ظمأ (ریشه)
ریشه «ظمأ» (ẒMˀ)؛ تشنگی. این ریشه 3 بار در قرآن کریم آمده است.
معنای لغوی
ظَمَأ: عطش. ضمآن: عطشان.
«ذلِكَ بِأَنَّهُمْ لا يُصِيبُهُمْ ظَمَأٌ وَ لا نَصَبٌ» توبه: 120. اين براى آنست كه عطشى و رنجى بآنها نميرسد ... «كَسَرابٍ بِقِيعَةٍ يَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ ماءً» نور: 39. مانند سرابى در بيابان كه تشنه آنرا آب پندارد. «وَ أَنَّكَ لا تَظْمَؤُا فِيها وَ لا تَضْحى» طه: 119. تو در آن نه تشنه شوى و نه از حرارت رنج برى. در قرآن كريم جز سه مورد فوق از اين كلمه يافته نيست (قاموس قرآن، ج4، ص273).
ساخت‌های صرفی در قرآن
ظَمَأَ (فعل مجرد): 1 بار
ظَمَأ (صفت مشبهه): 1 بار
ظَمآن (صفت مشبهه): 1 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | ظَمَأَ | ظَمَأَ | ظَمَأَ | ظَمَأ: عطش | قاموس قرآن، ج4، ص: 273 | |
| آفروآسیایی | ||||||
| سامی | *t_̣mʔ {} *č̣mʔ (-a-) | ظمء | to be thirsty | تشنه بودن | ||
| اکدی | ṣamû (u/u) OB-SB | صَمُ (ُ/ُ) - | [CAD ṣ 95], [AHw 1081] | |||
| اگاریتی | ẓmʔa | ظمءَ | [Aist 272]. | |||
| عبری | ṣāmē(ʔ) (a) | صَمِ(ء) (َ) | [KB 1032] | |||
| عربی جنوبی | SAB ẓmʔ | ظمء | [SD 172] | |||
| گعز | ṣamʔa | صَمءَ | [LGz 557] | |||
| مهری | d_̣áyma | ضَیمَ | 'to be thirsty; (camel) to go without water', d_̣áwma 'thirst' | 'تشنه بودن؛ (شتر) بی آب رفتن', "تشنگی" | [JM 84] | |
| جبالی | d_̣ĩ | ضِ | [JJ 49] (placed under d_̣my) | |||
| حرصوصی | d_̣áyma | ضَیمَ | 'thirst' | "تشنگی" | [JH 30], d_̣éma[ibid.] | |
| سقطری | ṭéme | طِمِ | [LS 205] | |||
| عربی | d_̣mʔ (a) | ضمء (َ) | [BK 2 142] |