نصر، سید حسین

سیّد حسین نصر (1312ش)؛ قرآن پژوه، فیلسوف و استاد علوم اسلامی دانشگاه جرج واشینگتن ایالات متحده آمریکا.

سید حسین نصر

زندگی نامه

سید حسین‌ نصر در ۱۹ فروردین سال ۱۳۱۲ش در تهران به دنیا آمد. پدر ایشان، سید ولی الله طبیب خاندان سلطنتی ایران و مادر وی، ضیاء اشرف نصر، از نوادگان شیخ فضل الله نوری است. عنوان خانوادگی «نصر» از شغل پدری سید حسین «نصر الاطباء» که شاه ایران به پدر بزرگ سید حسین نصر اعطا کرده بود، گرفته شده است. پدر سید حسین، عضو نخستین مجلس بعد از انقلاب مشروطه بود و در تدوین قانون اساسی نیز دخالت داشت.خانواده سید حسین، با تامل در اصالت ایرانی تبار آنان و دسترسی آنان به دربار سلطنتی خاندانی اهل علم بودند به گونه ای که کتابخانه بزرگی شامل چندین هزار مجلد از آثار مهم به زبان‌های فارسی، عربی، فرانسوی و انگلیسی را در اختیار داشتند.

تحصیلات

سید حسین نصر، تحصیلات ابتدایی را در مدارس جمشید جم، فیروزکوهی، فیروز بهرام و دبیرستان شرف گذراند. وی در اکتبر ۱۹۴۵م برای ادامه تحصیل در دوازده سالگی به آمریکا رفت. و در دسامبر آن سال به نیویورک رسید. وی در مدرسه پدی در هایتستون واقع در ایالت نیوجرسی تحصیل و در ۱۹۵۰م فارغ‌التحصیل شد. پس از آن وی برای ادامه تحصیل به انستیتوی تکنولوژی ماساچوست رفت. در آنجا به وی بورس تحصیلی داده شد و او اولین دانشجوی ایرانی بود که به عنوان دانشجوی فوق لیسانس در این انستیتو پذیرفته شد و در رشته فیزیک ادامه تحصیل داد. چون در دومین سال اقامتش در انستیتوی مزبور متوجه شد که مطالعه علوم طبیعی، پاسخگوی پرسشهای فلسفی وی نیست، به مطالعه رشته‌های دیگر روآورد و واحدهای زیادی را در علوم انسانی گذراند؛ به ویژه واحدهایی که توسط استاد جورجیودی سانتیلانا فیلسوف و مورخ علم ایتالیایی تدریس می‌شد. دی سانتیلانا وی را با رنه گنون آشنا کرد. آثار گنون نقش بسیار مهمی در اندیشه‌های نصر داشت. وی پس از فارغ التحصیل شدن از انستیتوی تکنولوژی ماساچوست، در دوره تحصیلات عالی در رشته زمین‌شناسی و ژئوفیزیک در دانشگاه هاروارد ثبت نام کرد. به علاوه، واحدهایی را در بلورشناسی، اقیانوس‌شناسی و دیرین‌شناسی قدیم نیز گذراند. پس از کسب درجه فوق لیسانس در رشته زمین‌شناسی و ژئوفیزیک در ۱۹۵۶م، تحصیلاتش را برای اخذ درجه دکتری در تاریخ علم و معرفت، در دانشگاه هاروارد ادامه داد. رساله دکتری را تحت نظر سه استاد‌ راهنما به انجام رسانید: برنارد کوهن، هامیلتون گیب، هاری ولفسون. نصر در طول سال‌های اقامت در هاروارد، سفرهایی به اروپا داشت که در خلال آن‌ها با بزرگترین نویسندگان سنتی و نمایندگان «حکمت جاویدان»، یعنی فریتیوف شوان و تیتوس بورکهارت، که تأثیر بسیاری بر حیات معنوی و عقلانی او داشتند، ملاقات کرد. همچنین به مراکش سفر کرد، که اهمیت معنوی بسیاری برای وی داشت به طوری که با تصوف به شکلی که توسط پیر عارف مغرب، شیخ احمد العلاوی (شیخ بزرگ الجزایری طایفه شاذلیه) تعلیم و تجربه می‌شد، آشنا شد. وی خود را بسیار تحت تأثیر آثار و الطاف صادر شده از شیخ العلاوی می‌داند. نصر در ۲۵ سالگی درجه دکتری هاروارد را دریافت کرد و رساله دکتری ایشان در ۱۹۶۴م توسط انتشارات دانشگاه هاروارد به نام نظر متفکران اسلامی درباره طبیعت، منتشر شد. در این زمان کرسی استادیاری در انستیتوی تکنولوژی ماساچوست به وی پیشنهاد شد، اما او تصمیم گرفت که به ایران بازگردد. نصر پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۳۷ خورشیدی، با مرتبهٔ دانشیاری فلسفه و تاریخ علوم در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران به تدریس پرداخت. براساس وقوع اختلاف وی با حکومت پس از انقلاب، دکتر نصر به همراه خانواده به غرب مهاجرت کرده است. در طی دوران اقامت در ایران، نصر همچنین نزد استادان فلسفه اسلامی در تهران قم و قزوین شاگردی می‌کرد. از جمله استادان او در فلسفه اسلامی، محمد کاظم عصار، علامه محمد حسین طباطبایی و ابوالحسن رفیعی قزوینی بودند. نصر چندین متن مهم فلسفه اسلامی از جمله اسفار اربعه از ملاصدرا و شرح منظومه از هادی سبزواری را نزد آنان فراگرفت. همچنین با افرادی چون مهدی الهی قمشه‌ای، جلال‌الدین آشتیانی و مرتضی مطهری مراوده فکری و فلسفی داشت.

سوابق علمی-اجرایی

نصر از سال ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۱ ریاست دانشکده ادبیات و سپس معاونت دانشگاه تهران را برعهده داشت. دکتر نصر در سال ۱۳۵۱ با حکم محمد رضا شاه پهلوی به ریاست دانشگاه صنعتی شریف منصوب شد. فرح پهلوی دکتر نصر را در سال ۱۳۵۲ مأمور کرد تا با حمایت وی مرکزی برای مطالعه و آموزش فلسفه تأسیس کند. در سال ۱۳۵۳، انجمن شاهنشاهی فلسفه بنیاد شد و بسیاری از پژوهشگران در آنجا گرد آمدند. انجمن، به برگزاری نشست‌ها و سخنرانی‌ها اقدام کرد و دوره‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت پژوهشی را در زمینه‌های فلسفه اسلامی و فلسفه تطبیقی برای علاقه‌مندان دایر گردانید.

برخی از دیگر فعالیت های دکتر نصر به شرح ذیل است:

1. عضویت در بسیاری از شوراها و انجمن‌های دولتی و دانشگاهی.
2. سازماندهی کنگره بین المللی در تعلیم و تربیت اسلامی، در سال ۱۹۷۷م در مکه، با همکاری برخی از اندیشمندان مسلمان کشورهای دیگر.
3. رئیس هیئت مدیره شورای منطقه‌ای توسعه.
4. عضو فعال «انجمن بین المللی فلسفه» در پاریس.
5. ۱۹۷۸م (۱۳۵۷ش): سرپرست دفتر ویژه فرح پهلوی.
6. عضو شورای عالی فرهنگ
7. استاد دانشگاه جرج واشینگتن
8. استاد کرسی اسلام‌شناسی دانشگاه جرج واشینگتن و دانشگاه تمپل

آثار

برخی از آثار دکتر نصر به شر ذیل است:

1. جوان مسلمان و دنیای متجدد
2. معرفت و معنویت (معرفت و امر قدسی)
3. اسلام و تنگناهای انسان متجدد
4. تاریخ فلسفهٔ اسلامی (با همکاری اولیور لیمن)
5. سه حکیم مسلمان (ابن سینا، ابن عربی و سهروردی)،
6. آموزه‌های صوفیان از دیروز تا امروز
7. قلب اسلام (پس از حملات ۱۱ سپتامبر نوشته شد)،
8. کتاب‌شناسی بیرونی
9. آرمان‌ها و واقعیات اسلامی
10. هنر اسلامی و معنویت
11. جلال‌الدین رومی، شاعر و حکیم والامقام ایرانی
12. مقدمه‌ای بر اصول جهان‌شناسی اسلامی
13. نظر متفکران اسلامی دربارهٔ طبیعت
14. نیاز به علم مقدس
15. محمد، مرد خدا
16. مکهٔ مکرمه و مدینهٔ منوره
17. دین و نظام طبیعت (دین و نظم طبیعت)
18. هنر قدسی در فرهنگ ایران
19. سنت عقلانی اسلامی در ایران
20. در غربت غربی، زندگی‌نامه خودنوشت دکتر سید حسین نصر
21. پژواک در فضای تهی (اهمیت خلاء در هنر اسلامی)
22. دین و نظم طبیعت
23. هنر و معنویت اسلامی
24. در جستجوی امر قدسی

تفسیر معاصرانه قرآن کریم

جدیدترین اثر قرآنی نصر، تفسیر معاصرانه قرآن کریم است. این مجموعه در 2048 صفحه به زبان انگلیسی و به سرویراستاری سید حسین نصر پس از تلاشی ده ساله انتشار یافته است. این تفسیر برمبنای مراجعه روش‌مند به سنت اسلامی کلاسیک، و به ویژه تفاسیر معتبر سنیّان و شیعیان بر این متن مقدّس تألیف شده است. تاکنون شش جلد از این کتاب به ترجمه انشاء الله رحمتی و ویراست مصطفی ملکیان توسط نشر سوفیا ترجمه شده است.

منابع

خبرگزاری ایکنا

ویکی پدیا

ویکی شیعه

خبرگزاری ایکنا

دانشگاه تهران

مرکز کتابخانه و مطالعات اسلامی