دمع (ریشه)
ریشه «دمع» (DMˁ)؛ گریه، اشک چشم. این واژه 2 بار در قرآن کریم آمده است.
معنای لغوی
دمع: اشك چشم. و جارى شدن اشك. مصدر و اسم هر دو آمده است (مفردات- اقرب) «تَرى أَعْيُنَهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ» مائده: 83 «تَوَلَّوْا وَ أَعْيُنُهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ» توبه: 92 (قاموس قرآن، ج2، ص358).
ساخت‌های صرفی در قرآن
دَمع (اسم): 2 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | دَمع | دَمع | دَمع | دمع: اشك چشم | قاموس قرآن، ج2، ص: 358 | |
| آفروآسیایی | ||||||
| آفروآسیایی | *dim-an- | دم | cloud, rain | ابر، باران | ||
| سامی | *dimʕ-at-/*damʕ- | دمع | tear(-drop) | اشک (-قطره) | ||
| سامی | *da/imm(-an)- 1, 2 ~ *da/imm(-an)- 1, 2 ~ *dVwVm-, dVmVʕ- 3 , dVmVʕ- 3 | دمم | 'light fog with dew' 1, 'rainless cloud' 2, 'rain' (v.) 3 | 'مه سبک با شبنم' 1, 'ابر بدون باران' 2, 'باران' (v.) 3 | ||
| اکدی | dīm/ntu OB on | دِم/نتُ ُن | [CAD d 147], [AHw 171] (transcribed as dim/ntu). | |||
| ابلایی | /ʔid(i)maʕātum/ (ÉR.ÉR = ì-ti-ma-a-tum). | /ءِد(ِ)مَعَتُم/ | ||||
| اگاریتی | dmʕ (pl. ʔudmʕt) | دمع ( ءُدمعت) | [DLU 133] | |||
| عبری | dimʕā (coll.) | دِمعَ | [KB 227]. | |||
| آرامی یهودی | dimʕătā | دِمعَتَ | [Ja 314]; dmʕh [Sok 153] | |||
| سریانی | demʕĕtā | دِمعِتَ | [Brock 158] | |||
| سریانی | dīm-ǝt- 1 | دِم-ت- | ||||
| آرامی جدید | HRT demʔa | دِمءَ | 'Träne' 'tear' | اشک | [J Hert 185] NASS dịmị̄tɔ (sg.) | |
| مندایی | dima, dimihta, dimita | دِمَ\ دِمِهتَ\ دِمِتَ | [DM 153] | |||
| گعز | dammanā | دَممَنَ | 'cloud, mass', dammana /cover with clouds' LGz 134 | 'ابر، توده'، پوشیده با ابرها' | ||
| مهری | dǝmāt | دمَت | [JM 71] | |||
| جبالی | dǝmʕát | دمعَت | 'tear-drop' | "قطره اشک" | [JJ 40] | |
| حرصوصی | demāt | دِمَت | [JH 25] | |||
| سقطری | ʔedmíʕa | ءِدمِعَ | [LS 130] (with the *ʔV-prefix ?) | |||
| عربی | damʕ- | دَمع- | [BK 1 732] | |||
| عربی | damm-, dimām- 2, dwm | دَمم-\ دِمَم- \ دوم | ||||