وجدان: تفاوت میان نسخه‌ها

وِجدان، از ریشۀ وَجَد و در زبان عربی به معنای یافتن و دریافتن است.<ref>[وجدان-علیزاده.docx . دانشنامه آزاد فارسی ]</ref> در اصطلاح به نیروی درونی هر فرد که خوب و بد یک کردار را به وسیلۀ آن درک می‌کند، گفته می‌شود.<ref>[وجدان-علیزاده.docx . دانشنامه آزاد فارسی ]</ref> وجدان بایستگی‌ها را از نبایستگی‌ها و شایستگی‌ها را از ناشایستگی‌ها تفکیک می‌کند. وجدان قاضی امین و نظاره گر (تماشاگر) امین است و در نظاره خود نقش قطب نما را ایفا می کند.<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . دایرة المعارف طهور ]</ref>

لفظ وجدان در آیات قرآن به کار نرفته است اما کاربرد آن در معنای اصطلاحی به چشم می‌خورد. مثلا در آیۀ وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَة؛ «و [باز] نه! سوگند به وجدان سرزنشگر! » (قیامت/ 2) عبارت نفس لوامه به وجدان تعبیر می‌گردد.<ref>[وجدان-علیزاده.docx . وجدان از دیدگاه قرآن/ وجدان، پایگاه بزرگی برای تربیت و سعادت بشر است ، نگذاریم صدایش خاموش شود که ندایش سخن خداست/ وجدان؛ آمر به معروف درونی]</ref>  

جوزف باتلر، متأله انگلیسی، که برجسته ترین نظریه پرداز زمان خود دربارۀ وجدان اخلاقی بود، ندای وجدان را «چراغ راه خدا» خواند. او معتقد بود وجدان جزئی از طبیعت انسان است که او را به سوی تحکیم اخلاقی نفس خویش هدایت می کند.<ref>[وجدان-علیزاده.docx . دانشنامه آزاد فارسی ]</ref>

در رابطه با منشأ وجدان دو نظریه شامل اکتسابی و فطری وجود دارد. روان‌شناسان مادی‌گرا غالباً می‌گویند کودک در حین تولد وجدان ندارد و برای او مقیاسی جهت درک ارزش‌ها نیست. گروهی دیگر (الهیون)وجدان را امری فطری و فناناپذیر و راهنمای قابل اعتماد دانسته‌ به طوری که انسان را به‌صورتی ناخودآگاه به طرف خیر و سعادت جلب کرده و از لغزش‌ها دور می‌دارد.<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . وجدان از دیدگاه قرآن/ وجدان، پایگاه بزرگی برای تربیت و سعادت بشر است ]</ref>

نخستین نائب خدا در انسان صدای وجدان او است.<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . صدای وجدان؛ نخستین نائب خدا/ ویژگی‌های جامعه اخلاقی چیست؟ ]</ref> وجدان به معنای کنترل کننده درونی یکی از پایه‌های دین داری است<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . عاقل شدن نیازمند ایمان و وجدان است ]</ref> که می تواند به عنوان پیامبر درونی انسان نقش آفرینی کند.<ref>[وجدان-علیزاده.docx . فطرت، عقل و وجدان اخلاقی، پيامبران درون انسان است ؛ نفرت امروز ملت ایران از ‌آمریکایی‌ها از هر زمانی بیشتر است ]</ref> توجه به وجدان، عنصر اصلی کار و همت مضاعف،<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . عنصر اصلی كار و همت مضاعف، وجدان كاری است ]</ref> معیار سنجش فضیلت‌های اخلاقی،<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . وجدان بیدار انسان معیار سنجش فضیلت‌های اخلاقی در اسلام است ]</ref> و لازمه رضایت خدا از انسان است.<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . وجدان آرام و پاك مانع محكمی در ايجاد بستر گناه است ]</ref> یکی از اهداف دین اسلام، زنده نگه داشتن وجدان بشر است. وجدان انسان می تواند در هنگام وسوسه‌های شیطانی پرهیزکاران را از خطر سقوط در پرتگاه نجات ‌دهد؛<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . خواهان رشد وجدان و بیداری ضمیری؛ روزه بگیر ؛ بیداری فطرت و عقول بشر از مهمترین اهداف بعثت پیامبر(ص) است]</ref> از این رو وجدان را می توان محافظ انسان مومن در فضای حقیقی و مجازی دانست.<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . صاحبان اندیشه فرمان قلم را محکم نگهدارند/ معرفت حقيقی و مجازی ندارد ؛ (وجدان)؛ اهرم كنترل اخلاق‌مداری كاربران اينترنتی ]</ref>  

برخی عوامل همچون خلوت با خدا و اعتکاف،<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . اعتکاف؛ فرصتی برای بیداری وجدان ]</ref> دینداری،<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . دین؛ پشتیبان و تقویت‌کننده وجدان اخلاقی در انسان است ]</ref> شناخت حق و باطل از طریق مطالعه<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . کتاب، بیدارکننده وجدان انسان است ]</ref> و امر به معروف و نهی از منکر<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . امر به معروف وجدان انسان را آرام می‌کند ]</ref> سبب احیاء و تقویت وجدان در انسان می‌گردد .