عجز (ریشه)
ریشه «عجز» (ˁǦZ)؛ ناتوانی، ضعیف بودن. این ریشه 26 بار در قرآن کریم به‌کار رفته است.
معنای لغوی
عَجز: (بر وزن فلس) ناتوانى.
عجز عنه عجزا: ضعف عنه اى لم يقتدر عليه» «يا وَيْلَتى أَ عَجَزْتُ أَنْ أَكُونَ مِثْلَ هذَا الْغُرابِ» مائده: 31.
اعجاز: عاجز كردن. «وَ أَنَّا ظَنَنَّا أَنْ لَنْ نُعْجِزَ اللَّهَ فِي الْأَرْضِ» جن: 12. ما دانستيم كه هرگز خدا را عاجز نتوانيم كرد (قاموس قرآن، ج4، ص294).
ساخت‌های صرفی در قرآن
عَجَزَ (فعل مجرد): 1 بار
اَعجَزَ (فعل باب افعال): 4 بار
مُعجِز (اسم فاعل باب افعال): 12 بار
مُعاجِز (اسم فاعل باب مفاعله): 3 بار
عَجوز (صفت فعول): 4 بار
اَعجاز (اسم. جمع عَجُز): 2 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | عَجَزَ | عَجَزَ | عَجَزَ | عَجز: ناتوانى | قاموس قرآن، ج4، ص: 293 | |
| آفروآسیایی | *ʕVgaʒ- | عجز | be weak | ضعیف بودن | ||
| آفروآسیایی | ||||||
| سامی | *ʕVga/iz- | عجز | 'be unable, weak' | "ناتوان، ضعیف بودن" | ||
| سامی | *ʕagūz- | عجز | 'old woman' | 'پیرزن' | ||
| مهری | ʔagōz | ءَجُز | ||||
| حرصوصی | ʔagōz 2 | ءَجُز | ||||
| عربی | ʕgz | عجز | ||||
| عربی | ʕagūz- | عَجُز- |