اُمّیّ (ریشه)
ریشه «اُمّیّ» (ˀummīy)؛ عامی، درس ناخوانده. این واژه 6 بار در قرآن آمده است.
معنای لغوی
اُمِّيٌ: درس نا خوانده. راغب گويد: أُمِّي كسى است كه نوشتن و خواندن بلد نيست و از قطرب نقل ميكند كه: أُمِّيَّة بمعنى غفلت و جهالت است، و امّى از آن معنى است، در الميزان فرمايد: امّى منسوب بامّ (مادر) است زيرا مهربانى مادر مانع از آن ميشد كه فرزندش را بدست معلّم بسپارد، فرزند فقط بتربيت مادر اكتفا ميكرد (قاموس قرآن، ج1، ص119).
ساخت‌های صرفی در قرآن
أُمّیّ (اسم منسوب): 6 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | أُمّیّ | أُمّیّ | أُمّیّ | أُمِّيٌ: درس نا خوانده | قاموس قرآن، ج1، ص: 119 | |
| آفروآسیایی | *ʔVma/*ma(y) | ءم | mother | مادر | 0 | |
| سامی | *ʔu/imm- | ءمم | 'mother' | 'مادر' | 0 | |
| اکدی | umm- | ُمم- | 'Mutter' OB | مادر | [AHw 1416] | |
| ابلایی | /ʔummum/ | /ءُممُم/ | 0 | /ʔi/ummum | [Fronz EL 151] AMOR [Gelb CAAA 14] | |
| اموری | /ʔi/ummum/ | /ءِ/ُممُم/ | 0 | [Gelb CAAA 14] | ||
| اگاریتی | um | ُم | 'madre', pl. umhthm | مادر | [DLU 34] | |
| فنیقی | 0 | [Tomb. 23] | ||||
| عبری | ʔēm | ءِم | 'mother (also father's wife; grandmother; ancestress)' | "مادر (همچنین همسر پدر، مادربزرگ، جد)" | pl. suff. ʔimmōhēnū, ʔimmōhām | [KB 61] |
| آرامی یهودی | ʔīmmā | ایمّاَ | 'mother' | 'مادر' | [Ja 50] | |
| سریانی | ʔem(m)-, pl. ʔemhāt-, ʔemh- | ءِم(م)-\ ءِمهَت-\ ءِمه- | 'mater; abbatissa'; | مادر | ʔemhāy- 'maternus' (adj.) | [Brock 23] |
| عربی جنوبی (سبائی) | ʔmm | ءمم | 'mother' 'bondwoman, female vassal' | 'مادر' "کنیز، برده زن" | ʔm-t | [SD 5] |
| گعز | ʔǝmm | ءمم | 'mother' | 'مادر' | [LGz 22] | |
| مهری | ḥām, indef. (rare) ʔɛ̄m, hāmē, pl. ḥāmēt | حَام\ (نادر) ءِم\ هَمِ\ جمع. حَمِت | 'mother' | 'مادر' | [JM 5] | |
| جبالی | ʔum | ءُم | 'big' | 'بزرگ' | ||
| سقطری | ʔaʔam | ءَءَم | 'big' | 'بزرگ' | ||
| عربی | ʔumm-
, pl. ʔummāt-, ʔummahāt- |
أمّ
جمع. اُمّات، اُمَّهات |
'mère' ("нек-рые считают, что первая форма применяется к животным, вторая - к людям") 'les père et mère' | مادر، "پدر و مادر" | [BK 1 50]; (dual) ʔummān- | |
احتمال دارد امّی به جای آنکه منسوب به اُمّ (مادر) باشد، منسوب به امّت (مردم، عوام) باشد. نک: امم (اُمّۀ)
منابع
اُمّیّ (واژگان)