عظم (بزرگ)
ریشه «عظم» (ˁẒM)؛ عظیم، بزرگ. این ریشه در این معنا 113 بار در قرآن کریم آمده است.
معنای لغوی
عِظَم: (بر وزن عنب) بزرگى. خلاف صغر. راغب گويد: اصل آن از «كَبِرَ عَظْمُهُ» (استخوانش بزرگ شد) است سپس بطور استعاره بهر بزرگ گفته شد محسوس باشد يا معقول، عين باشد يا معنى.
وَ مَنْ يُعَظِّمْ حُرُماتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ حج: 30. هر كه محترمات خدا را تعظيم كند و بزرگ و محترم بدارد آن براى او پيش خدايش بهتر است.
عظيم: بزرگ. خواه محسوس باشد مثل فَكانَ كُلُّ فِرْقٍ كَالطَّوْدِ الْعَظِيمِ شعراء: 63. وَ أُوتِيَتْ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ وَ لَها عَرْشٌ عَظِيمٌ نمل: 23. و خواه معقول و معنوى نحو وَ نَجَّيْناهُ وَ أَهْلَهُ مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِيمِ صافات: 76. وَ لَقَدْ آتَيْناكَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِي وَ الْقُرْآنَ الْعَظِيمَ حجر: 87 (قاموس قرآن، ج5، ص18).
ساخت‌های صرفی در قرآن
عَظَّمَ (فعل باب تفعیل): 2 بار
اَعظَمَ (فعل باب افعال): 1 بار
عَظیم (صفت فعیل): 107 بار
اَعظَم (صفت تفضیل): 3 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | عَظَّمَ | عَظَّمَ | عَظَّمَ | عِظَم: بزرگى | قاموس قرآن، ج5، ص: 17 | |
| آفروآسیایی | *ʕač̣m-(at-) | عظم | bone | استخوان | 1 بزرگ < استخوانی | |
| سامی | *ʕat_̣m-(at-) | عظم | bone | استخوان | 1 بزرگ < استخوانی | |
| اکدی | eṣemtu (eṣentu, eṣettu) OB on | ِصِمتُ (ِصِنتُ\ ِصِتتُ) ُن | [CAD e 341], [AHw 251]. | |||
| ابلایی | a-za-mu-um /ʕaẓmum/ | َ-زَ-مُ-ُم /عَظمُم/ | [Kr 16; Bl E No. 6] | |||
| اگاریتی | ʕẓm | عظم | [DLU 96] | |||
| فنیقی | PHO ʕṣm | عصم | [T 255] | |||
| عبری | ʕäṣäm | عَصَم | 'bones' | 'استخوان ها' | [KB 869]; note also ʕōṣäm[ibid.] | |
| آرامی یهودی | ʕăṭam (ʕiṭmā) | عَطَم (عِطمَ) | 'bone, flank; thigh of an animal' | استخوان، پهلو؛ ران حیوان | [Ja 1063]; ʕṭm[Sok 401, 226]. | |
| سریانی | ʕaṭmā | عَطمَ | 'coxa, latus' | لگن، پهلو | [Brock 520] | |
| آرامی جدید | HRT ʔaṭma | ءَطمَ | 'Oberschenkel' 'heep, thigh' | ران | [J Hert 181], NASS ịṭmɔ | |
| مندایی | aṭma | َطمَ | 'thigh, side, flank' | "ران، کنار، پهلو" | [DM 13] | |
| گعز | ʕaṣm, ʕaḍm | عَصم\ عَضم | [LGz 58]. | |||
| مهری | ʔād_̣ǝmēt | ءَضمِت | 'back' | 'پشت' | [JM 14] | |
| جبالی | ʕód_̣úm | عُضُم | 'skin over wound, badly set bone' | "پوست روی زخم، استخوان بد قرار گرفته" | [JJ 8] | |
| حرصوصی | ʔad_̣emét do. | ءَضِمِت | [JH 6] | |||
| عربی | ʕad_̣m- | عَضم- | [BK 2 293] | |||
نیز رجوع کنید: عظم (استخوان)