نمایش مبدأ برای متاورس

'''متاورس'''؛ به نوعی محیط‌ مجازی سه ‌بعدی آنلاین گفته می شود که غیرمتمرکز و پایدار و با استفاده از هدست ها، عینک های مخصوص، گوشی‌های هوشمند، رایانه‌های شخصی و کنسول‌های بازی انجام می گیرد. گرچه این فناوری هم اکنون در حوزه قرآنی ناشناخته و یا توجه کمتری در جوامع اسلامی به آن شده است؛ اما با در نظر گرفتن بایسته ها و حل چالش های متاورس در جامعه اسلامی می توان این فناوری را وارد حوزه قرآنی کرد. فهم چنین کارایی از متاورس مستلزم ایجاد متاورس قرآنی و اجرا کردن آن در میان مسلمانان است تا میزان رضایت آنها سنجیده شود و تحقیقاتی برای سنجیدن میزان قرآنی بودن آنها انجام گیرد. برخی از فعالیت های متاورسی در جوامع اسلامی گرفته است که از جمله آنها می توان به فعالیت های اقتصادی مطابق با مقررات اسلامی و چاپ نسخه قرآنی به صورت NFT اشاره کرد. 

== آشنایی با ماهیت متاورس ==
متاورس از دو بخش متا (Meta) به معنای ماوراء و «ورس» (Verse) به معنای جهان شکل گرفته است. این واژه  و ریشه آن برگرفته از رمان سقوط برف اثر نیل استفنسون است که متاورس را به صورت فضایی از واقعیت مجازی به تصویر می کشد.<ref>. Joshua,2017,P17</ref> طبق این نظر، متاورس به معنای ماورای دنیا است. به طور عموم، متاورس به دنیای مجازی و غیر حقیقی<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4025517/%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%DA%86%D9%87-%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF . «متاورس» چیست و چه تاثیری بر دینداری دارد؟.]</ref> گفته می شود که به صورت سه بُعدی ارائه می شود و افراد مختلف می‌توانند از طریق اینترنت به آن متصل شوند و با یکدیگر تعامل داشته باشند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4107937/%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%85%D9%86%D9%81%D8%B9%D9%84-%D8%B3%D8%A8%D8%A8-%D8%BA%D8%A7%D9%81%D9%84%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%81%D9%82%D9%87-%D9%88-%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88 . رسانه منفعل سبب غافلگیری «فقه و فلسفه» از فناوری‌های جدید می‌شود + فیلم.]</ref> در این دنیای مجازی،‌ هر کاربر می‌تواند مشغول به فعالیت‌های مختلفی شود.<ref>[https://fa.wikizendegy.ir/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3 . ویکی زندگی.]</ref><ref>[https://iqna.ir/fa/news/4052807/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AD%D8%B6%D9%88%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%BE%DB%8C-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 . پایه‌گذاری حضور قرآن در فضای متاورس در رویداد استارتاپی نمایشگاه قرآن.]</ref> این دنیای مجازی از طریق هدست‌ها و عینک های مخصوص، گوشی‌ها و رایانه های هوشمند و کنسول‌های بازی قابل دسترسی خواهد بود. متاورس به شکلی محدود در حال حاضر، در پلتفرم‌هایی همانند وی‌آر (VR) یا واقعیت افزوده( (AR وجود دارد. اینگونه دنیای مجازی، قابلیت این امر را دارد که مردم بخش عمده ای از زندگی روزمره خود را با آن سپری ‌کنند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4068366/%D8%AA%D9%87%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C . تهدید متاورس برای دینداری.]</ref> در حال حاضر، این فناوری،  با حس های شنوایی و بینایی<ref>. فتاح زاده و دیگران، 1401، ص148.</ref> سروکار دارد. نحوه ورود به این دنیای مجازی این است که خود انسان وارد فضای مجازی می شود و در آن نقش ایفا می کند. به عنوان نمونه، انسان برای بازی در متاورس، خود را وارد فضای بازی می کند و با لباس مخصوص و عینک، مستقیم وارد بازی می شود و می تواند اشیای داخل آن را درک نماید. این اقدامات حالت فیزیکی دارد؛ اما بازتاب آن در فضای حقیقی منعکس می شود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4057575/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7-%D8%AF%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C%D9%87-%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%25D . ارتباط دوسویه فناوری‌های نوین و شکل‌گیری اخلاق جمعی + فیلم]</ref> با این وصف، انسان، نوعی از فضای مجازی را تجربه می کندکه نقش فعال و متقابل دارد.<ref>[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3 .ویکی پدیا.]</ref> علاوه بر این، محدودیت‌های بدنی و جسمانی در این فناوری مشاهده نمی شود و افراد به راحتی می‌توانند کنش‌ها و تجربه های مجازی نامحدودی داشته باشند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4102457/%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%DA%A9%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D8%B7%D9%84%D9%88%D8%A8-%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%85-%D8%B5%D9%88%D8%AA . چگونه درباره متاورس کنشگری مطلوب داشته باشیم ]</ref> با این وجود،  متاورس، صرفا، برای سرگرمی برنامه¬-ریزی نشده است؛ بلکه در اقتصاد، امنیت، خانواده، فرهنگ، سیاست و حتی در مباحث قرآنی نیز کاربرد دارد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4029686/%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%AF-%D9%88-%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D8%B9%D9%82%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D9%88%D9%84%DB%8C-%D8%25A . خرید و فروش در متاورس مالیت عقلایی دارد ولی در مالیت شرعی آن تردید است.]</ref> در ذیل، نقش منفی و مثبت متاورس در زندگی قرآنی و جوامع اسلامی مورد ارزیابی قرار گرفته است. 

== چالش ها و معضلات متاورس ==
یکی از این چالش های پیش رو، چالش گذراندن وقت بسیار در متاورس است  که سبب می شود عمده فعالیت های انسان از جمله تغذیه و خواب دچار اختلال شود و فرد نتواند به مسائل خانوادگی و عبادت خود برسد؛ در صورتی که این امر با دستورات قرآنی مبنی بر رسیدگی به خانواده<ref>. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْلِيكُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ عَلَيْها مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدادٌ لا يَعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ يَفْعَلُونَ ما يُؤْمَرُونَ‏؛ «اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، خودتان و كسانتان را از آتشى كه سوخت آن، مردم و سنگهاست حفظ كنيد: بر آن [آتش‏] فرشتگانى خشن [و] سختگير [گمارده شده‏] اند. از آنچه خدا به آنان دستور داده سرپيچى نمى‏كنند و آنچه را كه مأمورند انجام مى‏دهند». (تحریم/6)</ref> و اهمیت به عبادت<ref>. فَإِذا قَضَيْتُمُ الصَّلاةَ فَاذْكُرُوا اللَّهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى‏ جُنُوبِكُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنْتُمْ فَأَقِيمُوا الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ كانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتاباً مَوْقُوتاً؛ «و چون نماز را به جاى آورديد، خدا را [در همه حال‏] ايستاده و نشسته و بر پهلو آرميده، ياد كنيد. پس چون آسوده‏خاطر شديد، نماز را [به طور كامل‏] به پا داريد، زيرا نماز بر مؤمنان، در اوقات معيّن مقرّر شده است». (نساء/103).</ref> در تضاد قرار می گیرد. از این رو، استفاده از هیچ ابزاری نباید مخل در امور آخرتی و معنوی شود و امور معنوی باید همواره با امور اخروی مورد توجه قرار گیرد. در صورت عدم توجه، فرد به غفلت دچار می شود. غفلت به این معنا است که امور فرعی به جای اصلی قرار داده شود. در این صورت، متاورس به جای اینکه به ابزار مفید در گسترش روابط دینی و علوم و عقاید قرآنی تبدیل شود، به ابزاری برای گذراندن وقت به بیهودگی<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4057575/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7-%D8%AF%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C%D9%87-%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82-%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 . ارتباط دوسویه فناوری‌های نوین و شکل‌گیری اخلاق جمعی ]</ref> بدل خواهد شد. علاوه بر این، ممکن است که فرد را به انواع بیماری های روانی و افسردگی<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4025517/%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%DA%86%D9%87-%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF . «متاورس» چیست و چه تاثیری بر دینداری دارد؟]</ref> دچار نماید؛ زیرا در اثر توسعه متاورس، ارتباط فیزیکی انسان ها با یکدیگر و روابط اجتماعی آنها به صورت حضوری کاهش پیدا می کند. 

== بایسته های متاورس ==
متاورس نیز همانند سایر پدیده های مجازی نیازمند رصد اطلاعاتی و مراقبت¬های پیشگیرانه جدی است تا انسان دچار غفلت<ref>. وَ اصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداةِ وَ الْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ وَ لا تَعْدُ عَيْناكَ عَنْهُمْ تُرِيدُ زِينَةَ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ لا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنا وَ اتَّبَعَ هَواهُ وَ كانَ أَمْرُهُ فُرُطاً؛ «و با كسانى كه پروردگارشان را صبح و شام مى‏خوانند [و] خشنودى او را مى‏خواهند، شكيبايى پيشه كن، و دو ديده‏ات را از آنان برمگير كه زيور زندگى دنيا را بخواهى، و از آن كس كه قلبش را از ياد خود غافل ساخته‏ايم و از هوس خود پيروى كرده و [اساس‏] كارش بر زياده‏روى است، اطاعت مكن» (کهف/28).</ref> و سردرگمی<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4025517/%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%DA%86%D9%87-%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF . متاورس» چیست و چه تاثیری بر دینداری دارد؟]</ref> نشود؛ چرا که در برخی مواقع، متاورس می تواند تجربه‌گرایی دینی را تقویت و تشدید ‌کند و در تناقض با واقعیات دینداری در حرکت باشد. بر این منوال، دنیای متاورس، نوعی از تجارب مختص برنامه خودش را شبیه سازی می کند و آن را مدیریت می کند و  این مسئله می‌تواند فرصت های رو به انحراف را بیشتر کند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4068366/%D8%AA%D9%87%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C . تهدید متاورس برای دینداری.]</ref>  انسان در دنیای متاورس می‌تواند غرق شود، به گونه‌ای که از دنیای واقعی غافل شود و شخصیت خود را با آن منطبق کند؛ زیرا متاورس بازخورد حسی دارد و حواس انسان تأثیر زیادی از این فضا می‌گیرد و حتی می‌تواند رابطه کنشی داشته باشد، همانطور که در دنیای واقعی می‌تواند کنش داشته باشد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4068366/%D8%AA%D9%87%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C تهدید متاورس برای دینداری]</ref> فرد در دنیای متاورس می¬تواند رفتارهایی غیردینی انجام دهد که در آن حیطه ممکن است دینی تلقی شود؛ البته، زمانی که گستره و قوانین متاورس و تمهیدات لازم در بعد قرآنی تنظیم و در متاورس نهاده شود، امکان خطاها و چالش ها و گسست ها<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4042448/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-%DA%A9%D9%86%DB%8C%D9%85 . مساجد را برای ورود به دنیای متاورس آماده کنیم.]</ref> به حداقل خواهد رسید. این فناوری نیز همانند هر فناوری دیگر این قابلیت را دارد که در حوزه های مختلف قرآنی و در  سطوح مختلف جوامع اسلامی به کار گرفته شود؛ به شرطی که دید فناوری هراسی و فناوری شیفتگی<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4107937/%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%85%D9%86%D9%81%D8%B9%D9%84-%D8%B3%D8%A8%D8%A8-%D8%BA%D8%A7%D9%81%D9%84%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%81%D9%82%D9%87-%D9%88-%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88 . رسانه منفعل سبب غافلگیری «فقه و فلسفه» از فناوری‌های جدید می‌شود + فیلم]</ref> کنار گذاشته شود و در استفاده از متاورس در جهت اعتدال حرکت شود و گزینه هایی برای محدودیت و افزایش تعامل در متاورس در نظر گرفته شود. به بیان دیگر، همان‌طور که می‌‌توان به این فناوری به چشم تهدید نگاه کرد، می‌‌توان به عنوان فرصت هم نگریست.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4025517/%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%DA%86%D9%87-%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF . متاورس» چیست و چه تاثیری بر دینداری دارد؟]</ref> حتی متاورس قرآنی را نیز می توان در این عرصه طراحی کرد و امکان تبلیغ مبلغان را در مساجد متاورسی فراهم کرد و زیارت قبور ائمه و شهدا را با زیارت مجازی برای افرادی که دسترسی فیزیکی به این اماکن ندارند، تسهیل بخشید. البته، طی کردن این فرآیند نیازمند تحقیقات گسترده و هم افزایی از سوی اندیشمندان، نظریه پردازان، کارگروه ها و استارتاپ های اسلامی است. 

== نقش مثبت متاورس بر جوامع اسلامی ==
متاورس از جمله فناوری هایی است که در آینده نزدیک می تواند در پیشبرد فعالیت های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی اجتماعی و خانوادگی با محوریت قرآن مؤثر باشد. در ذیل به برخی از کارکردهای قرآنی متاورس همانند گسترش و تعلیم آموزه های قرآنی با محوریت مساجد و حوزه های متاورسی، نقش متاورس در توسعه اقتصادی اشاره می شود. 

=== گسترش و تعلیم آموزه های قرآنی ===
از آنجایی که متاورس می تواند در خدمت به انسان‌ها مفید باشد و موجب کمتر شدن فاصله‌های زمانی و مکانی،  و صرفه‌جویی و کاهش هزینه‌ها می‌شود؛ از این رو، انسان می تواند با استفاده بهینه از متاورس، با سهولت بیشتری به امکانات دسترسی داشته باشد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1430536/%D8%B6%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AA-%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B4-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2 . ضرورت گسترش آموزش قرآن در دنیای حقیقی و مجازی؛ چگونه درباره متاورس کنشگری مطلوب داشته باشیم .]</ref> این سهولت سبب می شود که سامانه‌های خدماتی، اداری و اجتماعی در فضای متاورس به سرعت به کار خود بپردازند و اموری چون برگزاری جلسات قرآنی و کنفرانس های علمی، نشست‌های بین المللی قرآنی و انجام فعالیت‌های قرآنی و خرید و فروش محصولات قرآنی در این فضا بهبود یابد همچنین، شرکت‌های تولیدی محصولات قرآنی می‌توانند بخشی از فعالیت‌های خود را به صورت شبیه ‌سازی<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4092742/%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87-%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%DA%86%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D8%AF توسعه متاورس آموزش عالی را دچار تحولات اساسی می‌کند] .</ref> در فضای متاورس انجام دهند. علاوه بر این، با بهره‌گیری از متاورس می‌توان امکان دسترسی کشورهای غیراسلامی را به قرآن بیشتر کرد. افراد فارغ از مرزهای جغرافیایی می‌توانند در کلاس های درس و محافل قرآنی دیگر کشورها<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4042850/%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%D8%A2%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1-%DB%8C%D8%A7-%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%DB%8C-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF . متاورس؛ آرمانشهر، یا ویرانشهر اخلاقی عصر جدید]</ref> شرکت کنند و ارتباط آسان میان اندیشمندان جهان اسلام<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4052807/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AD%D8%B6%D9%88%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%BE%DB%8C-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 . پایه‌گذاری حضور قرآن در فضای متاورس در رویداد استارتاپی نمایشگاه قرآن]</ref> و فعالان مذهبی و دینی که در مساجد فعال هستند، برقرار نمایند و مساجد بین المللی<ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/4054784/%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B2%D8%AF%DB%8C%DA%A9-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF-%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D9%258 . مراکز اسلامی در آینده نزدیک نیازمند فضای متاورس می‌شوند]</ref> و هم‌اندیشی نخبگانی تأسیس نمایند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4042448/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-%DA%A9%D9%86%DB%8C . مساجد را برای ورود به دنیای متاورس آماده کنیم.]</ref> البته، ورود به مسائل نوپدید همانند متاورس و کاربرد آن در زمینه حوزه قرآنی نیازمند بررسی فقهی و قرآنی است که اول، حکم به جواز کاربرد آن در مسائل قرآنی داده شود، دوم، بایسته های این حوزه تعیین شود، سوم، برای چالش ها و گسست های متاورس قرآنی، تمهیدات لازم اندیشیده شود و مصادیق خوب و بد آن تعیین و تفکیک شود. <ref>[https://iqna.ir/fa/news/4028674/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A2%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%D8%B1%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B2-%D9%88-%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C . دیدگاه آیت‌الله علیدوست درباره متاورس، رمزارز و موسیقی]</ref>علاوه بر فعالیت های قرآنی ذکر شده در متاورس، چاپ نسخه قرآن به‌صورت NFTاز جمله دستاوردهای کنونی متاورس است. دلیل چاپ چنین نسخه ای حفاظت از کلمات و معانی قرآن است که از تغییر دادن افراد مصون<ref>. وَ إِذا تُتْلى‏ عَلَيْهِمْ آياتُنا بَيِّناتٍ قالَ الَّذِينَ لا يَرْجُونَ لِقاءَنَا ائْتِ بِقُرْآنٍ غَيْرِ هذا أَوْ بَدِّلْهُ قُلْ ما يَكُونُ لِي أَنْ أُبَدِّلَهُ مِنْ تِلْقاءِ نَفْسِي إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى‏ إِلَيَّ إِنِّي أَخافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ‏؛ و چون آيات روشنِ ما بر آنان خوانده شود، آنان كه به ديدار ما اميد ندارند مى‏گويند: «قرآن ديگرى جز اين بياور، يا آن را عوض كن.» بگو: «مرا نرسد كه آن را از پيش خود عوض كنم. جز آنچه را كه به من وحى مى‏شود پيروى نمى‏كنم. اگر پروردگارم را نافرمانى كنم، از عذاب روزى بزرگ مى‏ترسم.» (یونس/15).</ref> باشد. در واقع، همان طور که در دنیای فیزیکی، قرآن به دست گرفته و استفاده می شود، در دنیای متاورس نیز می‌توان قرآن را به دست گرفت و آن را خواند. مالکیت این نسخه ها به‌صورت NFT مشخص شده است.<ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/4054784/%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B2%D8%AF%DB%8C%DA%A9-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF-%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%AF . مراکز اسلامی در آینده نزدیک نیازمند فضای متاورس می‌شوند]</ref>

NFTهمان رمزهای غیرقابل تعویض و غیر قابل نفوذ در بلاک‌چین هستند که نه تنها نمی توان آنها را ویرایش یا حذف کرد؛ بلکه به طور دائمی، نسخه را ذخیره می کند و این همان مزیت مشخص این نسخه ها در مقابل نسخه های چاپی و دیجیتالی است. علاوه بر حفظ آیات، هر NFT حاوی اطلاعات زمینه‌ای و تاریخی در مورد آیه مربوط به خود است. از این حیث، استفاده از این فناوری برای حفظ و ارائه دقیق قرآن، مسئولیت جمعی جامعه قرآنی را برای رساندن دقیق این پیام به بشریت به انجام می‌رساند و مسلمانان را به سمت انجام پروژه‌های عمومی در فضای وب توانمند و هدفمند می سازد. هدفمند شدن و قدرتمند شدن در این عرصه، نه تنها در حف آثار و ارزش های قرآنی کمک خواهد کرد؛ بلکه می توان با فروش این NFT و محصولات در بلاک چین، هزینه¬های متاورس در حوزه قرآنی را تأمین کرد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4098858/%D9%86%D8%B3%D8%AE%D9%87-nft-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%85%D8%B2%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A8%D9%84%D8%A7%DA%A9%E2%80%8C%DA%86%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B6%D8%A7%D9%81%D9%87-%D8%B4%D8%AF . نسخه NFT قرآن به دارایی‌های رمزنگاری شده بلاک‌چین اضافه شد]</ref>  برنامه قرآن پلاس اپ نیز از دیگر دستاوردهای متاورس در حوزه قرآنی خواهد بود تا نسل اول دیجیتال بهتر بتواند با این کتاب مقدس تعامل برقرار کند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4098858/%D9%86%D8%B3%D8%AE%D9%87-nft-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%85%D8%B2%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A8%D9%84%D8%A7%DA%A9%25 . نسخه NFT قرآن به دارایی‌های رمزنگاری شده بلاک‌چین اضافه شد؛ . مراکز اسلامی در آینده نزدیک نیازمند فضای متاورس می‌شوند.]</ref>

=== نقش متاورس در اقتصاد قرآن محور ===
نقش متاورس در آینده اقتصاد قرآنی محرز است؛ زیرا فعالیت های اقتصادی همانند خرید و فروش زمین و تبادل ارز دیجیتال در متاورس روز به روز در حال گسترش است؛ هر چند ممکن است که برخی از این معاملات دارای اشکال شرعی باشد؛ اما می توان اشکالات و شبهات آن را رفع کرد و در جهت صحیحی در معاملات تجاری متاورس گام برداشت. یکی از اشکالات مورد بحث، انجام معاملات در متاورس است که جزء معاملات حرام است؛ زیرا تعویض مال با لامال یا با اعتبار، حرام<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4068366/%D8%AA%D9%87%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C . تهدید متاورس برای دینداری.]</ref> است و از مصادیق أکل به باطل<ref>. وَ لا تَأْكُلُوا أَمْوالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْباطِلِ وَ تُدْلُوا بِها إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُوا فَرِيقاً مِنْ أَمْوالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ‏؛ «و اموالتان را ميان خودتان به ناروا مخوريد، و [به عنوان رشوه قسمتى از] آن را به قضات مدهيد تا بخشى از اموال مردم را به گناه بخوريد، در حالى كه خودتان [هم خوب‏] مى‏دانيد» (بقره/188).</ref> است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4022882/%D8%AF%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%85%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%A9%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%B9%D8%AF%D9%85-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%87-%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%DB%8C . دلایل محسن اراکی بر عدم جواز معامله متاورس/ یادآوری جعفریان؛ فتوای مخالفت با رایتل فراموش نشده است]</ref> در صورتی که می توان هر معامله ای را با انجام طراحی کد رهگیری در بلاک چین، ایجاد بازار متمرکز و گرفتن نمایندگی آن را قانونی کرد و جوانب شرعی آن را استحکام بخشید.<ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/4054784/%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B2%D8%AF%DB%8C%DA%A9-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF-%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D9%258 . مراکز اسلامی در آینده نزدیک نیازمند فضای متاورس می‌شوند.]</ref> در این صورت، معاملات، جنبه  قانونی و شرعی پیدا می کنند. شاهد این امر، گروه ها و سازمان های متعددی در جهان هستند که در عرصه متاورس اقتصاد اسلامی کار می کنند. به طور مثال، گروه IBF Net گروهی است که جامعه آنلاین را برای تبادل اطلاعات در زمینه اقتصاد اسلامی تأسیس کرده است و در حال حاضر در حوزه بلاک ‌چین<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4116646/%D8%B1%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%B2%DB%8C . راه‌اندازی متاورس اسلامی در مالزی.]</ref> هم فعالیت دارد.

در مورد چگونگی اعتماد به متاورس در حوزه اقتصاد قرآن محور، می توان به نحوه استفاده مصرف‌کنندگان مسلمانان جنوب شرق آسیا از متاورس اقتصاد اسلامی اشاره کرد. این مصرف کنندگان به طور فزاینده‌ای، باورهای مذهبی خود را بر روی تصمیم‌های خرید اعمال می‌کنند و مصرف کنندگان مسلمان حلال بودن یک محصول را مهم ترین عامل خرید آن می دانند؛ امری که همواره مورد تأکید قرآن<ref>.  يا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلالًا طَيِّباً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ‏؛ اى مردم، از آنچه در زمين است حلال و پاكيزه را بخوريد، و از گامهاى شيطان پيروى مكنيد كه او دشمن آشكار شماست» (بقره/168).</ref> بوده است. از این رو، متاورس به عنوان فناوری جدید اقتصاد می تواند به این پرسش پاسخ دهد و کیفیت و ملاحظات زیست محیطی نیز را در نظر بگیرد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4087412/%D9%86%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D8%AC-%D8%AC%D8%A7%D9%84%D8%A8-%DB%8C%DA%A9-%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%85%25 . نتایج جالب یک تحقیق درباره دینداری جوانان مسلمان در جنوب شرق آسیا؛ رسانه منفعل سبب غافلگیری «فقه و فلسفه» از فناوری‌های جدید می‌شود + فیلم.]</ref> علاوه بر این، کاربرد متاورس در حوزه اقتصاد قرآن محور فواید دیگری دارد که یکی از آنها کاهش رنج و افزایش رضایت انسان‌ها است. به عنوان نمونه، کسی که در این دنیای فیزیکی به خاطر معلولیت جسمی امکان انجام برخی کارهای اقتصادی را ندارد یا به خاطر فقر اقتصادی برایش مسافرت به دیگر کشورها مقدور نیست، در دنیای متاورسی خود می¬تواند به انجام این امور بپردازد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4042850/%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%D8%A2%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1-%DB%8C%D8%A7-%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%DB%8C-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF متاورس؛ آرمانشهر، یا ویرانشهر اخلاقی عصر جدید] </ref>

علاوه بر این، داشتن اقتصاد پویا و عدالت محور<ref>. وَ إِلى‏ مَدْيَنَ أَخاهُمْ شُعَيْباً قالَ يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرُهُ قَدْ جاءَتْكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ فَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَ الْمِيزانَ وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْياءَهُمْ وَ لا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِها ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ‏؛ «و به سوى [مردم‏] مَدْيَنْ، برادرشان شعيب را [فرستاديم‏]؛ گفت: «اى قوم من، خدا را بپرستيد كه براى شما هيچ معبودى جز او نيست. در حقيقت، شما را از جانب پروردگارتان برهانى روشن آمده است. پس پيمانه و ترازو را تمام نهيد، و اموال مردم را كم مدهيد، و در زمين، پس از اصلاح آن فساد مكنيد. اين [رهنمودها] اگر مؤمنيد براى شما بهتر است» (أعراف/85).</ref> از تأکیدات اقتصاد اسلامی است که متاورس اقتصاد اسلامی یا قرآنی می تواند سبب پدید آمدن فرصت‌های جدید شغلی و کاهش بیکاری می¬شود و فضای گسترده تر از فضای مجازی که اکنون وجود دارد، برای کسب و کار و معاملات پدید آورد. البته، برخی از عیوب و معضلات اقتصاد اسلامی همانند اعتباری بودن قراردادها و معاملات باید حذف یا اصلاح شود؛ زیرا ثروتمندان می¬توانند به راحتی در آن قیمت‌گذار باشند و عموم مردم با توییت یک ثروتمند یا سرمایه گذار قیمت را افزایش یا کاهش دهند و در هر افزایش و کاهش رفتن قیمت این ثروتمندان هستند که سود می‌برند و در نهایت، پول عموم مردم به سمت این ثروتمندان کشیده می‌شود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4029686/%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%AF-%D9%88-%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D8%B9%D9%82%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D9%88%D9%84%DB%8C-%D8%25A . خرید و فروش در متاورس مالیت عقلایی دارد ولی در مالیت شرعی آن تردید است.]</ref> از این حیث، متاورس اقتصادی نیز همانند هر فناوری دیگر می تواند به گونه ای طراحی و تنظیم شود که منطبق با قرآن باشد و از نظر کارایی اطلاعاتی و عملیاتی در حمایت از سرمایه‌گذار و مصرف‌  کننده مؤثر باشد. علاوه بر این، برای به جریان انداختن متاورس منطبق با قرآن نیاز است که تعریف درستی از ثروت دیجیتال، مجموعه‌ای از دارایی‌های پیچیده‌ تا قراردادهای وام در محیط مالی غیر متمرکز و متمرکز اسلامی انجام گیرد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4058636/%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF-%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C . اولین متاورس اسلامی جهان؛ پیوند فناوری‌های روز با آموزه‌های شریعت]</ref> 

== منابع ==
[https://iqna.ir/fa ایکنا]

[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3 ویکی پدیا] 

[https://fa.wikizendegy.ir/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3 ویکی زندگی] 

فتاح زاده، هانیه سادات، حسین نژاد، علی اکبر(1401)، الهیات متاورس در مسیحیت و اسلام، مجله علمی تخصصی علوم انسانی و اسلامی در هزاره سوم،  دوره6، ش2، صص158-148.

Joshua, J. (2017). Information Bodies: Computational Anxiety in Neal Stephenson’s Snow Crash. Interdisciplinary Literary Studies, 19(1), 17-47. doi: 10.5325/intelitestud.19.1.0017

== ارجاعات ==
[[رده:علوم ارتباطات و قرآن]]