قرآن پدیا

روان شناسی اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

صفحه بحث

روان شناسی اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۵ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۰۴:۵۶

۱۰ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۵ آوریل ۲۰۲۳
جز
جایگزینی متن - ' های ' به '‌های '
جز (جایگزینی متن - ' ها ' به '‌ها ')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
جز (جایگزینی متن - ' های ' به '‌های ')
خط ۴: خط ۴:
== تعریف روانشناسی اسلامی ==
== تعریف روانشناسی اسلامی ==
روانشناسی اسلامی، رویکردی در روان شناسی محسوب می شود که در آن با به کارگرفتن آموزه‌های دينی، امکان دستیابی به سلامت روح و روان فراهم می شود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1146420/-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D9%88-%D9%83%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D8%A8%D8%AA%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D9%81%D8%B7%D8%B1%D8%AA-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA- روانشناسی جامع و كامل مبتنی بر فطرت انسان است]</ref> در گذشته از روان‌شناسی اسلامی تحت عنوان «علم‎النفس» ياد می‌شد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1104825/-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%87%D9%8A%DA%86%E2%80%8C%D9%8A%DA%A9-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%83%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%B2%D9%8A%D8%B1-%D8%B3%D8%A4%D8%A7%D9%84-%D9%86%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%D8%B1%D8%AF- روانشناسی اسلامی هيچ‌يک از مكاتب غربی را زير سؤال نمی‌برد]</ref>  
روانشناسی اسلامی، رویکردی در روان شناسی محسوب می شود که در آن با به کارگرفتن آموزه‌های دينی، امکان دستیابی به سلامت روح و روان فراهم می شود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1146420/-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D9%88-%D9%83%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D8%A8%D8%AA%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D9%81%D8%B7%D8%B1%D8%AA-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA- روانشناسی جامع و كامل مبتنی بر فطرت انسان است]</ref> در گذشته از روان‌شناسی اسلامی تحت عنوان «علم‎النفس» ياد می‌شد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1104825/-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%87%D9%8A%DA%86%E2%80%8C%D9%8A%DA%A9-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%83%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%B2%D9%8A%D8%B1-%D8%B3%D8%A4%D8%A7%D9%84-%D9%86%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%D8%B1%D8%AF- روانشناسی اسلامی هيچ‌يک از مكاتب غربی را زير سؤال نمی‌برد]</ref>  
در تعریفی دیگر روانشناسی اسلامی را می توان حوزه ای برای تولید نظریه های روان درمانی بر مبنای آیات قرآن، احادیث و نیز نظریات دانشمندان اسلامی مثل ملاصدرا، خواجه نصیرالدین طوسی و ابن‌سینا دانست<ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/3958258/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%86%E2%80%8C%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C قرآن و بن‌مایه‌های روانشناسی]</ref>.
در تعریفی دیگر روانشناسی اسلامی را می توان حوزه ای برای تولید نظریه‌های روان درمانی بر مبنای آیات قرآن، احادیث و نیز نظریات دانشمندان اسلامی مثل ملاصدرا، خواجه نصیرالدین طوسی و ابن‌سینا دانست<ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/3958258/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%86%E2%80%8C%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C قرآن و بن‌مایه‌های روانشناسی]</ref>.


== بنیان روانشناسی اسلامی ==
== بنیان روانشناسی اسلامی ==
فطرت و اصالت روح بنیان روانشناسی اسلامی و عامل اصلی در شکل‌گیری شخصیت انسان است. فطرت حامل اراده و خواسته‌های انسان و نیز پرستش و حقیقت‌جویی است. آنچه از روانشناسی قرآنی به دست می‌آید، این است که ساخت روانی انسان اصیل است، نه عارضی و جانبی و انسان با وجود استعدادهای درونی‌اش می‌تواند به کمال برسد<ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/3958258/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%86%E2%80%8C%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C قرآن و بن‌مایه‌های روانشناسی]</ref>.
فطرت و اصالت روح بنیان روانشناسی اسلامی و عامل اصلی در شکل‌گیری شخصیت انسان است. فطرت حامل اراده و خواسته‌های انسان و نیز پرستش و حقیقت‌جویی است. آنچه از روانشناسی قرآنی به دست می‌آید، این است که ساخت روانی انسان اصیل است، نه عارضی و جانبی و انسان با وجود استعدادهای درونی‌اش می‌تواند به کمال برسد<ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/3958258/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%86%E2%80%8C%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C قرآن و بن‌مایه‌های روانشناسی]</ref>.


== دیدگاه های روانشناختی در آیات قرآن ==
== دیدگاه‌های روانشناختی در آیات قرآن ==
نمونه های مشترک میان قرآن و تبیین های روانشناختی زیادی وجود دارد به عنوان مثال خداوند می‌فرماید: «قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلَی شَاكِلَتِهِ...<ref>اسراء/84.</ref>؛ بگو: هر كس برحسب ساختار [روانى و بدنى‌] خود عمل مى‌كند». منظور از شاکله همان شخصیت است و طبق این آیه، هر کس مطابق شخصیت خود عمل می‌کند. برای شخصیت، چند معنا ذکر شده که این معانی در واژه شاکله نیز مستتر است. امام صادق(ع) در حدیثی، شاکله را نیت تعریف کرده‌اند. منظور از نیت، قصد انجام کاری است، به‌گونه‌ای که به عمل ختم شود. بنابراین شخصیت یک فرد می‌تواند مجموعه نیت‌های وی باشد.
نمونه‌های مشترک میان قرآن و تبیین‌های روانشناختی زیادی وجود دارد به عنوان مثال خداوند می‌فرماید: «قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلَی شَاكِلَتِهِ...<ref>اسراء/84.</ref>؛ بگو: هر كس برحسب ساختار [روانى و بدنى‌] خود عمل مى‌كند». منظور از شاکله همان شخصیت است و طبق این آیه، هر کس مطابق شخصیت خود عمل می‌کند. برای شخصیت، چند معنا ذکر شده که این معانی در واژه شاکله نیز مستتر است. امام صادق(ع) در حدیثی، شاکله را نیت تعریف کرده‌اند. منظور از نیت، قصد انجام کاری است، به‌گونه‌ای که به عمل ختم شود. بنابراین شخصیت یک فرد می‌تواند مجموعه نیت‌های وی باشد.


معنای دیگر شاکله و شخصیت، خلق‌وخوست، یعنی ویژگی‌ها و خصوصیات جسمی و روانی افراد که ناشی از وراثت یا محیط است. معنای سوم شاکله می‌تواند سبک زندگی باشد که همه اعمال انسان براساس آن شکل می‌گیرد و جنبه فردی، خانوادگی و اجتماعی دارد. معنای دیگر شاکله، هیئت و طریق به معنای ساخت روانی انسان است، یعنی سازمان روانی انسان چه محرک‌هایی را جذب و دفع می‌کند. این مفهوم که معنای گشتالتی روانشناختی نامیده می‌شود، ساختی کلی دربر دارد که بر مبنای فطرت، محیط و وراثت است و این سه عامل در ساخت شخصیت انسان نقش دارد.<ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/3958258/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%86%E2%80%8C%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C قرآن و بن‌مایه‌های روانشناسی]</ref> نیز مضمون آیه شریفه «وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذينَ يَمْشُونَ عَلَي الْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً<ref>فرقان/63.</ref>»  می‌تواند زیر بنای درمان برای افزایش مهارت تاب‌آوری و احترام متقابل باشد، از این رو، همین یک آیه حاوی مباحث گسترده تربیتی و مهارت رفتاری است که علم روانشناسی از آن بهره می‌گیرد<ref>[https://shahrekord.iqna.ir/fa/news/3901819/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AD%D8%A7%D9%88%DB%8C-%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA قرآن کریم حاوی قوانین ماندگار در حوزه روانشناسی است]</ref>.
معنای دیگر شاکله و شخصیت، خلق‌وخوست، یعنی ویژگی‌ها و خصوصیات جسمی و روانی افراد که ناشی از وراثت یا محیط است. معنای سوم شاکله می‌تواند سبک زندگی باشد که همه اعمال انسان براساس آن شکل می‌گیرد و جنبه فردی، خانوادگی و اجتماعی دارد. معنای دیگر شاکله، هیئت و طریق به معنای ساخت روانی انسان است، یعنی سازمان روانی انسان چه محرک‌هایی را جذب و دفع می‌کند. این مفهوم که معنای گشتالتی روانشناختی نامیده می‌شود، ساختی کلی دربر دارد که بر مبنای فطرت، محیط و وراثت است و این سه عامل در ساخت شخصیت انسان نقش دارد.<ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/3958258/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%86%E2%80%8C%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C قرآن و بن‌مایه‌های روانشناسی]</ref> نیز مضمون آیه شریفه «وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذينَ يَمْشُونَ عَلَي الْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً<ref>فرقان/63.</ref>»  می‌تواند زیر بنای درمان برای افزایش مهارت تاب‌آوری و احترام متقابل باشد، از این رو، همین یک آیه حاوی مباحث گسترده تربیتی و مهارت رفتاری است که علم روانشناسی از آن بهره می‌گیرد<ref>[https://shahrekord.iqna.ir/fa/news/3901819/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AD%D8%A7%D9%88%DB%8C-%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA قرآن کریم حاوی قوانین ماندگار در حوزه روانشناسی است]</ref>.
خط ۲۸: خط ۲۸:


== روانشناسی اسلامی در ایران ==
== روانشناسی اسلامی در ایران ==
در دهه های قبل در ایران، روانشناسی اسلامی مخالفان زیاد و صریحی حتی در بین روانشناسان مسلمان داشته است، ولی در دهه اخیر این سد شکسته شده و اکثرا معتقدند که از مبانی نظریه اسلام یعنی قرآن و احادیث می‌توان آموزه‌هایی را در حوزه روانشناسی تبیین و تعریف کرد.<ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/3686258/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A2%D9%85%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D9%85-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C قرآن؛ منبعی کارآمد برای ترسیم روانشناسی اسلامی]</ref> آیت الله مصباح یزدی در زمان حیات خود جلسات متعددی را درباره نقد مکاتب روانشناسی با رویکرد آزاداندیشانه برگزار نموده و بنیانی را برای ایجاد روانشناسی اسلامی فراهم کردند<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3947641/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1-%D8%AC%D8%AF%DB%8C-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA گرایش به معنویت در روانشناسی معاصر جدی شده است]</ref>. امروزه روان شناسی اسلامی به عنوان یکی از گرایش‌های مصوب وزارت علوم پذیرای دانشجویان علاقمند می باشد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/2238363/%D8%A7%D9%8A%D8%AC%D8%A7%D8%AF-%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%86%D9%8A%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF-%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B4-%D8%B2%D9%8A%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%A7%D8%B3%D8%AA ايجاد رشته روان‌شناسی اسلامی نيازمند گسترش زيرساخت‌ها است]</ref>
در دهه‌های قبل در ایران، روانشناسی اسلامی مخالفان زیاد و صریحی حتی در بین روانشناسان مسلمان داشته است، ولی در دهه اخیر این سد شکسته شده و اکثرا معتقدند که از مبانی نظریه اسلام یعنی قرآن و احادیث می‌توان آموزه‌هایی را در حوزه روانشناسی تبیین و تعریف کرد.<ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/3686258/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A2%D9%85%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D9%85-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C قرآن؛ منبعی کارآمد برای ترسیم روانشناسی اسلامی]</ref> آیت الله مصباح یزدی در زمان حیات خود جلسات متعددی را درباره نقد مکاتب روانشناسی با رویکرد آزاداندیشانه برگزار نموده و بنیانی را برای ایجاد روانشناسی اسلامی فراهم کردند<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3947641/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1-%D8%AC%D8%AF%DB%8C-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA گرایش به معنویت در روانشناسی معاصر جدی شده است]</ref>. امروزه روان شناسی اسلامی به عنوان یکی از گرایش‌های مصوب وزارت علوم پذیرای دانشجویان علاقمند می باشد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/2238363/%D8%A7%D9%8A%D8%AC%D8%A7%D8%AF-%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%86%D9%8A%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF-%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B4-%D8%B2%D9%8A%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%A7%D8%B3%D8%AA ايجاد رشته روان‌شناسی اسلامی نيازمند گسترش زيرساخت‌ها است]</ref>


== منابع: ==
== منابع: ==
Parsaeiyan
دیوان‌سالاران، مدیران، ویراستار
۴٬۸۳۱

ویرایش

برگرفته از «https://quranpedia.org/index.php/ویژه:تفاوت_گوشی_همراه/2313»