شیب (ریشه)

نسخهٔ تاریخ ‏۶ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۵۲ توسط Tabasi (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

ریشه «شیب» (ŠYB)؛ سفید یا خاکستری شدن مو، پیری. این ریشه 3 بار در قرآن کریم آمده است.

معنای لغوی

شيب: سفيد شدن موى همچنين است مشيب (راغب) «شاب الرجل يشيب شيبا: ابيض شعره» «إِنِّي وَهَنَ الْعَظْمُ مِنِّي وَ اشْتَعَلَ الرَّأْسُ‏ شَيْباً» مريم: 4. آن در آيه كنايه از پيرى است. شيب بكسر اول در آيه‏ «يَوْماً يَجْعَلُ الْوِلْدانَ‏ شِيباً» مزمّل: 17، جمع اشيب بمعنى پيران، موسفيدان است (مجمع) (قاموس قرآن، ج4، ص94).

ساخت‌های صرفی در قرآن

شَیب (اسم): 1 بار

شِیب (اسم، جمع): 1 بار

شَیبَة (اسم): 1 بار

ریشه‌شناسی

زبان لفظ لفظ با آوانویسی عربی معنای انگلیسی معنای فارسی توضیح منبع
قرآن شَیب شَیب شَیب شيب: سفيد شدن موى همچنين است مشيب (راغب) «شاب الرجل يشيب شيبا: ابيض شعره» «إِنِّي وَهَنَ الْعَظْمُ مِنِّي وَ اشْتَعَلَ الرَّأْسُ‏ شَيْباً» مريم: 4 قاموس قرآن، ج‏4، ص: 94
آفروآسیایی
آفروآسیایی *sa/u(m)bVb- سبب tuft of hair دسته مو
آفروآسیایی *ŝab- شب set fire آتش روشن کردن
سامی *ŝyb {} *ĉyb شیب to have grey hair داشتن موهای خاکستری
سامی *(ʔi-)š/sayb- ~ *š/sabib- سیب tuft of hair دسته مو
سامی *ŝxVbVb- 1, 2, 3, 5 ~ *ŝxa(m)bib- 4 شبب 'burn, be hot' 1, 'set fire' 2, 'warm' (v.) 3, 'spark' 4, 'be dry, arid' 5 «سوختن، داغ بودن» 1، «آتش زدن» 2، «گرم کردن» 3، «جرقه» 4، «خشک بودن، بایر بودن» 5
اکدی šībtu شِبتُ 'grey hair' Mari, SB "موهای خاکستری" [CAD š2 386], [AHw 1228], šâbu
اکدی šabābu 1, šibīb- 2? شَبَبُ \ شِبِب-
اگاریتی šb شب 'Greis', šbt 'graues Haar' «پیرمرد»، «موی خاکستری» [Aist 300]
عبری ŝyb شیب 'to be grey headed, old', ŝēb 'grey-headness; old age', ŝēbā 'the grey hair; advanced age' "سر خاکستری بودن، پیر بودن"، سر خاکستری؛ پیری، موهای خاکستری؛ سن بالا
عبری šbb 1, *šābīb 4 شبب \ شَبِب
آرامی BIB ŝābē (pl. constr.), ŝābayyā (det.) شَبِ ( )\ شَبَییَ () 'Graukopf; Aelteste'  'elders; old' سر خاکستری؛ قدیمی ترین؛ بزرگان؛ قدیمی [KB deutsch 1783], OFF šb
آرامی یهودی sǝʔēb, sā(ʔ)b سءِب\ سَ(ء)ب 'to be old' 'grey, old', sīb "پیر بودن" "خاکستری، قدیمی" [Ja 947] (-ʔ- is difficult to explain), sāb(ā)
آرامی یهودی šābīb- 4 شَبِب-
سریانی sābā سَبَ 'senex', sābǝtā 'anus', saybātā (pl.) 'crines albi' «پیرمرد»، «موی سفید»
سریانی šāb- 5 شَب- 5
مندایی SAB, SIB \ سI 'to be grey' 'old man, grey-beard' "خاکستری بودن" "پیرمرد، ریش خاکستری" [DM 308], saba, sibato
مندایی šambibia 2 شَمبِبَِ
گعز ŝeba شِبَ 'to turn grey (hair)', ŝibat 'grey hair' «سفید شدن (مو)»، 'موی خاکستری' [LGz 539]
مهری ŝyīb شیِب 'to go white in the hair of the head', ŝayb 'white hair' «سفید شدن در موهای سر». 'موی سفید' [JM 391]
مهری mǝnsōb منسُب [JM 299]
جبالی eŝŝéb ِششِب 'to have white hair', ŝub 'white hair' " داشتن موهای سفید"، 'موی سفید' [JJ 259]
جبالی mɔ́sɔ̄t مَسُت [JJ 192] (<*mVsVb-Vt)
حرصوصی ŝayb شَیب 'white hair' 'موی سفید' [JH 123]
سقطری ŝíbab (ŝaibib) شِبَب (شَِبِب) 'vieux, grand, important' قدیمی، بزرگ، مهم [LS 428].
سقطری mǝ́nsub مِنسُب [ibid.] (cf. also [LS 268; SSL LS 1467]); QALAN-V ʔǝ́nsöb [SSL 4 96]
سقطری šbb 3 شبب
عربی šyb شیب 'blanchir, devenir blanc, chenu', šayb-at- 'canitie, cheveux blancs' سفيد شدن، زيبا شدن [BK 1 1294]
عربی ʔisb- ءِسب- 'pubis, poil autour des parties naturelles et de l'anus'  'crins de la queue du cheval' موی زهار؟- موهای اطراف قسمت های طبیعی و مقعد "موی دم اسب" [BK 1 31]; sayb-
عربی šbb شبب

منابع

شیب (واژگان)

منابع ریشه شناسی 2