ترس

از قرآن پدیا
نسخهٔ تاریخ ‏۲۴ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۲۲:۳۷ توسط Parsaeiyan (بحث | مشارکت‌ها) (جایگزینی متن - ' های ' به '‌های ')
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

ترس؛ هیجان طبیعی ناخوشایند در مواجهه حضوری یا ذهنیِ محرک خطرناک. ترس حالتی هیجانی است که با قرار گرفتن در موقعیت خطرناک برای انسان بوجود می‌آید. ترس بواسطه عوامل مختلف شکل گرفته و آثار زیانباری نیز به همراه دارد. البته در آموزه‌های دینی ترس از عدالت و عذاب الهی، انسان ساز است.

تعریف

تعریف لغوی ترس

ترس در لغت به معنای وحشت، پروا،  بیم، باک، مَحابا، رُعب، هَراس، اضطراب و خوف است.

تعریف اصطلاحی ترس

ترس، به معنی انتظار امری ناپسند با توجه به نشانه‌ای محتمل یا قطعی از آن است[۱][۲]. لذا یکی از هیجانات عاطفی منفی است که به علت ایجاد یا پیش‌بینی محرک مضر و خطرناک پیش می‌آید. ترس، یکی از رذایل اخلاقی است که از تفریط در قوه‌ی غضب ناشی می‌شود[۳]. در روانشناسی از آن به فوبیا تعبیر می‌شود.[۴]

ترس در آیات و روایات

در آیات و روایات ترس به عنوان یک رذیلت اخلاقی مذمت شده و تأکید گردیده است که مومنان واقعی جز از خداوند از هیچ جیز دیگری نمی‌ترسند[۵]. از سوی دیگر ترس از خداوند به معنای بیم از عدالت و عذاب او در آیات متعدّد از صفات پیامبران، عالمان و مؤمنان شمرده شده است[۶] و گاهی نیز با تعابیری چون خوف، خشیت، تقوی آمده است[۷]. ترس را می‌توان یکی از لشکریان خدا دانست؛ زیرا در چندین آیه از قرآن همچون «سَنُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ بِمَا أَشْرَكُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَمَأْوَاهُمُ النَّارُ وَبِئْسَ مَثْوَى الظَّالِمِينَ»[۸](آل عمران/151)، «»(انفال/12)؛ «إِذْ يُوحِي رَبُّكَ إِلَى الْمَلَائِكَةِ أَنِّي مَعَكُمْ فَثَبِّتُوا الَّذِينَ آمَنُوا سَأُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ فَاضْرِبُوا فَوْقَ الْأَعْنَاقِ وَاضْرِبُوا مِنْهُمْ كُلَّ بَنَانٍ»[۹](احزاب/26)؛ « هُوَ الَّذِي أَخْرَجَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِنْ دِيَارِهِمْ لِأَوَّلِ الْحَشْرِ مَا ظَنَنْتُمْ أَنْ يَخْرُجُوا وَظَنُّوا أَنَّهُمْ مَانِعَتُهُمْ حُصُونُهُمْ مِنَ اللَّهِ فَأَتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ حَيْثُ لَمْ يَحْتَسِبُوا وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ يُخْرِبُونَ بُيُوتَهُمْ بِأَيْدِيهِمْ وَأَيْدِي الْمُؤْمِنِينَ فَاعْتَبِرُوا يَا أُولِي الْأَبْصَارِ]»(حشر/2) از آن با واژه «رعب» یاد نموده که در دل دشمنان افتاده است.

انواع ترس

ترس، از یک جهت به دو دسته مذموم و ممدوح تقسیم می‌شود؛ ترس مذموم آن است که انسان از عواملی بترسد که در خور ترسیدن نیست و در نتیجه هر خطر موهومی جدی گرفته شود؛ اما ترس ممدوح به معنای هراس از امور واقعا خطرناک است. چنین ترسی یکی از پدیده‌های روحی و طبیعی و از نعمت‌های بزرگ خداست، چرا که اگر انسان از هیچ چیز خطرناکی نترسد، و بی‌باک باشد، به زودی زندگی خود را از دست می‌دهد.[۱۰][۱۱]

تفاوت ترس با هراس و اضطراب

گرچه ترس با واژه‌های هَراس و اضطراب مترادف هستند. اما ترس در نگاه دقیق‌تر با آنها تفاوت دارد. زیرا علت ترس بر خلاف هراس و اضطراب مشخص است[۱۲].

پیامدهای ترس در زندگی

ترس آثار زیانباری در زندگی بدنبال دارد؛ از جمله؛ انسان را از کارهای بزرگ باز داشته، و یکی از عوامل قطعی شکست و زبونی و ذلت است. انسان را بى‌ثبات و راحت طلب، و دشمنان را بر او مسلط می‌سازد و انواع رسوائی‌ها را درباره خود و اهل خود تحمل مى‌کند، نسبت به اتفاقات اطراف خود بی مبالات می‌گردد[۱۳][۱۴]. ترس؛ یکی از موانع در اجرای امر به معروف و نهی از منکر است[۱۵] و مهم‌ترین عامل دروغگویی در کودک است.[۱۶]

روشهای درمان ترس

از بین بردن موقعیت ترس‌آور، تلقین در تقویت روحی، ارائه الگو و درمان پزشکی،[۱۷] تحریک کردن انگیزه‌هاى غضب در آنچه جبن به سبب آنها پدید مى‌آید، اندیشیدن در ثمرات آثار زیانبار آن، پرداختن به قطع ریشه‌ها، ورود در صحنه‌های رعب آور و تکرار آن تقویت عزت و تقوا از جمله روشهای درمان ترس می‌باشد[۱۸].

منابع

سایت ایکنا

امامت پدیا

دانشنامه آزاد فارسی

دانشنامه اسلامی

دانشنامه حوزه

دانشنامه پژوهه

ویکی پدیا

ویکی زندگی

ویکی فقه

ارجاع‌ها

  1. خوف و رجاء، دو عامل قوی برای خودسازی انسان محسوب می‌شوند
  2. اهمیت ایجاد توازن میان ترس و امید در تربیت معنوی
  3. چگونه با کودکان برای غلبه بر ترس صحبت کنیم؟
  4. خوف و رجاء در قرآن
  5. تأملی در نقش تربيتی خوف در قرآن
  6. نگاهی به حالت‌های روانشناسی در قرآن
  7. به زودى در دلهاى كسانى كه كفر ورزيده‌اند بيم خواهيم افكند، زيرا چيزى را با خدا شريك گردانيده‌اند كه بر [حقانيت‌] آن، [خدا] دليلى نازل نكرده است. و جايگاهشان آتش است، و جايگاه ستمگران چه بد است.
  8. هنگامى كه پروردگارت به فرشتگان وحى مى‌كرد كه من با شما هستم، پس كسانى را كه ايمان آورده‌اند ثابت‌قدم بداريد. به زودى در دل كافران وحشت خواهم افكند. پس، فراز گردنها را بزنيد، و همه سرانگشتانشان را قلم كنيد.
  9. اوست كسى كه، از ميان اهل كتاب كسانى را كه كفر ورزيدند در نخستين اخراج [از مدينه‌] بيرون كرد. گمان نمى‌كرديد كه بيرون روند و خودشان گمان داشتند كه دژهايشان در برابر خدا مانع آنها خواهد بود، و[لى‌] خدا از آنجايى كه تصوّر نمى‌كردند بر آنان درآمد و در دلهايشان بيم افكند، [به طورى كه‌] خود به دست خود و دست مؤمنان خانه‌هاى خود را خراب مى‌كردند. پس اى ديده‌وران، عبرت گيريد.
  10. چرخه پرهیجان زندگی انسان بر مدار خوف و رجا
  11. اهمیت ایجاد توازن میان ترس و امید در تربیت معنوی
  12. دوری از «خوف» و «حزن» بالاترین نعمت دنیوی خداوند به متقین است
  13. امید، مجاهدت و پرهیز از ترس؛ شرط‌های تحقق بیانیه گام دوم
  14. ترس و استيصال علت اهانت‌ دشمنان به مقدسات اسلامی است
  15. ترس یکی از موانع در اجرای امر به معروف و نهی از منکر است
  16. ترس؛ مهم‌ترین عامل دروغگویی در کودک است/ صداقت و راستگویی در جامعه ارزش شود
  17. چگونه با کودکان برای غلبه بر ترس صحبت کنیم؟
  18. تقوا؛ راه نجات انسان از زندان ترس و اندوه