تکفیر: تفاوت میان نسخه‌ها

تکفیر؛ اتهام دیگران به کفر. دقت در اولین اندیشه‌های تکفیری صدر اسلام معرف همانندی جهل و تعصب با تکفیر است. این پدیده به موزات تاریخ اندیشه وجود داشته است. جدی ترین گفتمان تکفیری در جهان اسلام، جریان سلفیه می‌باشد. این جریان پایگاه‌های سرمایه اجتماعی جهان اسلام و شأن گسترش¬پذیری دین اسلام را با تهدید زیادی روبرو کرده است. اندیشه‌های تکفیری از سوی مخالفان خود منجر به روی‌آوردن به دین سکولار برای مقابله با خشونت دینی می¬شود. مخالفت صریح نص قرآن و سیره نبوی با این پدیده تائیدگر بطلان این نوع قرائت افراطی از احکام اسلامی می‌باشد. «عقل‌گرایی»، «اندیشه‌های تقریب‌مدارانه» و «آگاهی‌بخشی» مهم‌ترین راهکارهای مقابله با این اندیشه قلمداد می¬شوند.  

تکفیر در دوره¬های مختلف به لباس‌های گوناگون در آمده و تسویه‌های خونینی را در تاریخ رقم زده است. انقلاب فرانسه که با نوید حاکمیت آزادی روی داد نیز دوره‌ای از وحشت را به دنبال داشت. این وحشت محصول تکفیری ضمنی بود که طی آن افرادی که ظن آن می‌رفت ضد انقلاب باشند به گیوتین سپرده می‌شدند. یکی دیگر از انواع تکفیر در دنیای مدرن توسط مارکسیسم صورت گرفت. اندیشه‌ای که خود منادی آزادی و نجات انسان بود گرد‌ابی شد که مخالفان خود را از دم تیغ گذراند. اوج این تکفیر اندیشه توسط استالین تحقق یافت، مخالفین استالین به عنوان رهبر حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی به ضدیت با اندیشه انقلاب محکوم شدند و تصفیه گردیدند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3350459/%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AA-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%BA%D8%B1%D8%A8 یادداشت/ موازات تاریخ تکفیر و تاریخ اندیشه/ تاریخ تکفیر در جهان غرب]</ref>  

دوره دوم قدرت تکفیر به دوران پس از فروپاشی عثمانی در  ۱۹۲۴ باز می گردد. در این دوره، دیگری مسلمانان غرب بود. کسانی که به سمت اندیشه‌های مدرن با مضامین اومانیستی، سکولار و لیبرال می‌رفتند توسط اسلام‌گرایان هویت‌مدار تکفیر می‌شدند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3282298/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%BA%D8%B2%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D9%85%D8%AA%DA%A9%D9%84%D9%85-%D8%AA%D8%A7-%D8%BA%D8%B2%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%86 مرتضی بحرانی تحلیل کرد: استمرار جریان تکفیر از غزالی متکلم تا غزالی اخوان المسلمین]</ref>  

== ریشه‌های شکل‌گیری گروه‌های تکفیری و دلایل جذابیت این گروه¬ها ==

برای داشتن درک صحیح و شناخت درست در خصوص هر مسئله¬ای توجه به ریشه¬های آن از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از ریشه‌های اصلی فعالیت تکفیریان و پدیده تکفیر وجود گروه‌های شبه‌تکفیری هستند. گروه‌های شبه‌تکفیری دارای سه ویژگی «تضلیل و گمراه معرفی کردن دیگران»، «حرمت‌شکنی مقدسات» و «تعصب‌ورزی طائفه‌ای و مذهبی» هستند که مقدمه و زمینه‌ساز فعالیت‌های تکفیری است. عوامل متعدد دیگری در شکل گیری جریان‌های تکفیر نقش دارند. از جمله این عوامل می توان به این موارد اشاره کرد: شناخت و درک ناصحیح از آموزه‌های اسلام و قرآن<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1369506/%D8%AA%D8%B9%D8%A8%DB%8C%D8%B1-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%81%D8%B9%D9%84-%D9%88-%D8%B9%D9%85%D9%84-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%AF-%D9%86%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%AF علاءالدین زعتری در گفت‌وگو با ایکنا تصریح کرد: تعبیر «تکفیر» در قرآن به فعل و عمل بازمی‌گردد نه فرد]</ref>، جمود دینی<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3350449/%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D8%AA%DB%8C%D8%B1%D9%90-%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B4%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 بازخوانی اندیشه شهید مطهری درباره تکفیر/ تکفیر؛ تیرِ کمان دشمنان اسلام]</ref>، نفی تقلید<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1476331/%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D8%AB%D9%85%D8%B1%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%AF%D9%BE%D8%B3%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D9%88-%D8%AD%D8%A8-%D8%B4%D9%87%D9%88%D8%AA-%D9%88-%D8%AB%D8%B1%D9%88%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D8%AA مولوی عبدالرحمان: تکفیر ثمره خودپسندی و حب شهوت و ثروت است]</ref>، فقدان معنویت<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3548394/%D8%AA%D9%88%D8%AC%DB%8C%D9%87-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D8%BA%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%87-%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%87%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D8%B5%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87 در نشست رم تأکید شد: توجیه تکفیر؛ مغالطه دین‌شناسانه/ فلسفه دین؛ هدایت معصومانه]</ref>، سلفی گری<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3133085/%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%87-%D8%B8%D9%84%D9%85-%D9%85%D8%B2%D9%85%D9%86-%D8%BA%D8%B1%D8%A8-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF-%D8%B1%DA%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C مسعود ادیب: جریان‌های تکفیری واکنش به ظلم مزمن غرب است/ نمود رگه‌هایی از بنیادگرایی در نواندیشی دینی]</ref>، تفکر اشعری و تفکر اخباری، نگاه متحجرانه و رفتارگرایانه به دین،<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1439491/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87-%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D8%AA%D9%81%DA%A9%D8%B1-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%B4%D8%B9%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B7%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%DB%8C عماد افروغ عنوان کرد: گروه‌های تکفیری در دام نظریه «نبرد تمدن‌ها»/ استعداد تفکر اخباری و اشعری برای افراطی‌گری]</ref> و تغییر روند تحلیل‌ها.

عوامل مختلفی حکایت از باطل بودن جریان تکفیر دارند. از مهم‌ترین علل می توان به «مخالفت نص قرآن»<ref>[https://qom.iqna.ir/fa/news/4041045/%D8%AE%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%87-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%82%D9%82-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D8%AF یادداشت / خشکاندن باور تکفیر با مقابله علمی و مبارزه فرهنگی محقق می‌شود]</ref>، «مخالفت سنت نبوی» <ref>[https://birjand.iqna.ir/fa/news/3569780/%D9%81%D8%AA%D9%86%D9%87-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D9%87%DB%8C%DA%86-%D8%AA%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A8%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C-%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF فتنه تکفیر هیچ تناسبی با فرهنگ نبوی ندارد]</ref>و «تاثیر آن در تفرقه و جدایی»<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4025075/%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF-%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA دبیرکل مجمع تقریب مذاهب اسلامی: مقابله با تکفیر نیازمند همراهی تمام جریان‌های مذهبی است]</ref> اشاره کرد. زمانی که جریانی اسلامی، دیگران را به دلیل اختلافات عقیدتی و اجتهادی تکفیر می‌کند در پی آن مشکلات زیادی دامن‌گیر امت اسلامی می‌شود که حل آن زمان زیادی را می‌طلبد. بنابراین لازم است علما به فهم مشترک برسند زیرا رشد تفکر تکفیری باعث تفرقه و جدایی می‌شود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4025075/%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF-%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA دبیرکل مجمع تقریب مذاهب اسلامی: مقابله با تکفیر نیازمند همراهی تمام جریان‌های مذهبی است]</ref> وجود پدیده تکفیر خطرات متعددی را در جامعه به وجود می آورد. از جمله این خطرات عبارتند از: تاثیرگذاری منفی در سرمایه‌ اجتماعی جهان اسلام و به وجود آمدن دین سکولار<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3548394/%D8%AA%D9%88%D8%AC%DB%8C%D9%87-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D8%BA%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%87-%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%87%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D8%B5%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87 در نشست رم تأکید شد: توجیه تکفیر؛ مغالطه دین‌شناسانه/ فلسفه دین؛ هدایت معصومانه]</ref>، ایجاد انحراف<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3350449/%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D8%AA%DB%8C%D8%B1%D9%90-%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B4%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 بازخوانی اندیشه شهید مطهری درباره تکفیر/ تکفیر؛ تیرِ کمان دشمنان اسلام]</ref>، تقویت استکبار<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1369506/%D8%AA%D8%B9%D8%A8%DB%8C%D8%B1-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%81%D8%B9%D9%84-%D9%88-%D8%B9%D9%85%D9%84-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%AF-%D9%86%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%AF علاءالدین زعتری در گفت‌وگو با ایکنا تصریح کرد: تعبیر «تکفیر» در قرآن به فعل و عمل بازمی‌گردد نه فرد. جریان تکفیر، پدیده‌ای فریب‌کارانه در راستای خدمت به استکبار است]</ref>، تخریب شأن گسترش¬پذیری دین<ref>[https://qom.iqna.ir/fa/news/1358223/%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D8%B4%D8%A3%D9%86-%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B4%E2%80%8C%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%AE%D8%AF%D9%88%D8%B4-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA حجت‌الاسلام مبلغی: جریان تکفیر شأن گسترش‌پذیری دین را مخدوش کرده است]</ref>، عدم تحقق وحدت<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4013348/%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%B4%D9%85%D9%86-%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A8-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA مبلغ نیجریه‌ای در گفت‌وگو با ایکنا: جریان تکفیری بزرگترین دشمن وحدت میان مذاهب اسلامی است]</ref> و کشته شدن انسان‌های بی¬گناه<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4006642/%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%A8%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AE%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA آیت‌الله محقق داماد: ریشه بسیای از خشونت‌های امروز در جهان اسلام تکفیر است]</ref>.

[[پرونده:پرچم و پوشش گروهک تکفیری داعش.jpg|جایگزین=پرچم و پوشش گروهک تکفیری داعش|بندانگشتی|پرچم و پوشش گروهک تکفیری داعش]]به گستردگی جهان اسلام اندیشه و حرف و روایت و سیره و فقه و کلام و ... وجود دارد اما جهان اسلام باید به سمت رفع تکفیر پیش برود. از جمله مسائلی که در جایگاه مقابله با تکفیر می توانند نقش مهمی ایفا کنند عبارتند از: توجه ویژه به مقوله وحدت و نگاه جامع به منابع اسلامی<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3536962/%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%AC%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%A2%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B3-%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87 استاد حوزه و دانشگاه عنوان کرد:ریشه تکفیر در نگاه گزینشی به قرآن و روایات است/ جای خالی آیات وحدت در دروس حوزه. ]</ref>، آگاهی‌بخشی<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1369506/%D8%AA%D8%B9%D8%A8%DB%8C%D8%B1-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%81%D8%B9%D9%84-%D9%88-%D8%B9%D9%85%D9%84-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%AF-%D9%86%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%AF علاءالدین زعتری در گفت‌وگو با ایکنا تصریح کرد: تعبیر «تکفیر» در قرآن به فعل و عمل بازمی‌گردد نه فرد]</ref>، عمل به اسلام رحمانی<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3282298/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%BA%D8%B2%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D9%85%D8%AA%DA%A9%D9%84%D9%85-%D8%AA%D8%A7-%D8%BA%D8%B2%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%86 مرتضی بحرانی تحلیل کرد: استمرار جریان تکفیر از غزالی متکلم تا غزالی اخوان المسلمین]</ref>، عقل-گرایی<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3229770/%D8%A8%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%86-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%DB%8C-%D8%BA%D8%B1%D8%A8-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1 نجف‌علی غلامی: برجسته‌شدن بنیادگرایی سناریوی غرب است/ راهکار مقابله با تکفیر]</ref>، استفاده از ظرفیت هنر فاخر جهت مبارزه با این تفکر<ref>[https://qom.iqna.ir/fa/news/3789883/%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%B1%D8%A7-%D8%AE%D8%B4%D9%86-%D9%88-%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82-%D8%AC%D9%84%D9%88%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم: تکفیر، اسلام را خشن و بی‌منطق جلوه داده است]</ref>، تدوین دیپلماسی کشورهای اسلامی بر اساس قدر متیقن مصالح مشترک<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1440362/%D8%B3%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%87-%D9%85%D8%AF%D9%84-%D8%AA%D9%86%D8%B8%DB%8C%D9%85-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس: سستی در ارائه مدل تنظیم روابط جامعه مسلمین، خدمت به تکفیریان است]</ref>، احتیاط در تکفیر<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1369506/%D8%AA%D8%B9%D8%A8%DB%8C%D8%B1-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%81%D8%B9%D9%84-%D9%88-%D8%B9%D9%85%D9%84-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%AF-%D9%86%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%AF علاءالدین زعتری در گفت‌وگو با ایکنا تصریح کرد: تعبیر «تکفیر» در قرآن به فعل و عمل بازمی‌گردد نه فرد. آیت‌الله محقق داماد: ریشه بسیای از خشونت‌های امروز در جهان اسلام تکفیر است]</ref> و توجه و رصد ویژه به گروه‌هایی که در جهان اسلام ظرفیت مقابله با داعش را دارند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/2824827/%D8%AF%D8%A7%D8%B9%D8%B4-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D9%87%D8%AF-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1-%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D8%B6-%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D9%88-%D8%B3%D9%86%DB%8C عضو گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه: داعش مجاهد را به جای مفسر نشانده است/ پیدایش «فقه التکفیر» در عرض فقه شیعه و سنی]</ref>

در خصوص نسبت¬سنجی اندیشه سلفی با گروه‌های تکفیری و ارتباطی که میان این دو مقوله حاکم است باید به این نکته توجه کرد که لزوما کسی که سلفی است، تکفیری نیست؛ سلفی‌ها معتقدند باید مثل سلف صالح فکر کنند، در حالی‌که ممکن است کسی سلفی باشد اما تکفیری نباشد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3123598/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%87%DB%8C%DA%86-%D9%86%D8%B3%D8%A8%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D9%87%D9%84-%D8%B3%D9%86%D8%AA-%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF-%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D9%88-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D8%AF عضو هیئت علمی دانشگاه تهران: گروه‌های تکفیری هیچ نسبتی با اهل سنت ندارند/ تفاوت تکفیر و ارتداد]</ref>

== پاورقی ها ==