گناه؛ نافرمانی از دستورات خداوند. سرپیچی از فرمان الهی به دلیل غفلت یا جهل از انسان سر می‌زند و باعث دوری او از خداوند و قساوت قلب و عذاب دنیوی و اخروی می‌شود. انسان می‌تواند با اعمال صالح، برخی از گناهان را محو نموده و با توبه، از درگاه خداوند طلب بخشش نماید.

تعریف لغوی و اصطلاحی

"گناه” در لغت به معنای “اثم” و “عصيان” و در اصطلاح، به معناى “سرپيچى، خطا، مخالفت با امر و نهى مولا” مى‏باشد.[۱] در اسلام هر كاری هرچند كوچك و ناچيز، كه خلاف فرمان خداوند باشد گناه است.[۲]

اقسام گناه

گناهان از منظرهای مختلف به چند دسته نظیر کبیره و صغیره و همچنین جوانحی و جوارحی تقسیم می-شود.[۳]

منشا گناه

سرمنشأ بسیاری از گناهان انسان، دلبستگی به دنیا و فراموشی آخرت و غفلت است.[۴] اولین راه نفوذ شیطان در انسان غافل کردن است.[۵] اگر شيطان بتواند كسى را از مقام خود، عظمت، علم، حکمت خداوند، نعمت‌های بی‌شمار او … غافل كند، او را به آسانی به نافرمانی می‌کشاند. به علاوه، جهل به ارزش‏هاى وجودى انسان، جهل به عواقب گناه، جهل به اوامر و نواهى الاهى باعث ارتکاب بسیاری از گناهان است.[۶]

عواقب گناه

گناه در روح انسان تأثیر منفی گذاشته و به تعبیر برخی از علمای اخلاق، بعضی گناهان، انسان را مدت‌ها از عبادت خدا دور می‌کند.[۷] گناه، گناهکار را به انکار ارزش‌های مذهبی و بی‌دینی می-رساند.[۸] از دیگر آثار گناه، محرومیت انسان از بسیاری از توفیقات معنوی، علمی و اخلاقی است که انسان را به تلخ‌ترین پیامد؛ یعنی خودفراموشی دچار می‌سازد. همچنین، گناه بسترساز نزول عذاب الهی در دنیا و فروافتادن در عذاب برزخ و جهنم است.[۹]

آثار کوچک شمردن گناه

کوچک شمردن نافرمانی خدا، باعث بخشیده نشدن گناهان می‌شود؛ امام صادق(ع)، انسان را از کوچک و سبک شمردن گناهان و نافرمانی خدا برحذر داشته، زیرا چنین انسان‌هایی بخشیده نمی‌شوند. همچنین، طبق گفتار پیامبر (ص)، سبک شمردن معصیت و گناهان رضایت شیطان از انسان را به همراه دارد.[۱۰] همچنین، این امر سبب افزایش فساد در جامعه است.[۱۱]تکرار گناه و انس با آن، موجب جسارت انسان به گناه، تکثیر شر و زشتی‌ها و افزایش کیفیت و کمیت آنها می‌شود.[۱۲]

تکفیر گناه

با توجه به آیات قرآن، برخی از اعمال نیک، باعث پاک‌شدن گناهان می‌شوند. به این اتفاق تکفیر می‌گویند. براساس برخی روایات، خداوند به وسیله چیزهایی چون بیماری و فقر، گناهان بندگانش را محو می‌کند. همچنین در قرآن آمده که اگر گناهکاری توبه کند، خداوند از گناهان او درمی‌گذرد.[۱۳]

توبه

توبه، زنگارهای گناه را از چهره ظلمانی قلب می‌زداید.[۱۴] امام علی(ع) می‌فرماید: «هرگز شفيعی موفق‌تر از توبه نيست».[۱۵] اگر انسان مرتکب گناهی می‌شود، باید به درگاه خدا توبه کند.[۱۶] وقت توبه بلافاصله بعد از ارتکاب گناه است.[۱۷] البته، توبه واقعی مشروط به ایمان و عمل صالح است و چنین توبه‌ای گناهان را محو می‌کند.[۱۸]

منابع

اسلام پدیا

ویکی‌پدیا

ویکی شیعه

ایکنا

پاورقی‌ها