یأس (ریشه)
ریشه «یأس» (YˀS)؛ یأس، نومیدی. این ریشه 13 بار در قرآن کریم به‌کار رفته است.
معنای لغوی
يأس: نوميدى. طبرسى فرموده: يأس آنست كه يقين كنيم شىء آرزو شده بدست نخواهد آمد. راغب گويد: «الْيَأْسُ: انتفاء الطّمع» الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ مائده: 3. امروز كفّار از دين شما مأيوس شدند. يعنى طمع بريدند از اينكه شما از دينتان دست برداريد وَ لا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ يوسف: 87. از رحمت خدا نااميد نباشيد.
اسْتِيئَاس: مثل يأس است فَلَمَّا اسْتَيْأَسُوا مِنْهُ خَلَصُوا نَجِيًّا يوسف: 80. چون از يوسف نااميد شدند كه برادرشان را آزاد كند كنار رفتند و با هم نجوى ميكردند.
أَ فَلَمْ يَيْأَسِ الَّذِينَ آمَنُوا أَنْ لَوْ يَشاءُ اللَّهُ لَهَدَى النَّاسَ جَمِيعاً رعد: 31. يأس را در آيه علم معنى كردهاند در جوامع الجامع ميگويد: علت اين امر آنست كه يأس معناى علم را در ضمن گرفته زيرا مأيوس شونده ميداند كه اينكار نخواهد شد. راغب نيز نزديك بآن گفته است يعنى: آيا اهل ايمان ندانستند كه اگر خدا ميخواست همه مردم را هدايت ميكرد.
لا يَسْأَمُ الْإِنْسانُ مِنْ دُعاءِ الْخَيْرِ وَ إِنْ مَسَّهُ الشَّرُّ فَيَؤُسٌ قَنُوطٌ فصلت: 49. يؤس و قنوط هر دو بيك معنىاند يعنى انسان از طلب خير خسته نميشود و اگر ضررى باو رسد بسيار نااميد و مأيوس است (قاموس قرآن، ج7، ص258).
ساخت‌های صرفی در قرآن
یَئِسَ (فعل مجرد): 8 بار
اِستَیأَسَ (فعل باب استفعال): 2 بار
یَؤُوس (صفت فعول): 3 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | یَئِسَ | یَئِسَ | یَئِسَ | يأس: نوميدى | قاموس قرآن، ج7، ص: 258 | |
| آفروآسیایی | *ʔicay- (?) | ءسی | be sad, be bad | غمگین بودن، بد بودن | ||
| سامی | *ʔVsay- | ءسی | 'be sad' | غمگین بودن' | ||
| عربی | ʔsy | ءسی | ||||
نیز رجوع کنید: اسی (ریشه)