حقوق حیوانات: تفاوت میان نسخه‌ها

فهرست 1- ماهیت حقوق حیوانات 1 2- دلایل وجود حقوق حیوانات در قرآن 2 3- ابعاد حقوق حیوانات در قرآن 5 منابع 9 1-

حقوق حیوانات به مجموعه وظایف انسان یا طبیعت در قبال حیوانات اهلی و وحشی گفته می شود که براساس آن رفتار مناسب و صحیح در رابطه با آنها گزینش و انجام می شود. هر کدام از  حیوانات اهلی و وحشی حقوقی بر آنها مترتب است که به دلیل پایدار بودن محیط زیست نیاز است که به این حقوق احترام گذاشته شود. بخشی از حقوق مرتبط به حیوانات اهلی است که علاوه بر جواز استفاده از آنها  باید آب و غذا و مکان استراحت برای آنها فراهم باشد و مکان و افرادی باشند تا از آنها در برابر حوادث طبیعی و یا گزند خطرات مصون باشند. بخشی دیگر از حقوق مرتبط با حیوانات وحشی است که تا حد لزوم باید از آنها دوری کرد و جایگاه آنها را در مناطق جنگلی و بیشه زارها محدود کرد و تا حد ممکن از ورود آنها به مناطق انسانی جلوگیری کرد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3901826/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%AD%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7-%D8%AF%D8%B3%D8%AA-%D8%AD%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7-%D8%B1%D8%A7-%D8%B1%D9%88-%DA%A9%D8%B1%D8%AF . خودخواهی در قامت دفاع از حقوق حیوانات / کرونا دست حیوان‌آزارها را رو کرد]</ref> اماکن نگهداری حیوانات همانند باغ وحش و سیرک ها نیز در صورت استفاده از این حیوانات باید مراقبت های ویژه را مبذول دارند تا سبب خطر یا درد برای دیگران را فراهم نیاورند.<ref>[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%AD%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA . ویکی پدیا.]</ref> لزوم در نظر گرفتن چنین حقوق برای حیوانات این است که بهره کشی از حیوانات طبق اصول و برنامه های حفظ محیط محیط زیست انجام می گیرد و استفاده از آنها برای زمان معلوم و برای اهداف مشخص صورت می گیرد؛ در غیر این صورت، هرگونه بهره مندی یا استفاده از آنها در امور مختلف می تواند با اغراض و نیات بد همراه باشد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3760431/%D8%A2%DB%8C%D8%A7-%D8%AD%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA-%D9%87%D9%85-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF . آیا حیوانات هم حقوق اخلاقی دارند؟.]</ref>  

علاوه بر انجام چنین کاری از سوی حیوانات و جانوران، به دلیل داشتن شعور، ادراک و احساس در سطح خود، تسبیح و سجده<ref>. أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَسْجُدُ لَهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ وَ الْجِبالُ وَ الشَّجَرُ وَ الدَّوَابُّ وَ كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ وَ كَثِيرٌ حَقَّ عَلَيْهِ الْعَذابُ وَ مَنْ يُهِنِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ مُكْرِمٍ إِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ ما يَشاءُ؛ «آيا ندانستى كه خداست كه هر كس در آسمانها و هر كس در زمين است، و خورشيد و ماه و [تمام‏] ستارگان و كوه‏ها و درختان و جنبندگان و بسيارى از مردم براى او سجده مى‏كنند؟ و بسيارى‏اند كه عذاب بر آنان واجب شده است. و هر كه را خدا خوار كند او را گرامى‏دارنده‏اى نيست، چرا كه خدا هر چه بخواهد انجام مى‏دهد». (حج/18)</ref> خداوند<ref>. أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّـهَ يُسَبِّحُ لَهُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالطَّيْرُ صَافَّاتٍ كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلَاتَهُ وَتَسْبِيحَهُ وَاللَّـهُ عَلِيمٌ بِمَا يَفْعَلُونَ؛ «مگر نمی‌بینی که هرکس در آسمان‌ها و زمین است، تا پرندگانی که در آسمان پر می‌گشایند، خداوند را تسبیح می‌کنند و همه آن‌ها به تسبیح و نماز خود آگاهند و خداوند به هرچه می‌کنند، آگاه است» (نور/41).</ref> نیز بجا می آورند و اين تسبيح و نیایش، آگاهانه<ref>. تُسَبِّحُ لَهُ السَّماواتُ السَّبْعُ وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ فِيهِنَّ وَ إِنْ مِنْ شَيْ‏ءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لكِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ إِنَّهُ كانَ حَلِيماً غَفُوراً؛ «آسمان-هاى هفتگانه و زمين و هر كس كه در آنهاست او را تسبيح مى‏گويند، و هيچ چيز نيست مگر اينكه در حال ستايش، تسبيح او مى‏گويد؛ ولى شما تسبيح آنها را درنمى‏يابيد. به راستى كه او همواره بردبار [و] آمرزنده است». (اسراء/44)</ref> است و نیاز خود را از این طریق با خداوند متعال در میان می گذارند. همچنین، در آیات قرآن نیز برخی از حیوانات به عنوان شعائر الهی<ref>. وَ الْبُدْنَ جَعَلْناها لَكُمْ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ لَكُمْ فِيها خَيْرٌ فَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْها صَوافَّ فَإِذا وَجَبَتْ جُنُوبُها فَكُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا الْقانِعَ وَ الْمُعْتَرَّ كَذلِكَ سَخَّرْناها لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ‏؛ «و شتران فربه را براى شما از [جمله‏] شعاير خدا قرار داديم: در آنها براى شما خير است. پس نام خدا را بر آنها- در حالى كه برپاى ايستاده‏اند- ببريد و چون به پهلو درغلتيدند از آنها بخوريد و به تنگدست [سائل‏] و به بينوا [ى غير سائل‏] بخورانيد. اين گونه آنها را براى شما رام كرديم، اميد كه شكرگزار باشيد». (حج/36)</ref> معرفی شده اند که این امر نشان از اهمیت حیوانات و حقوق ویژه آنها نزد خداوند متعال دارد. نمونه های بارزی از این شعور و احساس جانوران و حیوانات به تصویر کشیده شده است که نیایش مورچه با خداوند<ref>. حَتَّى إِذَا أَتَوْا عَلَى وَادِي النَّمْلِ قَالَتْ نَمْلَةٌ يَا أَيُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَسَاكِنَكُمْ لَا يَحْطِمَنَّكُمْ سُلَيْمَانُ وَجُنُودُهُ وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ فَتَبَسَّمَ ضَاحِكًا مِّن قَوْلِهَا وَقَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَعَلَى وَالِدَيَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَدْخِلْنِي بِرَحْمَتِكَ فِي عِبَادِكَ الصَّالِحِينَ؛ «آنگاه كه به وادي مورچگان رسيدند، مورچه‌اي گفت: اي مورچگان به خانه‌هايتان داخل شويد مبادا سليمان و سپاهش بدون توجه شما را پايمال كنند*سليمان از سخن او لبخند زد و گفت: ای پروردگار من، مرا وادار تا سپاس، نعمت تو را که بر من و پدر و مادر من ارزانی داشته‌ای به جای آورم و کارهای شايسته‌ای کنم که تو خشنود شوی، و مرا به رحمت خود در شمار بندگان شايسته‌ات در آور». (نمل/19-18)</ref> در زمان حضرت سلیمان(ع) برای نجات خود و همنوعانش از لشکریان حضرت سلیمان (ع) یکی از آن نمونه ها است.<ref>[https://ardabil.iqna.ir/fa/news/3467205/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%D9%8A-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9-%D8%AD%D8%B4%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D9%8A%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%86%D9%8A%D8%B2-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%8A-%D8%AF%D8%B1%D9%83-%D9%88-%D8%B4%D8%B9%D9%88%D8%B1-%D9%85%D9%8A%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%AF .  بررسي موضوع حشر جانوران در روز قيامت از ديدگاه قرآن/ جانوران نيز داراي درك و شعور مي‌باشند.]</ref> نمونه دیگر از جانوران زنبور عسل است که تکالیف وی توسط خداوند متعال الهام می شود. الهام شدن غریزی به به زنبور عسل که با واژه «وحی»<ref>. أَوْحَى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَ مِمَّا يَعْرِشُونَ ثُمَّ كُلِي مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلاً يَخْرُجُ مِن بُطُونِهَا شَرَابٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاء لِلنَّاسِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ؛ «و پروردگار تو به زنبور عسل وحی کرد که: از کوه‌ها و درختان و در بناهايی که (مردم) می‌سازند خانه‌هايی برگزين آنگاه از هر ثمره‌ای بخور و از روی خشوع به راه پروردگارت برو از شکم او شرابی رنگارنگ بيرون می‌آيد که شفای مردم در آن است و صاحبان انديشه را در اين عبرتی است» (نحل/69-۶8).</ref> بیان شده، نشانه سطحی از شعور و بینش زنبور عسل است .علاوه بر زنبور عسل، مورچه و عنکبوت نیز به عنوان موجود بندپای در قرآن از سطح شعور برخوردار بوده و از حقوقی برخوردار هستند؛ چرا که اجتماع مورچه ها کار گروهی برای ساخت لانه و پیدا کردن غذا، برقراری ارتباط با یکدیگر از جمله مسائلی است که فقط با وجود یک نظام می گنجد و در کجا که نظام و سازمانی وجود داشته باشد، بی تردید، حقوق و وظایفی نیز برآن مترتب است.<ref>[https://ardabil.iqna.ir/fa/news/3483903/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D9%84%D9%85%D9%8A-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%B1-%D8%B9%D8%B3%D9%84-%D8%B9%D9%86%D9%83%D8%A8%D9%88%D8%AA-%D9%88-%D9%85%D9%88%D8%B1%DA%86%D9%87 . نگاهی به اشارات علمي قرآن در مورد زنبور عسل، عنكبوت و مورچه]</ref>حقوقی همانند حقوقی حیات، بهداشت، عدالت، آزار ندیدن، دوستی، سرپرستی، مسکن، تولید مثل، احترام، کاربری درست و خوشایند از جمله آنها است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3542748/%D8%AA%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%82%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF-%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AD%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%BA%D9%81%D9%84%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85-%D8%B9%D9%82%DB%8C%D9%85%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AA%D8%A7-%D9%86%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%AD%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA . ترسیم بهترین قواعد رفتاری با حیوانات در اسلام/ غفلت از احکام عقیم‌سازی تا نفقه حیوانات.]</ref> خورده شدن چوب عصاى سليمان (ع) به وسيله موريانه، نشان از دستور خداوند به صورت الهام به مورچه است تا فرمان خدا به اجر دربیاید.<ref>فَلَمَّا قَضَيْنا عَلَيْهِ الْمَوْتَ ما دَلَّهُمْ عَلى‏ مَوْتِهِ إِلَّا دَابَّةُ الْأَرْضِ تَأْكُلُ مِنْسَأَتَهُ فَلَمَّا خَرَّ تَبَيَّنَتِ الْجِنُّ أَنْ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ الْغَيْبَ ما لَبِثُوا فِي الْعَذابِ الْمُهِينِ‏؛ «پس چون مرگ را بر او مقرر داشتيم، جز جنبنده‏اى خاكى [موريانه‏] كه عصاى او را [به تدريج‏] مى‏خورد، [آدميان را] از مرگ او آگاه نگردانيد؛ پس چون [سليمان‏] فرو افتاد براى جنّيان روشن گرديد كه اگر غيب مى‏دانستند، در آن عذاب خفّت‏آور [باقى‏] نمى‏ماندند». (سبأ/ 14)</ref> همچنین، نجات حضرت يونس (ع) از دل نهنگ با الهام گرفتن نهنگ از دستور خداوند<ref>. وَ إِنَّ يُونُسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ‏ إِذْ أَبَقَ إِلَى الْفُلْكِ الْمَشْحُونِ‏ فَساهَمَ فَكانَ مِنَ الْمُدْحَضِينَ‏ فَالْتَقَمَهُ الْحُوتُ وَ هُوَ مُلِيمٌ؛ «و در حقيقت، يونس از زمره فرستادگان بود. آن گاه كه به سوى كشتى پُر، بگريخت. پس [يونس سرنشينان كشتى‏] قرعه انداخت و خود از بازندگان شد! [او را به دريا افكندند] و عنبرماهى او را بلعيد در حالى كه او نكوهشگر خويش بود» (صافات/142-139)</ref> و کندن زمین به واسطه کلاغ برای یاد دادن به انسان برای دفن مردگان<ref>. فَبَعَثَ اللَّهُ غُراباً يَبْحَثُ فِي الْأَرْضِ لِيُرِيَهُ كَيْفَ يُوارِي سَوْأَةَ أَخِيهِ قالَ يا وَيْلَتى‏ أَ عَجَزْتُ أَنْ أَكُونَ مِثْلَ هذَا الْغُرابِ فَأُوارِيَ سَوْأَةَ أَخِي فَأَصْبَحَ مِنَ النَّادِمِينَ‏؛ «پس، خدا زاغى را برانگيخت كه زمين را مى‏كاويد، تا به او نشان دهد چگونه جسد برادرش را پنهان كند. [قابيل‏] گفت: «واى بر من، آيا عاجزم كه مثل اين زاغ باشم تا جسد برادرم را پنهان كنم؟» پس از [زمره‏] پشيمانان گرديد«. (مائده/31)</ref> نمونه دیگری از الهام گرفتن جانوران برای اجرای دستورات خداوند است. دلیل دیگر، در نظرگرفتن ویژگی بر انگیختن شدن و جمع شدن<ref>. وَ اِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَت؛ «و آن گه كه وحوش را همى گرد آرند» (تکویر/5).</ref> برای جانوران و حیوانات است که در روز قیامت برانگیخته می-شوند.<ref>.  بیستونی، 1385، ص252.</ref> پس حيوانات روح مجرد دارند و با مرگ نابود نمي‌شوند و تا قيامت باقي‌ و به‌سوي پروردگار جهانيان محشور مي‌شوند و اين حشر، هدف، مقصود، و مقصد آن‌هاست.<ref>. وَ مِنْ آياتِهِ خَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَثَّ فِيهِما مِنْ دابَّةٍ وَ هُوَ عَلى‏ جَمْعِهِمْ إِذا يَشاءُ قَدِيرٌ؛ «و از نشانه‏هاى [قدرتِ‏] اوست آفرينش آسمانها و زمين و آنچه از [انواع‏] جنبنده در ميان آن دو پراكنده است، و او هر گاه بخواهد بر گردآوردنِ آنان تواناست».  (شورى/ 29)</ref> حيوانات مانند انسان داراي روحي فناناپذيرند<ref>. وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُمْ مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ؛ و هيچ جنبنده‏‌اى در زمين نيست و نه هيچ پرنده‏‌اى كه با دو بال خود پرواز مى‌كند؛ مگر آنكه آنها [نيز] گروه‌هايى مانند شما هستند؛ ما هيچ چيزى را در كتاب[لوح محفوظ] فروگذار نكرده‏‌ايم؛ سپس [همه] به سوى پروردگارشان محشور خواهند شد.» (أنعام/38).</ref> و به سوي خداوند محشور مي‌شوند و در قيامت جمع مي‌شوند و بنابراين بر اساس رفتارشان حكم مي‌شود. <ref>[https://iqna.ir/fa/news/3901826/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%AD%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7-%D8%AF%D8%B3%D8%AA-%D8%AD%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7-%D8%B1%D8%A7-%D8%B1%D9%88-%DA%A9%D8%B1%D8%AF . خودخواهی در قامت دفاع از حقوق حیوانات / کرونا دست حیوان‌آزارها را رو کرد.]</ref>نمونه رستاخیز جانوران و حیوانات را می توان در ماجرای حضرت ابراهیم (ع) و رستاخیز چهار مرغ جویا شد.<ref>. وَ إِذْ قالَ إِبْراهِيمُ رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِ الْمَوْتى‏ قالَ أَ وَ لَمْ تُؤْمِنْ قالَ بَلى‏ وَ لكِنْ لِيَطْمَئِنَّ قَلْبِي قالَ فَخُذْ أَرْبَعَةً مِنَ الطَّيْرِ فَصُرْهُنَّ إِلَيْكَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلى‏ كُلِّ جَبَلٍ مِنْهُنَّ جُزْءاً ثُمَّ ادْعُهُنَّ يَأْتِينَكَ سَعْياً وَ اعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ‏؛ «و [ياد كن‏] آن گاه كه ابراهيم گفت: «پروردگارا، به من نشان ده؛ چگونه مردگان را زنده مى‏كنى؟» فرمود: «مگر ايمان نياورده‏اى؟» گفت: «چرا، ولى تا دلم آرامش يابد.» فرمود: «پس، چهار پرنده برگير، و آنها را پيش خود، ريز ريز گردان؛ سپس بر هر كوهى پاره‏اى از آنها را قرار ده؛ آن گاه آنها را فرا خوان، شتابان به سوى تو مى‏آيند، و بدان كه خداوند توانا و حكيم است.» (بقره/260)</ref> حضرت ابراهیم(ع) از خداوند خواست تا زنده شدن مردگان در روز قیامت را به او نشان دهد و به خواست و اراده او حضرت ابراهیم از چهار نوع پرنده طاووس، خروس، کبوتر و کلاغ انتخاب کرد و آنها را قطعه قطعه کرده و درهم آویخت و جداگانه بر سر چند کوه قرار داد و سپس آنها را خواند و همه آنها به خواست خدا زنده شده و با سرعت به سوی حضرت ابراهیم بازگشتند و همانا خداوند قادر و حکیم است.<ref>.بیستونی، 1385، ص252.</ref>