هبط (ریشه)
ریشه «هبط» (HBṬ)؛ هبوط، سقوط، پایین آمدن. این ریشه 8 بار در قرآن کریم به‌کار رفته است.
معنای لغوی
هبط: هبوط (بضمّ ها) بمعنى پائين آمدن است طبرسى فرموده: هبوط و نزول و وقوع نظير هماند و آن حركت از بالا بپائين است. هبط و فعل آن لازم و متعدى هر دو آيد. راغب ميگويد: هبوط بمعنى انحدار و پائين آمدن قهرى است مثل هبوط و افتادن سنگ و نيز گويد چون در انسان بكار رود بر سبيل استخفاف و سبك شمردن باشد. ولى حق آنست كه بگويم هبوط اعمّ از قهرى و اختيارى است مثل وَ إِنَّ مِنْها لَما يَهْبِطُ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ بقره: 74. كه در باره سنگهاست و قهرى است و مثل قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَمِيعاً بقره: 38. كه اختيارى است. و نيز آن گاهى بر سبيل استخفاف است مثل قالَ فَاهْبِطْ مِنْها فَما يَكُونُ لَكَ أَنْ تَتَكَبَّرَ فِيها اعراف: 13. كه در باره شيطان و بر سبيل استخفاف است و نحو قِيلَ يا نُوحُ اهْبِطْ بِسَلامٍ مِنَّا وَ بَرَكاتٍ عَلَيْكَ هود: 48. كه بجاى استخفاف تعظيم است.
اهْبِطُوا مِصْراً فَإِنَّ لَكُمْ ما سَأَلْتُمْ بقره: 61. هبوط در اين آيه بمعنى حلول و دخول است چنانكه از مجمع نقل شد يعنى: موسى عليه السّلام ببنى اسرائيل گفت بشهرى داخل شويد و در آن مسكن گزينيد در آنجا آنچه خواهيد براى شما هست.
قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَمِيعاً فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدايَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ بقره: 38. اين آيه در باره خروج آدم و زنش از بهشت است قالَ اهْبِطا مِنْها جَمِيعاً بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ طه: 123. اين آيه نيز در باره آندو است ظاهرا مراد از «اهْبِطُوا» بقرينه فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ ... آدم و زنش و مطلق آدميان است گر چه آنوقت جز دو نفر نبودند و در آيه «اهْبِطا» خطاب بآن دو نفر است ولى بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً ... باز راجع بعموم است (قاموس قرآن، ج7، ص137).
ساخت‌های صرفی در قرآن
هَبطَ (فعل مجرد): 8 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | هَبطَ | هَبطَ | هَبطَ | هبوط بمعنى پائين آمدن است | قاموس قرآن، ج7، ص: 136 | |
| آفروآسیایی | *habiṭ- | هبط | fall | سقوط کردن، پرتاب کردن | ||
| سامی | *hVbi/uṭ- | هبط | 'fall' | سقوط کردن | ||
| عربی | hbṭ | هبط | ||||