اسماعیل (ریشه)
ریشه «اسماعیل» (ˀismāˁīl)؛ نام فرزند حضرت ابراهیم (ع) و یکی از انبیاء بنی‌اسرائیل. این نام 12 بار در قرآن آمده است.
معنای لغوی
إِسْمَاعِيلُ: نام دو نفر از پيامبران است. - اسمعيل پسر ابراهيم عليه السّلام. - اسمعيل از پيامبران بنى اسرائيل. بايد دانست كه بعضىها اسمعيل را يك نفر دانسته. و گفتهاند اسمعيل پسر ابراهيم همان اسمعيل صادق الوعد است. و بعضى احتمال دادهاند كه صادق الوعد از آنجهت است كه پدرش گفت: در خواب مىبينم تو را قربانى ميكنم. او بپدرش گفت: اين كار را بكن من صبر خواهم كرد و وقت عمل بوعده خود وفا كرد. ولى با استمداد از آيات قرآن خواهيم ديد كه اسمعيل نام دو نفر از پيامبران است و اسمعيل صادق الوعد غير از اسمعيل بن ابراهيم است كه همواره با ابراهيم ذكر شده مثل «وَ عَهِدْنا إِلى إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ أَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ» (بقره: 125) «وَ إِذْ يَرْفَعُ إِبْراهِيمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَ إِسْماعِيلُ» (بقره: 127) «نَعْبُدُ إِلهَكَ وَ إِلهَ آبائِكَ إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ» (بقره: 133)
ساخت‌های صرفی در قرآن
إِسماعیل (علم انسان): 12 بار
ریشه‌شناسی
اسماعیل = اسم (نام، نامیده) + ایل (خدا)
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | إسماعیل | اسماعیل | ||||
| آفروآسیایی | *(ʔi-)sim- | سم | name | نام | ||
| *sim- | سم | call, speak | صدا زدن، صحبت کردن | |||
| سامی | *(ʔi-)šim- | شم | name | نام | ||
| *šVmVy/w- | شمی | 'call, give name' | صدا زدن، نام نهادن | |||
| اکدی | šum- | شُم- | ||||
| اگاریتی | šm | شم | ||||
| فنیقی | šm | شم | ||||
| عبری | šēm | شِم | ||||
| آرامی
(پالمیری) |
Pal šēm, šwm | شِم\ شوم | ||||
| آرامی بایبل | šum | شُم | ||||
| سریانی | šǝm | شم | ||||
| آرامی جدید | Urm šimm- | شِمم- | ||||
| مندایی | šum- | شُم- | ||||
| عربی جنوبی | s1̇m | سم | ||||
| گعز | sǝm | سم | ||||
| مهری | ham | هَم | ||||
| hmō | همُ | |||||
| جبالی | šum | شُم | ||||
| حرصوصی | hem | هِم | ||||
| hēm | هِم | |||||
| سقطری | šem | شِم | ||||
| عربی | ʔism- | ءِسم- | ||||
| smy/w | سمی/و | |||||
| عربی جدید (لبنانی، مالتی) | Leb ʔǝsǝm, Mec ism, Mlt isem | ءسم\ ِسم\ ِسِم | ||||
منابع
اسماعیل (واژگان)