ویراستار
۳٬۲۵۳
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
'''قسط (2)''': این ریشه، در آیات 14 و 15 سوره جنّ، به‌صورت اسم فاعل (قاسط) به‌کار رفته است. لغویان عمدتا آن را به معنای ظلم و جور دانسته‌اند. | '''قسط (2)''': این ریشه، در آیات 14 و 15 سوره جنّ، به‌صورت اسم فاعل (قاسط) به‌کار رفته است. لغویان عمدتا آن را به معنای ظلم و جور دانسته‌اند. | ||
== قسط (1) | == قسط (1) == | ||
=== معنای لغوی | === معنای لغوی === | ||
«قسط» در معنی لغوی و در ادبیات عرب به معنی نصیب، دادگری و عدل است و در زبان فارسی نیز به معنای داد، بازپرداخت و مانده است. در این زمینه راغب اصفهانی در مفردات می‌گوید: «الْقِسْطُ هُوَ النَّصِیبُ بِالْعَدْلِ»؛ «قسط، نصیب و سهم‌گذاری با عدالت است». همچنین معنای در جای خود قرار دادن هرچیزی در این مفهوم مستتر است. در لسان‌العرب و تاج‌العروس آمده است: قسط، عدل و حصه و نصیب است و گفته شده: اِقساط (به کسر همزه) فقط عدل در قسمت است. | «قسط» در معنی لغوی و در ادبیات عرب به معنی نصیب، دادگری و عدل است و در زبان فارسی نیز به معنای داد، بازپرداخت و مانده است. در این زمینه راغب اصفهانی در مفردات می‌گوید: «الْقِسْطُ هُوَ النَّصِیبُ بِالْعَدْلِ»؛ «قسط، نصیب و سهم‌گذاری با عدالت است». همچنین معنای در جای خود قرار دادن هرچیزی در این مفهوم مستتر است. در لسان‌العرب و تاج‌العروس آمده است: قسط، عدل و حصه و نصیب است و گفته شده: اِقساط (به کسر همزه) فقط عدل در قسمت است. | ||
==== تفاوت قسط و عدل | ==== تفاوت قسط و عدل ==== | ||
عدل، حالتی است بين افراط و تفريط به گونه‌ای كه در اين حد وسط زيادت يا نقصانی قرار نداشته و اعتدال كامل مراعات شده و به خاطر همين مفهوم است كه از ميانه‌روی، مساوات و استقامت به عدل تعبير شده است. | عدل، حالتی است بين افراط و تفريط به گونه‌ای كه در اين حد وسط زيادت يا نقصانی قرار نداشته و اعتدال كامل مراعات شده و به خاطر همين مفهوم است كه از ميانه‌روی، مساوات و استقامت به عدل تعبير شده است. | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
همچنین عدالت در مورد حكومت و داورى است و قسط در مقابل تقسيم حقوق است. | همچنین عدالت در مورد حكومت و داورى است و قسط در مقابل تقسيم حقوق است. | ||
=== ساخت‌های صرفی | === ساخت‌های صرفی === | ||
القِسط (اسم): 15 بار | القِسط (اسم): 15 بار | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
مُقسِط (اسم فاعل): 3 بار | مُقسِط (اسم فاعل): 3 بار | ||
=== ریشه‌شناسی | === ریشه‌شناسی === | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|'''زبان''' | |'''زبان''' | ||
| خط ۹۳: | خط ۹۳: | ||
قاسط | قاسط | ||
== قسط (2) | == قسط (2) == | ||
=== معنای لغوی | === معنای لغوی === | ||
برخی لغویون چون ابن فارس معتقدند که «قاف و سین و طا» (قسط) بر دو معنا دلالت می‌کند که ضد هم هستند. این ریشه هم به معنای عدل و هم به معنای ظلم و جور است. «قاسط» يعنی كسی كه اهل قَسط است و قَسط، به معنی ظلم و جور است. اين كلمه در مقابل كلمه قِسط، به معنای عدل و ميانه‌روی است. | برخی لغویون چون ابن فارس معتقدند که «قاف و سین و طا» (قسط) بر دو معنا دلالت می‌کند که ضد هم هستند. این ریشه هم به معنای عدل و هم به معنای ظلم و جور است. «قاسط» يعنی كسی كه اهل قَسط است و قَسط، به معنی ظلم و جور است. اين كلمه در مقابل كلمه قِسط، به معنای عدل و ميانه‌روی است. | ||
گرچه لغویان این ریشه را عمدتا به معنای ظلم و جور دانسته اند، اما نظیر این ریشه در زبان حبشی نشان می‌دهد معنای آن، دزدیدن و فریب‌دادن است. از سوی دیگر باید گفت که این ریشه عربی- حبشی، هیچ ارتباطی با قسط (1) به معنای عدالت ندارد و تشابه لفظی این دو، صرفاً حاصل یک اشتراک لفظی است. | گرچه لغویان این ریشه را عمدتا به معنای ظلم و جور دانسته اند، اما نظیر این ریشه در زبان حبشی نشان می‌دهد معنای آن، دزدیدن و فریب‌دادن است. از سوی دیگر باید گفت که این ریشه عربی- حبشی، هیچ ارتباطی با قسط (1) به معنای عدالت ندارد و تشابه لفظی این دو، صرفاً حاصل یک اشتراک لفظی است. | ||
=== ساخت‌های صرفی | === ساخت‌های صرفی === | ||
القاسِط (اسم فاعل مجرد): 2 بار | القاسِط (اسم فاعل مجرد): 2 بار | ||
=== ریشه‌شناسی | === ریشه‌شناسی === | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|'''زبان''' | |'''زبان''' | ||
| خط ۱۱۶: | خط ۱۱۶: | ||
|} | |} | ||
== منابع | == منابع == | ||
ایکنا | ایکنا | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۲۳: | ||
[[منابع ریشه شناسی]] | [[منابع ریشه شناسی]] | ||
== ارجاعات | == ارجاعات == | ||
# [[قسط (ریشه)#cite%20ref-1|↑]] «قسط» در متون دینی | # [[قسط (ریشه)#cite%20ref-1|↑]] «قسط» در متون دینی | ||