گیاه
گیاه؛ روییدنی، گل‌ها، درختان و سبزه‌ها. گیاه، گیاهان گروه بزرگی از موجودات زنده هستند و نقش مهمی در چرخۀ طبیعت و حفظ بقای دیگر جانداران برعهده دارند. در آیات متعددی از قرآن کریم به گیاهان به عنوان مصادیقی از نعمت‌های الهی و نشانۀ قدرت خداوند اشاره شده است. در آموزه‌های اسلامی توصیه‌های فراوانی درمورد حفظ و نگهداری از محیط زیست و گیاهان وجود دارد.
تعریف
تعریف لغوی
گیاه در زبان فارسی به معنای روییدنی، رستنی، علف سبز و نبات است.[۱]
تعریف اصطلاحی
گیاهان[۲] گروه بزرگی از موجودات زنده هستند که معمولاً فتوسنتز می‌کنند و فاقد اندام‌های حسی و حرکتی ارادی هستند. در نگاه عمومی و کلی، گیاهان شامل انواع درختان، گل‌ها و سبزه‌ها هستند. در تقسیم‌بندی علمی، جلبک‌های سبز، خزه‌ها، شاخواش‌ها، جگرواشان، سرخس‌ها، بازدانگان، مخروطیان و گیاهان گلدار در گروه وسیع گیاهان جای دارند.[۳]
اهمیت گیاهان در منابع اسلامی
در آیات متعددی از قرآن با هدف تقویت توحید و توجه دادن انسان‌ها به نعمت‌ها و نشانه‌های قدرت الهی، به گیاهان، طبیعت و تغییر فصول اشاره شده است.[۴]در برخی از آیات قرآن،[۵] اشاره به نزول باران و رویش گیاهان، به عنوان استدلال برای اثبات توحید در ربوبیت و معاد و زنده شدن مردگان است. به طور کلی، در بسیاری از آیات قرآن منابع طبیعی و درختان به عنوان مصادیق نعمت‌های الهی برای بهره‌مندی موجودات زنده و انسان‌ها هستند.[۶]
اهمیت حفظ و نگهداری از گیاهان در منابع دینی
در آموزه‌های اسلامی علاوه بر توصیه‌های اخلاقی برای محافظت و نگهداری از منابع طبیعی و موجودات زنده، قوانین فقهی متعددی نیز در این مورد وجوددارد. حفاظت و نگهداری از محیط زیست در دین اسلام از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، به‌گونه‌ای که در سخنان معصومین سفارش‌های متعددی در این مورد دیده می‌شود. پیامبر اسلام(ص) فرمود: «اگر قیامت در حال برپا شدن بود، در حالی که در دست یکی از شما نهالی است، ابتدا آن را بکارد.» ایشان در جای دیگر فرمود: «کسی که درختی را آب دهد، گویا دین‌باور تشنه‌ای را سیراب کرده است.» دستور و تأکید پیامبر درمورد مسموم نکردن آب‌های روان در جنگ‌ها، صدمه نزدن و نکشتن حیوانات و قطع نکردن درختان، نشان دهندۀ اهمیت محافظت از درختان و منابع طبیعی است.[۷] در دین اسلام درخت اهمیتی ویژه دارد و از قطع بی رویۀ درختان به شدت منع شده است. در آیات قرآن از بین بردن کشت و زراعت بسیار مورد نکوهش قرار گرفته است.[۸] امام صادق(ع) نیز قطع بی رویۀ درختان میوه‌دار را موجب عذاب الهی می‌داند.[۹] درختکاری و تلاش برای سرسبزی و آبادی زمین سنت ارزشمند اسلامی و مورد تأکید آیات قرآن است.[۱۰]در سیره و روش بزرگان دین اسلام تأکید فراوانی بر کاشت درختان مثمر و میوه دار وجود دارد.[۱۱]
نام بردن از گیاهان در آیات قرآن
در قرآن کریم از گیاهان، هم به طور کلی به عنوان نعمات الهی و نشانۀ قدرت خداوند نام برده شده است؛ و هم به صورت خاص از برخی از گیاهان و میوه‌ها، ضمن اشاره به رویدادها و وقایع گوناگون و یا به هدف اشاره به خواص ویژۀ آنها یا به عنوان بخشی از پاداش‌های بهشتی نام برده شده است. در آیات قرآن تقریبا نام بیست نوع گیاه ذکر شده است که در این میان نام «نخل» بیشتر از همه دیده می‌شود. انگور، زیتون، انار، انجیر، سیر، پیاز، خردل، ریحان، زنجبیل، عدس، خیار، گز، درخت مسواک، اقاقیا، ترنجبین و درخت موز ازجمله گیاهان و میوه‌هایی هستند که در آیات قرآن به نام آنها اشاره شده است.[۱۲]
منابع
ایکنا
دانشنامه آزاد فارسی
ویکی پدیا
ارجاعات
- ↑ . لغتنامه دهخدا، ذیل واژه گیاه.
- ↑ . Plants.
- ↑ . "Primary production of the biosphere: Integrating terrestrial and oceanic components". Science237-281 .
- ↑ . برای نمونه: آل عمران/190؛ نبأ/14-16؛ نمل/60.
- ↑ . أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَسَلَكَهُ يَنابِيعَ فِي الْأَرْضِ ثُمَّ يُخْرِجُ بِهِ زَرْعاً مُخْتَلِفاً أَلْوانُهُ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَراهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ يَجْعَلُهُ حُطاماً إِنَّ فِي ذلِكَ لَذِكْرى لِأُولِي الْأَلْبابِ؛ « مگر نديده‌اى كه خدا از آسمان، آبى فرود آورد پس آن را به چشمه‌هايى كه در [طبقات زيرين] زمين است راه داد، آنگاه به وسيله آن كشتزارى را كه رنگهاى آن گوناگون است بيرون مى‌آورد، سپس خشك مى‌گردد، آنگاه آن را زرد مى‌بينى، سپس خاشاكش مى‌گرداند. قطعاً در اين [دگرگونيها] براى صاحبان خرد عبرتى است.»(زمر/21)؛ أَمَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَأَنزَلَ لَكُم مِّنَ السَّمَاءِ مَاء فَأَنبَتْنَا بِهِ حَدَائِقَ ذَاتَ بَهْجَةٍ مَّا كَانَ لَكُمْ أَن تُنبِتُوا شَجَرَهَا أَإِلَهٌ مَّعَ اللَّهِ بَلْ هُمْ قَوْمٌ یَعْدِلُونَ؛ « [آيا آنچه شريك مى‌پندارند بهتر است] يا آن كس كه آسمانها و زمين را خلق كرد و براى شما آبى از آسمان فرود آورد، پس به وسيله آن، باغهاى بهجت‌انگيز رويانيديم. كار شما نبود كه درختانش را برويانيد. آيا معبودى با خداست؟ [نه،] بلكه آنان قومى منحرفند.» (نمل/۶۰).
- ↑ . رویش گیاهان؛ گواه بر مبدا و معاد؛ منابع طبیعی؛ از مصادیق نعمت‌های الهی/ اهمیت درختکاری از منظر آیات و روایات؛ جلوه‌گری قدرت الهی در شگفتی‌های طبیعت؛ درختكاری ارج نهادن به سنت قرآنی «وَ أَنشَأَكُم مِّنَ الأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا» است.
- ↑ . آفرینش کوه از منظر قرآن؛ منابع طبیعی؛ از مصادیق نعمت‌های الهی/ اهمیت درختکاری از منظر آیات و روایات.
- ↑ . وَإِذَا تَوَلَّى سَعَى فِی الأَرْضِ لِیُفْسِدَ فِیِهَا وَیُهْلِکَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ وَاللّهُ لاَ یُحِبُّ الفَسَادَ؛ «و چون برگردد [يا رياستى يابد] كوشش مى‌كند كه در زمين فساد نمايد و كِشت و نسل را نابود سازد، و خداوند تباهكارى را دوست ندارد.» (بقره/205)
- ↑ . منابع طبیعی؛ از مصادیق نعمت‌های الهی/ اهمیت درختکاری از منظر آیات و روایات.
- ↑ . وَإِلَى ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي قَرِيبٌ مُجِيبٌ ؛ «و به سوى [قوم] ثمود، برادرشان صالح را [فرستاديم]. گفت: «اى قوم من! خدا را بپرستيد. براى شما هيچ معبودى جز او نيست. او شما را از زمين پديد آورد و در آن شما را استقرار داد. پس، از او آمرزش بخواهيد، آنگاه به درگاه او توبه كنيد، كه پروردگارم نزديك [و] اجابت‌كننده است.» (هود/61)
- ↑ . درختكاری ارج نهادن به سنت قرآنی.
- ↑ . نام گياهانی كه در قرآن آمده به روايت بلاگر «نخل ميثم»؛ گل و گياه، رويشی هميشگی براساس آيات قرآن كريم؛ درختان قرآنی؛ نجات‌بخش محیط زیست و راهکاری مناسب برای مقابله با ریزگردها؛ «گياهان در قرآن كريم» بررسی شد.