اسم (ریشه)
ریشه «اسم» (ˀSM)؛ نام، نامیدن؛ این ریشه و مشتقاتش جمعا 71 بار در قرآن کریم به‌کار رفته‌اند.
معنای لغوی
اسم: نام. گويند: اصل آن سمو است همزه اول عوض از واو است و گويند: اصل آن و سم بمعنى علامت است واو بهمزه قلب شده. و آن لفظى است كه بر چيزى گذاشته شود تا از ديگر چيزها متمايز گردد. احتمال نزديك بيقين آنست كه اصل آن و سم بمعنى علامت باشد كه اسم هر چيز علامت و نشانه آن است (قاموس قرآن، ج3، ص328).
ساخت‌های صرفی در قرآن
اِسم (اسم): 39 بار
سَمِیّ (صفت فعیل): 2 بار
سَمَّیَ (فعل باب تفعیل): 8 بار
تَسمِیَة (مصدر باب تفعیل/تفعله): 1 بار
مُسَمَّی (اسم مفعول، باب تفعیل): 21 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | إسم | |||||
| آفروآسیایی | *(ʔi-)sim- | سم | name | نام | ||
| *sim- | سم | call, speak | صدا زدن، صحبت کردن | |||
| سامی | *(ʔi-)šim- | شم | name | نام | ||
| *šVmVy/w- | شمی | 'call, give name' | صدا زدن، نام نهادن | |||
| اکدی | šum- | شُم- | ||||
| اگاریتی | šm | شم | ||||
| فنیقی | šm | شم | ||||
| عبری | šēm | شِم | ||||
| آرامی
(پالمیری) |
Pal šēm, šwm | شِم\ شوم | ||||
| آرامی بایبل | šum | شُم | ||||
| سریانی | šǝm | شم | ||||
| آرامی جدید | Urm šimm- | شِمم- | ||||
| مندایی | šum- | شُم- | ||||
| عربی جنوبی | s1̇m | سم | ||||
| گعز | sǝm | سم | ||||
| مهری | ham | هَم | ||||
| hmō | همُ | |||||
| جبالی | šum | شُم | ||||
| حرصوصی | hem | هِم | ||||
| hēm | هِم | |||||
| سقطری | šem | شِم | ||||
| عربی | ʔism- | ءِسم- | ||||
| smy/w | سمی/و | |||||
| عربی جدید (لبنانی، مالتی) | Leb ʔǝsǝm, Mec ism, Mlt isem | ءسم\ ِسم\ ِسِم | ||||
منابع
اسم (واژگان)