دلو (ریشه)
ریشه «دلو» (DLW)؛ دَلو، سطل آب؛ آویزان شدن. این ریشه در قرآن کریم 5 بار آمده است.
معنای لغوی
دلو: ظرف آبكشى و وارد كردن آن بچاه. «وَ جاءَتْ سَيَّارَةٌ فَأَرْسَلُوا وارِدَهُمْ فَأَدْلى دَلْوَهُ قالَ يا بُشْرى هذا غُلامٌ» يوسف: 19.
«أَدْلَيْتُ الدَّلْوَ» يعنى دلو را بچاه فرستادم تا از آب پر شود و «دَلَوْتُ الدَّلْوَ» يعنى آنرا از چاه كشيدم. راغب عكس آنرا گفته است يعنى «أَدْلَيْتُ» بمعنى خارج كردم و «دَلَوْتُ» بمعنى فرستادم است. نا گفته نماند قول راغب در آيه شريفه بهتر بنظر ميرسد زيرا آنشخص پس از خارج كردن دلو يوسف را ديد و گفت: مژدهگانى كه اين غلامى است. نه وقت فرستادن دلو (قاموس قرآن، ج2، ص355).
ساخت‌های صرفی در قرآن
دَلو (اسم): 1 بار
دَلَّیَ (فعل باب تفعیل): 1 بار
اَدلَیَ (فعل باب افعال): 2 بار
تَدَلَّیَ (فعل باب تفعّل): 1 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | تَدَلَّیَ | تَدَلَّیَ | تَدَلَّیَ | تدلّى: كشيده شدن و آويزان شدن بطرف پائين است. - «عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوى وَ هُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلى. ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى. فَأَوْحى إِلى عَبْدِهِ ما أَوْحى» (نجم 5- 10) مرّه يعنى قوّه. افق يعنى ناحيه، | قاموس قرآن، ج2، ص: 356 | |
| آفروآسیایی | *dawal- | دول | big vessel | ظرف بزرگ | ||
| سامی | *dal(V)w-/*dal(V)y- | دلو | 'bucket' | "سطل" | ||
| اکدی | dalû | دَلُ | ||||
| عبری | dǝlī | دلِ | ||||
| مهری | dēlew | دِلِو | ||||
| حرصوصی | dōlew | دُلِو | ||||
| عربی | dalw- | دَلو- | ||||