donkey, male donkey' OAkk. on | "خر، الاغ نر" | [CAD i 110], [AHw. 375]. In OAkk. (outside proper names) only as the logogram ANS̆E, the earliest syllabic attestations belong to the OA letters. Note that in the MA text LKA 622,5 imēru denotes a wild ass (i-me-ri šadî). In lexical lists imēru is used to denote a mechanical device of a ship (GIS̆.ANS̆E.MÁ = imēri elippi) as well as a part of a battering ram (GIS̆.ANS̆E.GUD.SI.AS̆ = imēri MIN; cf. WS parallels below). As name of a measure (homer) i. is found in Mari, MA, NA and Nuzi (apparently northern Mesopotamian usage no doubt connected with or influenced by the WS practice for which see elsewhere below). | |
| اگاریتی | ḥmr | حمر | 'asno' 'because of the braying of his asses'). As name of a measure thought to occur in 5.3 (ḥmr w ʔizml ʔaḥt | خر | [DLU 177]. Widely used in administrative texts but almost never found in literary passages (the only exception seems to be 1.14 III 17 lḳl nhḳt ḥmrh | |
| اگاریتی | yḥmr | یحمر | 'corzo' | گوزن کوچک' | [DLU 525]. Not fully reliable since the term is a hapax in KTU 1.6 I 28 and y is broken ( | |
| عبری | ḥămōr | حَمُر | 'he-ass' | "الاغ نر" | [KB 327], pB. [Ja. 476] (also f. ḥămōrā | |
| عبری | yaḥmūr | یَحمُر | 'roebuck' 'a species of deer, fallow-deer' | "روباک" "گونه ای از گوزن، گوزن آیش" | [KB 407], pB. | |
| آرامی | Off. ḥmr | حمر | 'donkey, ass; f. she-ass' | 'خر، الاغ; الاغ ماده | [HJ 383] (cf. [PY XXXV], | |
| آرامی | Sam. yḥmwr | یحمور | 'an animal' | "یک حیوان" | [Tal 341]. | |
| آرامی یهودی | ḥămārā (f. ḥămārtā) | حَمَرَ ( حَمَرتَ) | 'ass' 'donkey; a mechanical contrivance' | "الاغ" 'خر; یک وسیله مکانیکی | [Ja. 480], ḥămār | |
| آرامی یهودی | yaḥmūrā (f. yaḥmurtā) | یَحمُرَ ( یَحمُرتَ) | 'fallow-deer' | 'گوزن زرد' | [Ja. 575], [Levy WT I 332], | |
| سریانی | ḥmārā | حمَرَ | 'asinus', ḥmārtā 'asina' | الاغ | [Brock. 241], | |
| سریانی | yaḥmūrā | یَحمُرَ | 'antilopa, al. cervus dama' | بز کوهی، آهوی ماده | [Brock. 241], [PS 1591]. | |
| مندایی | hamara | هَمَرَ | 'pack-animal, ass, donkey' 'jackass' | "گله حیوان، الاغ، الاغ نر" | [DM 122], also humar | |
| مندایی | iamuria (pl.) | َِمُرَِ () | 'kids, lambs, calves, young of animals' | بچه ها، بره ها، گوساله ها، بچه های حیوانات | [DM 186]. Note the meaning shift. | |
| عربی جنوبی | Sab. ḥmr | حمر | 'ass; wild ass, onager' 'âne; âne sauvage' | 'الاغ; الاغ وحشی، گورخر ' | [SD 68]. Min. ḥmr | |
| عربی | ḥimār- | حِمَر- | 'âne; âne sauvage, onagre', ḥimārat- 'ânesse' | الاغ; الاغ وحشی | [BK 1 491], | |
| عربی | yaḥmūr- | یَحمُر- | 'espèce d'antilope appelée baḳaru-l-waḥši; onagre' | گونه ای از بز کوهی | [BK 1 491], [Fr. I 425], | |