ویراستار
۳٬۲۵۳
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''مسجد''' | '''مسجد'''؛به مکان مسلمانان برای عبادت و نیایش گفته میشود که علاوه بر کارکرد عبادی و معنوی، کارکردهای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، تربیتی، آموزشی و نظامی نیز به فراخور نیاز جامعه پیدا میکند. در قرآن برای برپایی مسجد و ورود و فعالیت در آن شرایط عمومی و شرایط اختصاصی با در نظرگرفتن مسجد خاص بیان شده است. شرایط عمومی آن این است که باید براساس تقوا بنیان گیرد و پاکی و قداست آن از نظر ظاهری و باطنی حفظ شود و از ورود افراد نجس خودداری شود. . | ||
== تعریف == | == تعریف == | ||
مسجد به مكانی گفته میشود که مردم به صورت فردی و یا دسته جمعی به عبادت خداوند میپردازند. این مکان مخصوص عبادت مسلمانان در نظر گرفته شده است و از آنجا که سجده در مقابل خداوند، از برترین ارکان عبادی و سر به سجده نهادن مظهر و نمود اوج فروتنی و كرنش در برابر خدا<ref>[https://fa.wikishia.net/w/index.php?title=%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF .ویکی شیعه؛ ویکی پدیا]</ref> محسوب میشود، از این رو، این عبادتگاه به مسجد یعنی محل سجده موصوف شده است.<ref>[https://markazi.iqna.ir/fa/news/2092618/%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9-%D8%AC%D8%A7%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D9%8A%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B4%D8%AF- . موضوع «جايگاه مسجد از ديدگاه قرآن» بررسی شد؛ ویکی پرسش]</ref> ضرورت برپایی چنین عبادتگاهی این است که مسلمانان نياز به مكانی دارند كه در آنجا بتوانند مسائل روحی و معنوی خود را سرو سامان بدهند. <ref>[https://sb.iqna.ir/fa/news/2280681/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D8%A8%D9%82-%D9%81%D8%B7%D8%B1%D8%AA-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%84-%D8%B1%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%A7%D9%88%D8%B3%D8%AA . مسجد، محلی مطابق فطرت انسان و برای توجه به مسائل روحی اوست]</ref> | |||
علاوه بر این، همه مذاهب الهی و آسمانی و بسياری از مكتب‌های بشری كه تكيه‌گاه اجتماعی داشته‌اند، انتخاب و تعيين مكانی را به عنوان يك پايگاه خاص جهت انجام برنامه‌ها و مراسم مخصوص خود لازم می‌دانسته و وجود آن را برای پيروان خود يك امر مسلم و ضروری تلقی می‌كرده و جزء اولين برنامه‌های خود می‌دانسته‌اند.در صورت نداشتن چنين پايگاهی خود را ضعيف و بی‌تكيه‌گاه و شكست خورده و پيروان خود را بدون تكيه‌گاه و پراكنده می‌پنداشتند و بر اين اساس حتی بت‌پرستان نيز پايگاهی برای خود انتخاب كرده و بت‌های خود را در آن محل خاص جمع می‌كردند و برای انجام مراسم خاص خود(پرستش، نذر، دعا، مديحه سرايی و خواندن اشعار) به آنجا می‌رفتند. | |||
از آن‌جايی كه اسلام يك مكتب جهانی و جاودانی است و داعيه هدايت و رهبری بشريت را دارد، از ضرورت وجود يك مكان مشخص و پايگاه استوار به نام مسجد غافل نمانده است كه از مظاهر شكوه و عظمت اسلام به حساب آيد.<ref>[https://markazi.iqna.ir/fa/news/2092618/%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9-%D8%AC%D8%A7%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D9%8A%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B4%D8%AF- . موضوع «جايگاه مسجد از ديدگاه قرآن» بررسی شد؛ جايگاه مسجد در قرآن و روايات در طهور؛ موضوع «جايگاه مسجد از ديدگاه قرآن» بررسی شد]</ref> | |||
== مسجد در قرآن == | == مسجد در قرآن == | ||
واژه مسجد بیست و هشت بار در قرآن استعمال شده است. | واژه مسجد بیست و هشت بار در قرآن استعمال شده است. مساجدی که در قرآن به آنها اشاره شده است عبارتند از مسجدالحرام (بیت العتیق)، مسجدالاقصی مسجد ذو قبلتین(اسرا)، مسجد قبا( توبه/۱۰۷) و مسجد ضرار (توبه/107) | ||
مسجد در قرآن نخستين پايگاه امن برای مسلمانان است كه به منظور عبادت و پرستش خدای يگانه<ref>. وَ أَنَّ الْمَساجِدَ لِلَّهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَدا؛ «و مساجد ويژه خداست، پس هيچ كس را با خدا مخوانيد» (جن/18)</ref> در زمين نهاده شده<ref>. إِنَّما يَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَى الزَّكاةَ وَ لَمْ يَخْشَ إِلَّا اللَّهَ فَعَسى أُولئِكَ أَنْ يَكُونُوا مِنَ الْمُهْتَدِينَ؛ «مساجد خدا را تنها كسانى آباد مىكنند كه به خدا و روز بازپسين ايمان آورده و نماز برپا داشته و زكات داده و جز از خدا نترسيدهاند، پس اميد است كه اينان از راهيافتگان باشند» (توبه /18)</ref> که شالوده آن بر تقوا بنا شده <ref>[https://iqna.ir/fa/news/3836558/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D9%88-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 . ارتباط مقام امامت و مسجد در قرآن]</ref>و پاسداران و آبادگران<ref>. ما كانَ لِلْمُشْرِكِينَ أَنْ يَعْمُرُوا مَساجِدَ اللَّهِ شاهِدِينَ عَلى أَنْفُسِهِمْ بِالْكُفْرِ أُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ وَ فِي النَّارِ هُمْ خالِدُونَ؛ مشركان را نرسد كه مساجد خدا را آباد كنند، در حالى كه به كفر خويش شهادت مىدهند. آنانند كه اعمالشان به هدر رفته و خود در آتش جاودانند. (توبه/17)</ref> آن افرادى مؤمن<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3596375/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%88%D9%81%E2%80%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A2%DB%8C%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5-%D8%AE%D8%A7%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF . معروف‌ترین آیه قرآن در خصوص خادمان مساجد/ یهودیان مسلمان چه کسانی هستند]</ref>، پرهيزكار و مصمم هستند<ref>[https://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF .امامت پدیا]</ref>. از این حیث، هرگاه بنایى براى اغراض ناپاك با نام مقدس مسجد به‌وجود آيد، بايد در ویرانی و از بين بردن آن كوشید. چنانكه، رسول خدا(ص) دستور ويران كردن و به آتش كشيدن مسجد «ضرار»<ref>. وَ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مَسْجِداً ضِراراً وَ كُفْراً وَ تَفْرِيقاً بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ إِرْصاداً لِمَنْ حارَبَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ وَ لَيَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنا إِلَّا الْحُسْنى وَ اللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ؛و آنهايى كه مسجدى اختيار كردند كه مايه زيان و كفر و پراكندگى ميان مؤمنان است، و [نيز] كمينگاهى است براى كسى كه قبلًا با خدا و پيامبر او به جنگ برخاسته بود، و سخت سوگند ياد مىكنند كه جز نيكى قصدى نداشتيم. و [لى] خدا گواهى مىدهد كه آنان قطعاً دروغگو هستند. (توبه/107) وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَساجِدَ اللَّهِ أَنْ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ وَ سَعى فِي خَرابِها أُولئِكَ ما كانَ لَهُمْ أَنْ يَدْخُلُوها إِلَّا خائِفِينَ لَهُمْ فِي الدُّنْيا خِزْيٌ وَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذابٌ عَظِيمٌ؛ «و كيست بيدادگرتر از آن كس كه نگذارد در مساجد خدا، نام وى برده شود، و در ويرانى آنها بكوشد؟ آنان حق ندارند جز ترسان و لرزان در آن [مسجد] ها درآيند. در اين دنيا ايشان را خوارى، و در آخرت عذابى بزرگ است» (بقره/114) إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَها فَإِذا جاءَ وَعْدُ الْآخِرَةِ لِيَسُوؤُا وُجُوهَكُمْ وَ لِيَدْخُلُوا الْمَسْجِدَ كَما دَخَلُوهُ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ لِيُتَبِّرُوا ما عَلَوْا تَتْبِيراً؛ اگر نيكى كنيد، به خود نيكى كردهايد، و اگر بدى كنيد، به خود [بد نمودهايد]. و چون تهديد آخر فرا رسد [بيايند] تا شما را اندوهگين كنند و در معبد [تان] چنان كه بار اول داخل شدند [به زور] درآيند و بر هر چه دست يافتند يكسره [آن را] نابود كنند. (اسراء/7) وَ ما لَهُمْ أَلَّا يُعَذِّبَهُمُ اللَّهُ وَ هُمْ يَصُدُّونَ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ ما كانُوا أَوْلِياءَهُ إِنْ أَوْلِياؤُهُ إِلَّا الْمُتَّقُونَ وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ؛ «چرا خدا [در آخرت] عذابشان نكند، با اينكه آنان [مردم را] از [زيارت] مسجد الحرام باز مىدارند در حالى كه ايشان سرپرست آن نباشند. چرا كه سرپرست آن جز پرهيزگاران نيستند، ولى بيشترشان نمىدانند» (انفال/34)</ref> را صادر كرده و منافقان را از كسانى دانسته است كه مسجدى به قصد زيان رساندن بر پيامبر(ص) و مؤمنان و تقويت كفر و ايجاد جدایى ميان مؤمنان می-سازند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1855778/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%83%D8%B1%D9%8A%D9%85- . نگاهی بر جايگاه مسجد در قرآن كريم؛ ویکی پاسخ؛ دائره المعارف اسلامی؛ دانشنامه حوزه]</ref> از این رو، آن مسجدى كه از روز نخست براساس تقوا<ref>. لا تَقُمْ فِيهِ أَبَداً لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوى مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فِيهِ فِيهِ رِجالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ؛ هرگز در آن جا مايست، چرا كه مسجدى كه از روز نخستين بر پايه تقوا بنا شده، سزاوارتر است كه در آن [به نماز] ايستى. [و] در آن، مردانىاند كه دوست دارند خود را پاك سازند، و خدا كسانى را كه خواهان پاكىاند دوست مىدارد. (توبه/108) كَيْفَ يَكُونُ لِلْمُشْرِكِينَ عَهْدٌ عِنْدَ اللَّهِ وَ عِنْدَ رَسُولِهِ إِلَّا الَّذِينَ عاهَدْتُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ فَمَا اسْتَقامُوا لَكُمْ فَاسْتَقِيمُوا لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ؛چگونه مشركان را نزد خدا و نزد فرستاده او عهدى تواند بود؟ مگر با كسانىكه كنار مسجد الحرام پيمان بستهايد. پس، تا با شما [بر سر عهد] پايدارند، با آنان پايدار باشيد، زيرا خدا پرهيزگاران را دوست مىدارد»(توبه/7)</ref> بنا شده شايسته‌تر است كه در آن به نماز قيام كنيد. همچنین، خرابی مسجد هر عملی است که موجب بی‌نظمی و خلل در امور روحانی و معنوی و عبادی مسلمانان شود؛ اعم از اینکه از ورود مسلمانان به مساجد و ذکر و عبادت خدا در آن جلوگیری کنند، یا در تخریب ساختمان مساجد تلاش داشته باشند؛ لذا شدت توبیخ به حدی است که خدای متعال رسوایی در دنیا و عذاب عظیم الهی را در آخرت برای آنها وعده داده و رقم زده است؛ چون این نوع ظلم یعنی مانع شدن بندگان از تقرب به خدای متعال، بزرگترین ظلم است، از این رو، موجب محرومیت از نعمت و رحمت الهی در خواهد شد. خدای تبارک محافظت از معابد و مساجد را خود تضمین نموده و با واسطه مجاهدان در راه خدا و مؤمنان حقیقی که آبادگران مساجدالله هستند، شر دشمنان را از ویرانی آنها<ref>. الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِيَعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيراً وَ لَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيز؛ «همان كسانى كه بناحق از خانههايشان بيرون رانده شدند. [آنها گناهى نداشتند] جز اينكه مىگفتند: «پروردگار ما خداست» و اگر خدا بعضى از مردم را با بعض ديگر دفع نمىكرد، صومعهها و كليساها و كنيسهها و مساجدى كه نام خدا در آنها بسيار برده مىشود، سخت ويران مىشد، و قطعاً خدا به كسى كه [دين] او را يارى مىكند، يارى مىدهد، چرا كه خدا سخت نيرومند شكستناپذير است» (حج/40)</ref> دفع میکند.<ref>[http://pajoohe.ir/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF__a-40471.aspx . دانشنامه پژوهه؛ مسجد]</ref><ref>[https://iqna.ir/fa/news/2269750/%D8%AC%D8%A7%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%83%D8%B1%D9%8A%D9%85 . جايگاه مسجد در فرهنگ اسلامی و قرآن كريم؛ ویکی فقه]</ref> مسجدالحرام در مكه و مسجدالاقصی در بيت‌المقدس<ref>. سُبْحانَ الَّذِي أَسْرى بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بارَكْنا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آياتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِير؛ «منزّه است آن [خدايى] كه بندهاش را شبانگاهى از مسجد الحرام به سوى مسجد الأقصى- كه پيرامون آن را بركت دادهايم- سير داد، تا از نشانههاى خود به او بنمايانيم، كه او همان شنواى بيناست» (اسراء/1)</ref> از جمله مساجدی است که بر تقوا بنیان نهاده شده و مسجد معروف ضرار نیز از جمله مساجد زیانبار و فساد انگیز است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1857790/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%A7%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D9%8A%D8%A7%D8%AA-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 . نگاهی به جايگاه مسجدالاقصی در آيات قرآن؛ مسجد طراز اسلامی؛ مسجدی چندمنظوره با کارکردهای متفاوت؛ نگاهی بر جايگاه مسجد در قرآن كريم؛ موضوع «جايگاه مسجد از ديدگاه قرآن» بررسی شد؛ جايگاه مسجد در قرآن كريم(۱)؛ تاکید بر نقش محوری مسجد/ تکرار ۲۸ بار کلمه مسجد در قرآن]</ref> همچنین، مسجد محل اعتکاف در قرآن بیان شده است<ref>. أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيامِ الرَّفَثُ إِلى نِسائِكُمْ هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ كُنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَكُمْ فَتابَ عَلَيْكُمْ وَ عَفا عَنْكُمْ فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَ ابْتَغُوا ما كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيامَ إِلَى اللَّيْلِ وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاكِفُونَ فِي الْمَساجِدِ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَقْرَبُوها كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ آياتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ؛ «در شبهاى روزه، همخوابگى با زنانتان بر شما حلال گرديده است. آنان براى شما لباسى هستند و شما براى آنان لباسى هستيد. خدا مىدانست كه شما با خودتان ناراستى مىكرديد، پس توبه شما را پذيرفت و از شما درگذشت. پس، اكنون [در شبهاى ماه رمضان مىتوانيد] با آنان همخوابگى كنيد، و آنچه را خدا براى شما مقرر داشته طلب كنيد. و بخوريد و بياشاميد تا رشته سپيد بامداد از رشته سياه [شب] بر شما نمودار شود؛ سپس روزه را تا [فرا رسيدن] شب به اتمام رسانيد. و در حالى كه در مساجد معتكف هستيد [با زنان] درنياميزيد. اين است حدود احكام الهى! پس [زنهار به قصد گناه] بدان نزديك نشويد. اين گونه، خداوند آيات خود را براى مردم بيان مىكند، باشد كه پروا پيشه كنند» (بقره/187)</ref> علاوه بر این، برای ورود به مسجد نیز شرایطی مطرح شده است که مسلمانان باید رعایت کنند. برخی از این شرایط باید به صورت فردی اجرا شود. یکی از شرایط این است که با زینت<ref>. يا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ؛ «اى فرزندان آدم، جامه خود را در هر نمازى برگيريد، و بخوريد و بياشاميد و [لى] زيادهروى مكنيد كه او اسرافكاران را دوست نمىدارد» (اعراف/31)</ref> و با آراستگی لباس، افعال و اذکار، در خانه خدا جهت عبادت خالصانه حضور یابد. همچنین، شرایط خاصی برای برخی از مساجد همانند مسجدالحرام به دلیل انجام مراسم حج<ref>. وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ وَ لا تَحْلِقُوا رُؤُسَكُمْ حَتَّى يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّهُ فَمَنْ كانَ مِنْكُمْ مَرِيضاً أَوْ بِهِ أَذىً مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِنْ صِيامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ فَإِذا أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيامُ ثَلاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَ سَبْعَةٍ إِذا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كامِلَةٌ ذلِكَ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقابِ؛ «و براى خدا حجّ و عمره را به پايان رسانيد، و اگر [به علت موانعى] بازداشته شديد، آنچه از قربانى ميسّر است [قربانى كنيد]؛ و تا قربانى به قربانگاه نرسيده سر خود را مَتراشيد؛ و هر كس از شما بيمار باشد يا در سر ناراحتيى داشته باشد [و ناچار شود در احرام سر بتراشد] به كفّاره [آن، بايد] روزهاى بدارد، يا صدقهاى دهد، يا قربانيى بكند؛ و چون ايمنى يافتيد، پس هر كس از [اعمال] عمره به حجّ پرداخت، [بايد] آنچه از قربانى ميسّر است [قربانى كند]، و آن كس كه [قربانى] نيافت [بايد] در هنگام حجّ، سه روز روزه [بدارد]؛ و چون برگشتيد هفت [روز ديگر روزه بداريد]؛ اين ده [روزِ] تمام است. اين [حجّ تمتّع] براى كسى است كه اهل مسجد الحرام [مكّه] نباشد؛ و از خدا بترسيد، و بدانيد كه خدا سختكيفر است» (بقره/196)</ref> و یا قرار گرفتن در جوار کعبه وجود دارد که از جمله آنها وارد نشدن با حالت نجس<ref>. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ بَعْدَ عامِهِمْ هذا وَ إِنْ خِفْتُمْ عَيْلَةً فَسَوْفَ يُغْنِيكُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ إِنْ شاءَ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ حَكِيمٌ؛ «اى كسانى كه ايمان آوردهايد، حقيقت اين است كه مشركان ناپاكند، پس، نبايد از سال آينده به مسجد الحرام نزديك شوند، و اگر [در اين قطع رابطه] از فقر بيمناكيد، پس به زودى خدا- اگر بخواهد- شما را به فضل خويش بىنياز مىگرداند، كه خدا داناى حكيم است» (توبه/28)</ref> و ورود با پاکی و طهارت است.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF . ویکی اهل بیت]</ref> | |||
== کارکرد مساجد در قرآن == | |||
یکی از کارکردهای مسجد، كاركرد عبادی همانند نماز خواندن رو به قبله<ref>. قَدْ نَرى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّماءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضاها فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَ إِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ؛ «ما [به هر سو] گردانيدنِ رويت در آسمان را نيك مىبينيم. پس [باش تا] تو را به قبلهاى كه بدان خشنود شوى برگردانيم؛ پس روى خود را به سوى مسجد الحرام كن؛ و هر جا بوديد، روى خود را به سوى آن بگردانيد. در حقيقت، اهل كتاب نيك مىدانند كه اين [تغيير قبله] از جانب پروردگارشان [بجا و] درست است؛ و خدا از آنچه مىكنند غافل نيست» (بقره/144) وَ مِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ إِنَّهُ لَلْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ؛ و از هر كجا بيرون آمدى، روى خود را به سوى مسجد الحرام بگردان، و البته، اين [فرمان] حق است و از جانب پروردگار تو است و خداوند از آنچه مىكنيد غافل نيست» (بقره/149)</ref> و احیای جلسات قرآنی<ref>[https://shahrekord.iqna.ir/fa/news/4159809/%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1-%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D9%87%DB%8C%D9%85 . برگزاری رویدادهای قرآنی از پایگاه مساجد را دستور کار قرار دهیم]</ref> است. به بیان دیگر، مساجد باید قرآن را محوریت فعالیت‌های خود قرار دهند و با محوریت قرار دادن قرآن در تمامی آموزه‌ها، جایگاه قرآن را در بین جوانان و نوجوانان پررنگ کنند و در تبدیل مساجد به پایگاه‌ها و قطب قرآنی نقش موثری ایفا کنند. محوریت قرار دادن قرآن در مساجد، زمینه معرفی بهتر قرآن و آموزه‌های کتاب الهی را در مساجد به عنوان خانه خدا فراهم می کند ضمن اینکه متن و قرائت قرآن نباید تضعیف شود..<ref>[https://fars.iqna.ir/fa/news/4100589/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%88-%D9%85%D8%A3%D9%85%D9%86-%D9%86%D8%AE%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . مسجد پایگاه و مأمن نخبه‌های قرآنی است؛ پیوند جلسه قرآنی به قدمت نیم قرن با مسجدی در قلب تهران + عکس و فیلم؛ غفلت جامعه ایمانی از تقویت ارتباط قرآن و مسجد؛ نگاه ویژه به جایگاه مساجد در آموزش قرآن پس از تأکیدات رهبر انقلاب؛ کاری کنیم که قرآن و اهل بیت (ع) در مسجد حرف اول را بزنند.]</ref> البته، کارکرد مسجد تنها به کارکرد عبادی معطوف نمیشود و كاركردهای همچون اجتماعی، تربيتی، سياسی، اقتصادی و گردشگری نیز دارد. <ref>[https://birjand.iqna.ir/fa/news/1441366/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%DA%A9%D9%87-%D8%B7%D8%A8%D9%82-%D8%B3%DB%8C%D8%B1%D9%87-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%B5-%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B4%D9%88%D8%AF . مسجد طراز اسلام مسجدی است که طبق سیره پیامبر(ص) اداره شود؛مسجد تبلور هنر معماری اسلامی و تجلی آيات الهی است؛نقش پررنگ مساجد در زندگی و اجتماع مسلمانان؛ مساجد جاذبه کافی برای جذب جوانان را داشته باشند/ کارکرد تربیتی؛ از مهم‌ترین کارکردهای مسجد؛ تمام مؤلفه‌ها و كاركردهای مسجد مورد توجه قرار گيرد؛از احیای کارکرد مسجد تا طنین نوای قرآن در حریم امن الهی + فیلم]</ref> | |||
نقش چند بعدی مسجد از زمان پیامبر(ص) متداول بوده است و تمام تصمیمات مهم جامعه دینی در زمان پیامبر اسلام (ص) با محوریت مسجد گرفته می‌شد.<ref>[https://birjand.iqna.ir/fa/news/4129107/%D8%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%86%D8%AA%DB%8C%D8%AC%D9%87-%D9%81%D8%A7%D8%B5%D9%84%D9%87-%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . دوری از اسلام نتیجه فاصله گرفتن از کارکردهای مسجد است.]</ref> همان طور که پیشتر بیان شد، یکی از کارکردهای غیر عبادی، کارکرد اجتماعی مسجد است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/141025/%D8%BA%D9%81%D9%84%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF .دائره المعارف اسلامی]</ref> | |||
هنگامی که مسجد بتواند مرکز تفکر و تدبر دینی باشد و همانند یک دانشگاه دینی برای شناخت انسان‌ها توسط همدیگر، محلی برای یافتن دوستان، مطلع شدن از حال یکدیگر، حل مشکلات جامعه، آشناسازی نسل نو با اسلام و قرآن، مهارت تعامل کارگزاران با نمازگزاران با به‌کارگیری فناوری‌های نوین در امر آموزش مفاهیم دینی همراه با محتوا و ادبیات مناسب باشد، نقش اجتماعی مسجد ایفا شده است.<ref>[https://zanjan.iqna.ir/fa/news/1440745/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C . مسجد؛ زیربنای شکل‌گیری تمدن اسلامی؛ دائره المعارف اسلامی]</ref> | |||
البته، به شرطی که برنامه‌های مسجد مداوم، مستمر و طبق برنامه ریزی های دقیق باشد و حضور افراد متدین در مسجد<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3738453/%D9%86%D9%82%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%DA%A9%D9%86%D8%AF . نقش‌هایی که مسجد در دنیای امروز میتواند بازی کند؛ کارکرد دینی مسجد تقویت شود/ لزوم پخش اذان در هر ۳ وعده از مساجد]</ref> پررنگ باشد و بتواند اقشار مختلف از سنين مختلف درون خود جمع كند و برای همه اين اقشار هم برنامه داشته باشد و مساجد مرکز و ثقل اعتماد باشند و مردم خوشی‌ها، دردها و مشکلات خود را<ref>[https://alborz.iqna.ir/fa/news/4082239/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%B5%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%AA%D8%A7%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86 . نگاهی به کارکردهای مساجد از صدر اسلام تاکنون؛ بيهوده بودن هر نشستی در مسجد مگر برای عبادت، ذكر و بحث علمی؛ کارکرد مسجد در جامعه؛ از پایگاه حکمرانی تا محدود شدن به محل عبادت؛ نقش و جايگاه مسجد در صدر اسلام بررسی شد]</ref> در مساجد مطرح کنند. | |||
حتی در صدر اسلام مجالس عروسی با همان صبغه اسلامی خودش و رعايت شئون اسلامی و ظواهر اسلامی در مساجد برگزار می شد. علاوه بر این، مسجد محل مشورت و تبادل‌نظر در تصميم‌گيری‌های مهم از دوره پيامبر(ص) و اصحاب و يارانش بودند. <ref>[https://fars.iqna.ir/fa/news/2396613/%D8%A8%D9%87%D8%AA%D8%B1%D9%8A%D9%86-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%83%D9%87%E2%80%8C-%D8%A7%D9%82%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD-%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%86-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%AC%D9%85%D8%B9%E2%80%8C-%D9%83%D9%86%D8%AF . بهترين مسجد، مسجدی است كه اقشار مختلف را با برنامه‌ریزی صحیح درون خود جمع كند؛ مسجد؛ زیربنای شکل‌گیری تمدن اسلامی]</ref> بر این اساس، مسجد چون پايگاهی است كه مردم روزانه در آنجا حضور پيدا می‌كنند و يكديگر را در آنجا ملاقات می‌كنند و از احوال يكديگر باخبر می‌شوند و احياناً اگر كسی مشكلی داشته باشد آنجا مطرح می‌كنند، صله رحم افراد در مسجد انجام میشود.<ref>[https://fars.iqna.ir/fa/news/2396613/%D8%A8%D9%87%D8%AA%D8%B1%D9%8A%D9%86-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%83%D9%87%E2%80%8C-%D8%A7%D9%82%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD-%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%86-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%AC%D9%85%D8%B9%E2%80%8C-%D9%83%D9%86%D8%AF . بهترين مسجد، مسجدی است كه اقشار مختلف را با برنامه‌ریزی صحیح درون خود جمع كند؛ مسجد؛ زیربنای شکل‌گیری تمدن اسلامی]</ref>حضور کودکان در مسجد نیز از همان دوران خردسالی از نظر اجتماعی و جامعه پذیری باعث می‌شودکه شخصیت آنها از همان اول با مبانی دینی و ارزش‌های آن گره بخورد و این تحکیم اعتقادات آنها را در دوران بزرگسالی از آسیب‌های اجتماعی مصون نگه می‌دارد. از سوی دیگر، کودکان و نوجوانان با برعهده گرفتن مسئولیت‌های کوچک در مساجد همچون گفتن اذان و اقامه و حفظ نظم و نظافت مساجد می‌توانند حس مسئولیت‌پذیری و اعتماد به نفس خود را تقویت کنند.<ref>[https://alborz.iqna.ir/fa/news/4082239/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%B5%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%AA%D8%A7%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86 [1] نگاهی به کارکردهای مساجد از صدر اسلام تاکنون؛ بيهوده بودن هر نشستی در مسجد مگر برای عبادت، ذكر و بحث علمی؛ کارکرد مسجد در جامعه؛ از پایگاه حکمرانی تا محدود شدن به محل عبادت؛ نقش و جايگاه مسجد در صدر اسلام بررسی شد]</ref> | |||
بر این اساس، مسجد میتواند كانون رشد انسان‌ها و محل پيوند اجتماعی بين نسل‌ها<ref>[https://birjand.iqna.ir/fa/news/2279340/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%BE%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A8%D9%8A%D9%86-%D9%86%D8%B3%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7- . مساجد؛ كانون پيوند اجتماعی بين نسل‌ها؛ مسجد؛ تفسیر ذکر «الله‌اکبر»/ افزایش دین‌باوری با احیای کارکردهای مساجد؛ مساجد امروز بايد كاركردی بر مبنای مساجد صدر اسلام داشته باشند؛ کارکرد اجتماعی مساجد، بیشترین نقش را در گسترش اسلام داشته است؛ چگونه می‌توانیم نقش محوری مساجد را در جامعه احیا کنیم؟/ تاثیر کارکردهای غیرعبادی بر مساجد]</ref> باشد و دین اسلام را از حالت انزوا خارج میکند و روحیه تعاون<ref>. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُحِلُّوا شَعائِرَ اللَّهِ وَ لَا الشَّهْرَ الْحَرامَ وَ لَا الْهَدْيَ وَ لَا الْقَلائِدَ وَ لَا آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرامَ يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنْ رَبِّهِمْ وَ رِضْواناً وَ إِذا حَلَلْتُمْ فَاصْطادُوا وَ لا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَنْ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ أَنْ تَعْتَدُوا وَ تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى وَ لا تَعاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقابِ؛ اى كسانى كه ايمان آوردهايد، حرمت شعاير خدا، و ماه حرام، و قربانى بىنشان، و قربانيهاى گردنبنددار، و راهيان بيت الحرام را كه فضل و خشنودى پروردگار خود را مىطلبند، نگه داريد. و چون از احرام بيرون آمديد [مىتوانيد] شكار كنيد، و البتّه نبايد كينهتوزى گروهى كه شما را از مسجد الحرام باز داشتند، شما را به تعدّى وادارد. و در نيكوكارى و پرهيزگارى با يكديگر همكارى كنيد، و در گناه و تعدّى دستيار هم نشويد، و از خدا پروا كنيد كه خدا سختكيفر است. (مائده/2)</ref> را در میان مسلمانان ایجاد میکند و این حضور میتواند از هرج و مرج و عنان گسیختگی جلوگیری کند و تشکیل این اجتماعات در مسجد باعث میشود تا مومنین تحت توجه و ارشاد عالمان و مبلغان دینی قرار گیرند. از سوی دیگر، با نمایش همبستگی و پیوستگی مسلمانان در مسجد، همدلی و همراهی آنان همه روزه اعلام می‌گردد.<ref>[http://pajoohe.ir/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF__a-44322.aspx . دانشنامه پژوهه؛ آشنایی با کارکردهای مسجد؛ نگاهی به جايگاه مسجدالاقصی در آيات قرآن؛ چگونه مساجد به تشکیل جلسات قرآن کمک کنند؛ دائره المعارف اسلامی]</ref> | |||
علاوه بر کارکرد اجتماعی، مسجد دارای کارکرد اقتصادی نیز است؛ به گونهای که کارگر یا کارفرمای متدین را با یکدیگر آشنا کند و زمینه بهبود شرایط اقتصادی مردم را نیز فراهم نماید.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3738453/%D9%86%D9%82%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%DA%A9%D9%86%D8%AF . نقش‌هایی که مسجد در دنیای امروز میتواند بازی کند؛ کارکرد دینی مسجد تقویت شود/ لزوم پخش اذان در هر ۳ وعده از مساجد]</ref> علاوه بر این، منافع اقتصادی همانند قربانی کردن<ref>. هُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ الْهَدْيَ مَعْكُوفاً أَنْ يَبْلُغَ مَحِلَّهُ وَ لَوْ لا رِجالٌ مُؤْمِنُونَ وَ نِساءٌ مُؤْمِناتٌ لَمْ تَعْلَمُوهُمْ أَنْ تَطَؤُهُمْ فَتُصِيبَكُمْ مِنْهُمْ مَعَرَّةٌ بِغَيْرِ عِلْمٍ لِيُدْخِلَ اللَّهُ فِي رَحْمَتِهِ مَنْ يَشاءُ لَوْ تَزَيَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذاباً أَلِيماً؛ «آنها بودند كه كفر ورزيدند و شما را از مسجد الحرام بازداشتند و نگذاشتند قربانى [شما] كه بازداشته شده بود به محلّش برسد، و اگر [در مكّه] مردان و زنان با ايمانى نبودند كه [ممكن بود] بىآنكه آنان را بشناسيد، ندانسته پايمالشان كنيد و تاوانشان بر شما بماند [فرمان حمله به مكّه مىداديم] تا خدا هر كه را بخواهد در جوار رحمت خويش درآورد. اگر [كافر و مؤمن] از هم متمايز مىشدند، قطعاً كافران را به عذاب دردناكى معذّب مىداشتيم» (فتح/25)</ref> و کمک به نیازمندان<ref>. أَ َعَلْتُمْ سِقايَةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ جاهَدَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ لا يَسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ؛ «آيا سيراب ساختن حاجيان و آباد كردن مسجد الحرام را همانند [كار] كسى پنداشتهايد كه به خدا و روز بازپسين ايمان آورده و در راه خدا جهاد مىكند؟ [نه، اين دو] نزد خدا يكسان نيستند، و خدا بيدادگران را هدايت نخواهد كرد» (توبه/19)</ref> نیز شواهدی بر کارکرد اقتصادی مسجد است. کارکرد مهم دیگر، کارکرد سیاسی مسجد است که در زمان پیامبر(ص)، محل اداره حکومت اسلامی بود به‌طوری‌که محل دیدار پیامبر(ص) با سران قبایل و نمایندگان کشورها و محل مذاکرات و امضای معاهدات حکومت نبوی و همچنین عزل و نصب مسئولان نیز در مسجد بود.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/4094349/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D9%81%DA%A9%D8%B1%DB%8C-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B5%D9%84-%D9%85%D9%87%D9%85-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C . کارکرد مساجد در نظام فکری جوانان و چند اصل مهم فرهنگی]</ref> در دوره‌های بعد نیز کارکرد سیاسی مسجد فعال و بیش تر امور سیاسی آن روز مانند معرفی خلیفه، مراسم بیعت با وی، عزل و نصب استانداران و کارگزاران در مسجد صورت میگرفت. <ref>[http://pajoohe.ir/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF__a-44322.aspx . آشنایی با کارکردهای مسجد]</ref> | |||
علاوه بر این، همواره مساجد به عنوان پایگاه نهضت‌های اسلامی علیه حکام جور و ستم‌پیشه مطرح هستند و تدارک مقدمات فکری و بسیج عمومی مسلمانان<ref>. وَ مِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيْكُمْ حُجَّةٌ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِي وَ لِأُتِمَّ نِعْمَتِي عَلَيْكُمْ وَ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ؛ «و از هر كجا بيرون آمدى، [به هنگام نماز] روى خود را به سمت مسجد الحرام بگردان؛ و هر كجا بوديد رويهاى خود را به سوى آن بگردانيد، تا براى مردم- غير از ستمگرانشان- بر شما حجتى نباشد. پس، از آنان نترسيد، و از من بترسيد، تا نعمت خود را بر شما كامل گردانم، و باشد كه هدايت شويد» (بقره/150) وَ اقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَ أَخْرِجُوهُمْ مِنْ حَيْثُ أَخْرَجُوكُمْ وَ الْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ وَ لا تُقاتِلُوهُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ حَتَّى يُقاتِلُوكُمْ فِيهِ فَإِنْ قاتَلُوكُمْ فَاقْتُلُوهُمْ كَذلِكَ جَزاءُ الْكافِرِينَ؛ «و هر كجا بر ايشان دست يافتيد آنان را بكشيد، و همان گونه كه شما را بيرون راندند، آنان را بيرون برانيد، [چرا كه] فتنه [شرك] از قتل بدتر است، [با اين همه] در كنار مسجد الحرام با آنان جنگ مكنيد، مگر آنكه با شما در آن جا به جنگ درآيند، پس اگر با شما جنگيدند، آنان را بكشيد، كه كيفر كافران چنين است» (بقره/191)</ref> به منظور جهاد با کفار<ref>. يَسْئَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتالٍ فِيهِ قُلْ قِتالٌ فِيهِ كَبِيرٌ وَ صَدٌّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ كُفْرٌ بِهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ إِخْراجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَكْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ وَ الْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَ لا يَزالُونَ يُقاتِلُونَكُمْ حَتَّى يَرُدُّوكُمْ عَنْ دِينِكُمْ إِنِ اسْتَطاعُوا وَ مَنْ يَرْتَدِدْ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَيَمُتْ وَ هُوَ كافِرٌ فَأُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ؛از تو در باره كارزار در ماه حرام مىپرسند. بگو: «كارزار در آن، گناهى بزرگ و باز داشتن از راه خدا و كفر ورزيدن به او و [باز داشتن از] مسجد الحرام [حج]، و بيرون راندنِ اهل آن از آنجا، نزد خدا [گناهى] بزرگتر، و فتنه [شرك] از كشتار بزرگتر است.» و آنان پيوسته با شما مىجنگند تا- اگر بتوانند- شما را از دينتان برگردانند. و كسانى از شما كه از دين خود برگردند و در حال كفر بميرند، آنان كردارهايشان در دنيا و آخرت تباه مىشود، و ايشان اهل آتشند و در آن ماندگار خواهند بود. (بقره/217)</ref> در آنجا صورت میگرفت.<ref>[https://zanjan.iqna.ir/fa/news/1440745/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C . مسجد؛ زیربنای شکل‌گیری تمدن اسلامی]</ref> | |||
کارکرد دیگر مسجد، بعد آموزشی و تربیتی آن است که پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) معمولاً در مسجد، کلاس‌ها و امور آموزشی خود را دنبال می‌کردند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3807935/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%B5-%D8%B1%D8%A7-%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D8%B1%D9%88-%D9%82%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF . مساجد امروز کارکرد زمان پیامبر(ص) را ندارند/ سلامت اجتماعی در گرو قداست مسجد؛ مسجد محل ظهور و بروز عبادت بر روی زمین است/آسیب شناسی مساجد؛ کارکرد مسجد به مرور زمان تعمدا و غفلتا از آن گرفته شده است؛ کارکرد مساجد در نظام فکری جوانان و چند اصل مهم فرهنگی.]</ref> از این رو، مسجد محل نشر معارف دينی بوده است و پيامبر زمانی‌كه قرآن بر ايشان نازل می‌شد، غالباً در مسجد به اطلاع مردم می‌رساندند و به اصطلاح آيات قرآنی و وحی الهی را به سمع و نظر مردم می‌رساندند.<ref>[https://fars.iqna.ir/fa/news/2396613/%D8%A8%D9%87%D8%AA%D8%B1%D9%8A%D9%86-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%83%D9%87%E2%80%8C-%D8%A7%D9%82%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD-%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%86-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%AC%D9%85%D8%B9%E2%80%8C-%D9%83%D9%86%D8%AF . بهترين مسجد، مسجدی است كه اقشار مختلف را با برنامه‌ریزی صحیح درون خود جمع كند؛ مسجد؛ زیربنای شکل‌گیری تمدن اسلامی]</ref> کارکرد دیگر، کارکرد قضایی مسجد استکه محل قضاوت<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3172272/%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%81%D8%B9-%D9%85%D8%B4%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D9%86%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C تقویت کارکرد مساجد برای رفع مشکلات و ناهنجاری‌های اجتماعی]</ref> و حتی برخی مواقع حضرت علی(ع) قضاوتشان را در مسجد انجام می‌داده‌اند و به مشكلات مردم و خواسته‌های و امور مردم رسیدگی <ref>[https://iqna.ir/fa/news/1855778/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%83%D8%B1%D9%8A%D9%85- . نگاهی بر جايگاه مسجد در قرآن كريم]</ref> می کردند؛ چرا که این از دستورات قرآن است که برای اقامه عدل<ref>. قُلْ أَمَرَ رَبِّي بِالْقِسْطِ وَ أَقِيمُوا وُجُوهَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَ ادْعُوهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ كَما بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ؛ بگو: «پروردگارم به دادگرى فرمان داده است، و [اينكه] در هر مسجدى روى خود را مستقيم [به سوى قبله] كنيد، و در حالى كه دين خود را براى او خالص گردانيدهايد وى را بخوانيد، همان گونه كه شما را پديد آورد [به سوى او] برمىگرديد.» (اعراف/29)</ref> در مسجد بکوشند. | |||
== تعداد مساجد جهان == | == تعداد مساجد جهان == | ||
تعداد مسلمانان در همه جا افزایش یافته است و با این امر نیاز آنها به انجام مناسک دینی خود به ویژه اقامه نماز افزایش یافته است و به همین دلیل است که تعداد مساجد در جهان حدود ۳,۶ میلیون مسجد تخمین زده میشود. اما در برخی از کشورهای غربی با افزایش تعداد مسلمانان، کمبود مساجد وجود دارد، مانند فرانسه که نیاز به ساخت مساجد برای جلب رضایت مومنین و رسیدن به تعداد کافی دارد تا آنها بتوانند مناسک دین خود را انجام دهند. | تعداد مسلمانان در همه جا افزایش یافته است و با این امر نیاز آنها به انجام مناسک دینی خود به ویژه اقامه نماز افزایش یافته است و به همین دلیل است که تعداد مساجد در جهان حدود ۳,۶ میلیون مسجد تخمین زده میشود. اما در برخی از کشورهای غربی با افزایش تعداد مسلمانان، کمبود مساجد وجود دارد، مانند فرانسه که نیاز به ساخت مساجد برای جلب رضایت مومنین و رسیدن به تعداد کافی دارد تا آنها بتوانند مناسک دین خود را انجام دهند. | ||
| خط ۷۴: | خط ۹۳: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
ایکنا | [https://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF امامت پدیا] | ||
[https://iqna.ir/fa ایکنا] | |||
[http://pajoohe.ir/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF__a-40471.aspx دانشنامه پژوهه] | |||
[https://hawzah.net/fa/goharenab/View/44702/%D8%AA%D9%88%D8%AC%DB%8C%D9%87-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%B6%D8%B1%D8%A7%D8%B1?SearchText=%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF دانشنامه حوزه] | |||
[https://www.cgie.org.ir/fa/news/179376/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%8C-%D8%B5%D9%84%D8%AD-%D9%88-%D9%86%D9%88%D8%B9%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA دائره المعارف اسلامی] | |||
[https://fa.wikipasokh.com/view/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%88_%D9%81%D8%B6%DB%8C%D9%84%D8%AA_%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF ویکی پاسخ] | |||
[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF ویکی پدیا] | |||
[https://www.wikiporsesh.ir/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF ویکی پرسش] | |||
[https://fa.wikishia.net/w/index.php?title=%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF ویکی شیعه] | |||
[http://fa.wikifeqh.ir/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF ویکی فقه] | |||
== ارجاعات == | == ارجاعات == | ||
[[رده:مراکز قرآنی]] | [[رده:مراکز قرآنی]] | ||