آیه: تفاوت میان نسخه‌ها

آیه در قرآن، ۸۶ بار به صورت مفرد و ۲۹۶ بار به شکل جمع آمده است.<ref>.(المعجم الاحصائی، ج۲، ص۲۴ – ۳۰)</ref> آیه در قرآن در معانى گوناگونى به کار رفته از جمله:

الف) فرازهاى قرآن که با نشانه هاى خاصى از هم تفکیک شده و به آیه معروف است چنان که در خود قرآن مى خوانیم: «تِلْکَ آیاتُ اللّهِ نَتْلُوها عَلَیْکَ بِالْحَقِّ»<ref>.(بقره،252)</ref>

ب) معجزات به عنوان آیه معرفى شده: «وَ اضْمُمْ یَدَکَ إِلى جَناحِکَ تَخْرُجْ بَیْضاءَ مِنْ غَیْرِ سُوء آیَةً أُخْرى»<ref>. (طه،22)</ref>

ج) به معنى دلیل و نشانه خداشناسى و یا معاد نیز آمده: «وَ جَعَلْنَا اللَّیْلَ وَ النَّهارَ آیَتَیْنِ»<ref>.(اسراء،12)</ref> در مورد استدلال براى معاد مى فرماید: «وَ مِنْ آیاتِهِ أَنَّکَ تَرَى الْأَرْضَ خاشِعَةً فَإِذا أَنْزَلْنا عَلَیْهَا الْماءَ اهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ إِنَّ الَّذی أَحْیاها لَمُحْیِ الْمَوْتى إِنَّهُ عَلى کُلِّ شَیْء قَدیرٌ»<ref>.(فصلت،9)</ref>

د) به معنى اشیاء چشمگیر مانند بناهاى مرتفع و عالى، نیز آمده: «أَ تَبْنُونَ بِکُلِّ ریع آیَةً تَعْبَثُونَ»<ref>.(شعرا،2)</ref>

بلندترین‌ و کوتاه‌ترین‌ آیه‌: بلندترین‌ آیه قرآن‌ کریم‌ «آیه دَین‌» است‌: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا تَدَايَنْتُمْ بِدَيْنٍ إِلَىٰ أَجَلٍ مُسَمًّى فَاكْتُبُوهُ ۚ وَلْيَكْتُبْ بَيْنَكُمْ كَاتِبٌ بِالْعَدْلِ ۚ وَلَا يَأْبَ كَاتِبٌ أَنْ يَكْتُبَ كَمَا عَلَّمَهُ اللَّهُ ۚ فَلْيَكْتُبْ وَلْيُمْلِلِ الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ وَلْيَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ وَلَا يَبْخَسْ مِنْهُ شَيْئًا ۚ فَإِنْ كَانَ الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ سَفِيهًا أَوْ ضَعِيفًا أَوْ لَا يَسْتَطِيعُ أَنْ يُمِلَّ هُوَ فَلْيُمْلِلْ وَلِيُّهُ بِالْعَدْلِ ۚ وَاسْتَشْهِدُوا شَهِيدَيْنِ مِنْ رِجَالِكُمْ ۖ فَإِنْ لَمْ يَكُونَا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ مِمَّنْ تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَدَاءِ أَنْ تَضِلَّ إِحْدَاهُمَا فَتُذَكِّرَ إِحْدَاهُمَا الْأُخْرَىٰ ۚ وَلَا يَأْبَ الشُّهَدَاءُ إِذَا مَا دُعُوا ۚ وَلَا تَسْأَمُوا أَنْ تَكْتُبُوهُ صَغِيرًا أَوْ كَبِيرًا إِلَىٰ أَجَلِهِ ۚ ذَٰلِكُمْ أَقْسَطُ عِنْدَ اللَّهِ وَأَقْوَمُ لِلشَّهَادَةِ وَأَدْنَىٰ أَلَّا تَرْتَابُوا ۖ إِلَّا أَنْ تَكُونَ تِجَارَةً حَاضِرَةً تُدِيرُونَهَا بَيْنَكُمْ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَلَّا تَكْتُبُوهَا ۗ وَأَشْهِدُوا إِذَا تَبَايَعْتُمْ ۚ وَلَا يُضَارَّ كَاتِبٌ وَلَا شَهِيدٌ ۚ وَإِنْ تَفْعَلُوا فَإِنَّهُ فُسُوقٌ بِكُمْ ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۖ وَيُعَلِّمُكُمُ اللَّهُ ۗ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ»<ref>.(بقره،282)</ref> وکوتاه‌ترین آیه را می‌توان‌ «مدهامَتان‌»<ref>.(الزحمن،64)</ref> عنوان نمود. دراین راستا آیاتی چون: «والضحی‌» و «والفجر» یا فواتح‌ سوره‌ها در دسته کوتاهترین آیات قرار میگیرند.

محققان آیات قرآن کریم را به دسته های مختلف تقسیم نموده اند: این دسته بندی عبارت است محکمات و متشابهات قرآن، ناسخ و منسوخ، آیات الاحکام و...

محکم و متشابه

محکمات آیاتی است که معنای آن‌ها روشن است و با معنای غیرمراد اشتباه نمی‌شود. به این دسته آیات باید ایمان داشت و به آن‌ها عمل کرد. متشابهات، آیاتی هستند که ظاهرشان مقصود نیست و مراد واقعی آن‌ها را که تأویل‌شان است، جز خدا کسی نمی‌داند. به نظر دانشمندان شیعه، تأویل آیات متشابه را پیامبر(ص) و امامان(ع) نیز می‌دانند.<ref>.(المیزان، ج۳، ص۳۲ ـ43)</ref>

ناسخ و منسوخ دو دسته از آیات قرآن  بوده اند که آیه ناسخ جایگزین حکم آیه‌ منسوخ می‌شود. منسوخ، همان آیه‌ای است که با نزول آیه ناسخ، زمان عمل به آن پایان یافته‌است.

آیات الاحکام

آیاتُ الاَحکام به مجموعه آیاتی از قرآن که احکام شرعی را بیان می‌کنند یا از آنها حکم شرعی استنباط می‌شود، گفته می‌شود. منظور از حکم شرعی، احکام عملی مانند نماز، زکات و جهاد است. پانصد آیه از قرآن، جزو آیات الاحکام هستند.

به عقيده تمامي فرقه‌هاي اسلامي، نظم گرفتن الفاظ و كلمات در عبارات قرآني قطعاً بر طبق وحي آسماني صورت گرفته و هيچ دستي از بشر اندك دخل و تصرفي در آن نداشته است. پیرامون تدوین و تنظیم آیات، محققان بر یک نظر نیستند. بسیاری معتقدند، چینش و نظم کنونی آیات و شروع و ختم آنها در درون سوره‌ها، به دستور و اعلام پیامبر خدا (ص) بوده و به اصطلاح، نظم آیات، «توقیفی» است.<ref>. (فتح الباری، ج۹، ص۳۷؛ الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۶۱.؛ روح المعانی، ج۱، ص۴۷)</ref>