ازدواج: تفاوت میان نسخه‌ها

در فقه شيعه، ازدواج موقت از جمله مسايلی است كه تحت شرايط خاص مجاز شمرده شده است؛ استناد قرآنی اين گونه ازدواج به برخی از آيات قرآن از جمله آيه ۲۴ سوره مباركه نساء است كه: «وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ كِتَابَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَأُحِلَّ لَكُمْ مَا وَرَاءَ ذَلِكُمْ أَنْ تَبْتَغُوا بِأَمْوَالِكُمْ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا تَرَاضَيْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَرِيضَةِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا» <ref>. و زنانى را كه به عقد موقت خود در آورديد، پاداش و مهريه واجب آنها را بپردازيد، و اگر بعد از مهريه واجب، بر چيزى توافق كرديد، بر شما باكى نيست كه خداوند عليم و حكيم است( نساء/24)</ref>؛ ابن‌عطيه درباره شرايط ازدواج موقت روايت می‌كند كه «متعه نكاحی است كه مرد، زن را با حضور دو شاهد و اجازه سرپرست او، براى مدتى معين، به زوجيت می‌گيرد با اين شرط كه از يكديگر ارث نبرده، و مرد، مهريه را به زن بپردازد.

دربسیاری از فرهنگ‌های غربی، ازدواج معمولاً به ایجاد خانواده‌ای جدید که از زوج متأهل تشکیل می‌شود منجر می‌شود که در خانه‌ای مشترک با هم زندگی می‌کنند و غالباً از بستر یکسانی استفاده می‌کنند، ولی در بعضی از فرهنگ‌های دیگر اینگونه نیست همباشی (ازدواج سفید) از مصادیق بارز متخذی اخدان (دوست پنهانی گرفتن) است؛ بنابراین سه نوع ازدواج داریم؛ اول رسمی با قرائت دقیق الفاظ، ازدواج رسمی که معاطات و علن است و نوع دیگر همباشی است که امروزه این مدل بصورت نادرست و غیرقانونی رایج شده است چراکه  این نوع نکاح باطل است، لازمه ازدواج عرفی معاطات در نکاح و خواندن صیغه عقد است. لذا بدون خواندن صیغه و محقق نشدن معاطات، ازدواج محقق نیست. لذا همباشی برگرفته از سبک غربی است و در تضاد با دین است. <ref>[https://iqna.ir/fa/news/4038483/همباشی-یا-ازدواج-سفید-همان-زنا-است-نظر-آیت‌الله-شبیری-زنجانی-درباره-معاطات . همباشی یا ازدواج سفید همان زنا است/ نظر آیت‌الله شبیری زنجانی درباره معاطات ]</ref>

برخی افراد نیز ازدواج را به دو ازدواج سوپی و ازدواج سالادی تقسیم میکنند؛ به آن معنا که گاهی افراد تمایل دارند وقتی با یک شخص ازدواج می‌کنند کاملاً با او و قوم و قبیله آن فرد میکس شوند، در مقابل افرادی هم هستند که تمایل دارند همانند اجزای سالاد با هم پیکره‌ای را بسازند و در عین حال که خودشان هستند و رنگ و طعم خودشان را حفظ کرده‌ و حریم خصوصی دارند ولی در کنار همدیگر یک زندگی بسازند.

ازدواج، براى زن یا مرد به خودى خود از مستحبات بسیار مؤکد است.<ref>. تحریرالوسیله، ج ۲، ص ۲۳۶.</ref> که گاه واجب مى شود؛ کسى که به واسطه نداشتن زن به حرام مى افتد، واجب است زن بگیرد.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC . توضیح المسائل، م ۲۴۴۳. ازدواج]</ref> در ازدواج چه دائم و چه موقت، لازم است [https://fa.wikishia.net/view/%D8%B5%DB%8C%D8%BA%D9%87_%D8%B9%D9%82%D8%AF صیغه عقد] خوانده شود و صرف رضایت زن و مرد در تحقق ازدواج کافی نیست.<ref>. توضیح المسائل(مُحَشّی)، ج۲، ص۴۵۰.</ref> زن و مرد می‌توانند خود صیغه عقد را بخوانند و نیز می‌توانند کسی را وکیل کنند که از طرف آنها صیغه را بخواند.<ref>.همان</ref> اگر زن و مرد توانایی خواندن صیغه به زبان عربی را دارند، باید آن را عربی بخوانند.<ref>.همان، ص453</ref>  دختر باکره برای ازدواج باید از پدر یا جد پدری خود اجازه بگیرد.<ref>.همان، ص460</ref> ازدواج با [https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B1%D9%85 محارم] مانند مادر، خواهر و مادرزن برای مرد، [https://fa.wikishia.net/view/%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%85 حرام] است.<ref>.همان،ص464</ref> ازدواج دائم و موقتِ زن مسلمان با مرد غیرمسلمان جایز نیست.<ref>همان.،ص 468</ref> ازدواج موقت مرد مسلمان با زن غیرمسلمان، اگر از اهل کتاب باشد، جایز است.<ref>.همان.</ref>  

از مهمات کارکردهای ازدواج میتوان به موارد ذیل اشاره داشت:

6. مودت و رحمت: از دیگر آثار ازدواج، مودت و رحمت است، آنچه در آغاز زندگى مشترک بین زن و شوهر، یگانگى برقرار مى‌کند و اثر آن در مقام عمل ظاهر مى‌شود، مودت است؛ ولى پس از گذشت زمان و رسیدن دوران ضعف و ناتوانى، رحمت جاى مودت را پر مى‌کند. رحمت و مودت به تعبیر قرآن، دو نشانه الهى و ضامن به پا ماندن بناى زندگى و تداوم وحدت است؛ البته رحمت در‌‌ همان آغاز زندگى نیز در زندگى نقش دارد. گاهى زحمات و خدمات بلاعوض و ایثارگرانه بدون هیچ‌گونه چشم‌داشتى حتى گاهى با برخورد سرد از طرف مقابل، از انسان سرمى‌زند در اینجا براى حفظ نظام خانوادگى، مودت رنگ مى‌بازد؛ ولى رحمت جایگزین آن مى‌شود و در زندگی مشترک باید به‌دنبال آرامش باشیم و نه آسایش، زیرا آرامش باعث انس و الفت می‌شود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1132598/-مودت-و-رحمت-از-آثار-قابل-توجه-ازدواج-‌است- . مودت و رحمت از آثار قابل توجه ازدواج ‌است ]</ref>

ازدواج پایدار باید براساس توجه به شرایط و روش صحیح در نظرگرفتن اهداف و فلسفه صحیح ازدواج، رشد و تکامل معنوی، سکون و آرامش، تولید و افزایش نسل، ارضای غریزه جنسی صورت گیرد.

در امر ازدواج شناخت و درک صحیح زن و شوهر از یکدیگر و تفاوت‌های روحی و روانی زن و مرد، توجه و عمل به حقوق و تکالیف شرعی و قانونی زوجین، حقوق مادی و معنوی، تکالیف اختصاصی و مشترک، رابطه زناشویی صحیح با دوام و مدیریت شده باید در یکدیگر وجود داشته باشد.<ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/3453688/دورشدن-از-ارزش‌های-دینی-و-معنوی-به-امر-ازدواج-آسیب-وارد-می‌کند . دورشدن از ارزش‌های دینی و معنوی به امر ازدواج آسیب وارد می‌کند ]</ref>

یکی از دستورات دین مبین اسلام این است که زن و مرد در آغازین قدم‌های ازدواج به دنبال همسرانی باشند که هم‌فکر و در سطح یکدیگر باشند  یک زندگی وقتی به ثمر می‌نشیند که زوجین دغدغه یکدیگر را داشته باشند، این یک دستور ویژه از سوی قرآن کریم است. خداوند در قرآن به پیامبر(ص) دستور می‌دهد «وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا ۖ لَا نَسْأَلُكَ رِزْقًا ۖ نَحْنُ نَرْزُقُكَ ۗ وَالْعَاقِبَةُ لِلتَّقْوَى»<ref>.و خانواده‎ات را به نماز فرمان بده و خود نیز بر آن شکیبایی ورز؛ از تو رزقی نمی‌طلبیم، ما به تو روزی می دهیم و عاقبت نیک برای پرهیزکاری است»(طه / ۱۳۲).</ref> این آیه قرآن نیز به مسئله هم کفو بودن پس از ازدواج اشاره دارد. اینکه قرآن می‌گوید پیامبر اگر تو به تنهایی پیامبر باشی کافی نیست باید خانواده‌ات را هم رشد دهی به این نکته اشاره دارد که ما در خانواده نباید به فکر رشد یک جانبه خودمان باشیم، چراکه هرچقدر همسر ما رشد کرده باشد مسیر را برای رشد ما هم فراهم خواهد کرد. بنابراین لازم است در مسائل فرهنگی، اجتماعی و... نسبت به خانواده خود حساس باشیم<ref>[https://hamedan.iqna.ir/fa/news/4004602/هم-کفو-بودن-در-ازدواج-از-دیدگاه-قرآن‌ . هم کفو بودن در ازدواج از دیدگاه قرآن‌ ]</ref>.

از اهداف مهم دیگر ازدواج، حفظ پاکدامنی زنان و مردان و جلوگیری از لغزش‌های گوناگون است، چراکه ازدواج تنها راه ارضای طبیعی تمایل جنسی است، از این رو پیامبر(ص) فرمود: «هر کس ازدواج کند، نیمی از دینش را حفظ کرده، پس باید در نیم دیگر از خدا بترسد».<ref>[https://kurdistan.iqna.ir/fa/news/3983933/آرامش-درونی-هدف-اصلی-ازدواج-از-دیدگاه-دین-اسلام . آرامش درونی، هدف اصلی ازدواج از دیدگاه دین اسلام ]</ref> در ازدواج باید معیار اصلی ایمان، صداقت، اعتماد و اصالت مدنظر باشد، پرهیز از تجملات و عدم بهانه‌گیری برای تحصیل دختران و پسران می‌تواند در ازدواج به موقع موثر باشد.<ref>[https://markazi.iqna.ir/fa/news/2599680/تكامل-معنوی-هدف-اساسی-ازدواج-است-انتخاب-آگاهانه-بر-اساس-دستورات-اسلام . تكامل معنوی، هدف اساسی ازدواج است/ انتخاب آگاهانه بر اساس دستورات اسلام ]</ref><ref>[https://birjand.iqna.ir/fa/news/3907562/چرا-ازدواج-برای-جوانان-دلهره‌آور-شده-است . چرا ازدواج برای جوانان دلهره‌آور شده است؟ ]</ref>

سن مطلوب ازدواج به آمادگی فکری و ذهنی بستگی دارد. در خصوص سن ازدواج نمی‌توان برای همه افراد نسخه واحدی پیچید، هر زمان که فردی آمادگی پذیرش فردی غیر از خودش را داشته باشد، یعنی آن فرد و شرایطش را بپذیرد و نیاز داشته باشد که به لحاظ حسی و عاطفی تشکیل زندگی بدهد، می‌توان گفت شرایط برای ازدواج فراهم است. اگر فرد این آمادگی فکری و ذهنی را نداشته باشد و نتواند غیر از خودش کس دیگری را بپذیرد، ازدواجی هم اگر شکل بگیرد، موفق نخواهد بود..<ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/3912122/ساختار-ازدواج-در-جامعه-ایران-آگاهانه-نیست . ساختار ازدواج در جامعه ایران آگاهانه نیست ]</ref> براساس نظرات متخصصان، ازدواج نه باید زمانی باشد که پختگی لازم برای ازدواج صورت نگرفته و نه زمانی که از آن پختگی عبور کرده باشند. تیپ افرادی که در سنین غیرمعمول بالاتر ازدواج می‌کنند، یکسان نیست..<ref>[https://tabriz.iqna.ir/fa/news/4005978/مشکل-جوانان-ضعف-در-شناخت-مفهوم-ازدواج-است<nowiki> . مشکل جوانان ضعف در شناخت مفهوم ازدواج است ]</nowiki></ref>

تحصیلات یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی است که باید به آن توجه کرد. نه تنها به این دلیل که افراد را از لحاظ جایگاه اجتماعی متمایز می‌کند، بلکه به این دلیل که بر سن ازدواج، آمار طلاق، ایدئولوژی نسبت به جامعه، درک متقابل از یکدیگر و اصول تربیت فرزند اثر می‌گذارد. بر خلاف سال‌های گذشته، به دلیل افزایش ظرفیت دانشگاه‌ها و بیشتر شدن فرصت‌های تحصیلی، اکثر جوان‌ها به جست‌وجوی علم در دانشگاه‌ها مشغولند. در چهار دهه گذشته سن ازدواج سه سال و سه ماه افزایش یابد. اخیراً تحقیق‌هایی مبنی بر تأثیر میزان تحصیلات بر ازدواج و طلاق انجام شده است. براساس آمار و جمعیت سازمان ثبت ‌احوال هرچه سطح تحصیلی بالاتر می‌رود، نسبت طلاق به ازدواج، در زنان و هم در مردان کاهش پیدا کرده است. پس هر چه تحصیلات و آگاهی افراد بالاتر باشد، آن‌ها بهتر می‌توانند در تشخیص افراد مطابق با ملاک‌هایشان موفق باشند. تحصیلات دانشگاهی به میزان زیادی در برداشت و نگرش افراد در مورد مسائل مختلف زندگی تأثیر می‌گذارد. به‌عنوان مثال افرادی که سطح تحصیلی متفاوتی دارند، معمولاً در تربیت فرزندان خود به گونه متفاوتی عمل می‌کنند. با وجود همه این مسائل، در واقع این درست نیست که شخصیت فرد را با موقعیت اجتماعی یا تحصیلات وی بسنجیم، نوع تحصیلات نیز مسئله قابل توجهی است که البته از درجه اهمیت بسیار کمتری نسبت به سطح تحصیلات برخوردار است.<ref>[https://fars.iqna.ir/fa/news/3890057/آیا-میزان-تحصیلات-زوجین-در-ازدواج-مهم-است . آیا میزان تحصیلات زوجین در ازدواج مهم است؟ ]</ref>  

از آن‌جا كه خانواده‌ها معمولا در خصوص ازدواج جوانان با سوگيری تصميم می‌گيرند، مراجعه به متخصصين حوزه‌ی ازدواج و خانواده و استفاده از آموزش‌های پيش از ازدواج در كنار مشاوره‌هايی كه با والدين و در خانواده صورت می‌گيرند، لازم و ضروری است. توجه به مذهب، سن، شغل، تناسب فرهنگی، عمومی، تحصيلی، اجتماعی، اقتصادی و هم‌چنين توجه به قوميت از اساسی‌ترين معيارها برای دختران و پسران در آستانه‌ی ازدواج است. اهتمام و تاکید مطلق به ازدواج فاميلی را امری نادرست است چراکه بيماری‌های ارثی كه در اثر ازدواج‌های فاميلی بروز پيدا می‌كنند، آسيب‌های فراوانی را به بدنه‌ی خانواده و اجتماع وارد كرده و در طولانی مدت باعث خدشه‌دار شدن ارتباطات فاميلی می‌شود.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/2364341/مشاوره‌های-پيش-از-ازدواج-نقش-مؤثری-در-انتخاب-همسر-دارند . مشاوره‌های پيش از ازدواج نقش مؤثری در انتخاب همسر دارند ]</ref>

همچنین آموزش مهارت‌های پيش از ازدواج، هنگام ازدواج و بعد از آن برای پايداری و استحكام بنيان خانواده امری لازم و ضروری است و بايد اين آموزش‌ها را در دوره‌های آموزشی موسسات و مراكز مشاوره فعال گنجانده و به گونه‌ای عمل كنيم كه زوجين بتوانند هم با ويژگی‌ها و شرايط ذهنی يكديگر آشنا شده و هم شرايط روحی هم را بهتر بسنجنند تا بتوانند هم‌كفو خود را انتخاب كنند.<ref>[https://qom.iqna.ir/fa/news/4046087/ازدواج‌-در-دوران-کرونا-و-سبک‌های-جدید-زندگی . ازدواج‌ در دوران کرونا و سبک‌های جدید زندگی ]</ref> یکی از راه‌های وصول به این امر،  شناخت طرفین از یک‌دیگر است. افراد برای شناخت کامل یک‌دیگر به دست کم ۶ماه زمان و معاشرت نیاز دارند.  

بسیاری از مردم به دلایل گوناگون، استدلال‌هایی ضد ازدواج دارند. این استدلال‌ها شامل نقدهای سیاسی و مذهبی، اشاره به میزان طلاق، و نیز اهمیت تجرد بر پایهٔ آموزه‌های مذهبی و فلسفی می‌شود. بسیاری از مردم علت انزجار از ازدواج را مشکلات اقتصادی و بسیاری محدودیت‌های ناشی از آن می‌دانند و عده ای نیز مطابق احکام ادیان متبوع خود آن را خلاف اوامر الهی می‌دانند. فی المثل تجرد عیسی مسیح را سرمشق عمل قرار داده و آن را ناشی از امر الهی می‌دانند. لیکن عدهٔ بسیاری نیز ازدواج را محدودیت دانسته و آن را سالب آزادی‌های مطلوب خویش می‌دانند.<ref>[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC . ازدواج-ویکی پدیا]</ref>

فمینیسم به ازدواج با جنس مخالف به عنوان یک نهاد سنتی که در پدرسالاری ریشه دارد برخورد می‌کند و ازدواج را نهادی می‌داند که منجر به ترویج برتری و قدرت مرد بر زن می‌شود. این روابط قدرت، مردان را به عنوان روزی‌رسان که در حوزه عمومی عمل می‌کنند و زنان را به عنوان تامین‌کننده خدمات پرستاری و مراقبت که در حوزه خصوصی عمل می‌کنند،در نظر می‌گیرد.  <ref>. Briana Weadock, Disciplining Marriage: Gender, Power, and Resistance», 2000</ref>این با مفهوم ازدواج مساوات‌خواهانه که در آن قدرت و کار بین دو جنسیت به‌طور برابر تقسیم می‌شود، و این تقسیم برمبنای نقش‌های جنسیتی صورت نمی‌گیرد در تضاد است<ref>. Veronica Jaris Tichenor, "Thinking About Gender and Power in Marriage"  The Kaleidoscope of Gender, 2010</ref>

در یک ازدواج، اختصاص دادنِ نقش‌های جنسیتی غالب به مردان و نقش‌های جنسیتی زیردستانه و سلطه‌پذیر به زنان، بر روابط قدرت درون رابطه اثر می‌گذارد. <ref>. bell hooks, Feminist Theory From Margin to Center, 2000</ref>در برخی خانواده‌های آمریکایی، زنان نقش‌های جنسیتی کلیشه‌ای را درونی می‌کنند، و غالباً خود را با نقش «همسر»، «مادر»، و «پرستار» در هماهنگی با هنجارهای اجتماعی و شریک مذکرشان وفق می‌دهند.<ref>[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC . ازدواج]</ref> «بل هوک» می‌گوید: «در ساختار خانواده، افراد یادمی‌گیرند که ستم جنسیتی را به عنوان امری» طبیعی بپذیرند و این در حکم اولین قدم برای حمایت از سایر اشکال ستم، نظیر سلطه یک جنس بر دیگری است.<ref>. Sprecher, Susan; Felmlee, Diane, "The Balance of Power in Romantic Heterosexual Couples Over Time from His and Her Perspectives», [3], 1997</ref>

از مهم‌ترین مباحثی که در امر ازدواج از آن خیلی سخن بــه میان می‌آید، مقوله قسمت وتقدیر  است؛ در آیه سوم سوره انسان می‌فرماید«إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا» <ref>. ما راه را به او نشان داديم خواه شاكر باشد و پذيرا گردد يا ناسپاس»( انسان/3)</ref> قسمت به معنای نقش و اراده نداشتن انسان در رخدادهای زندگی از جمله ازدواج نبوده چراکه خداوند انسان را آزاد و صاحب اختیار آفریده است. باید توجه داشت که این آزادی مطلق نیست، بله مستند به اراده و مشیت خداوند است؛ خداوندی که خیر و صلاح انسان را بهتر از خودش می‌داند چراکه او خالق انسان است و خالق بهتر از هر کسی مخلوق را می‌شناسد. برای تحقق یک رخداد مهم مثل ازدواج عوامل گوناگونی از جمله اراده انسان دخالت دارد كه این موضوع در طول اراده خداوند است؛ مهمترین شرط برای تحقق ازدواج اراده و اقدام است..<ref>[https://birjand.iqna.ir/fa/news/3944079/قسمت-و-تقدیر-چه-سهمی-در-ازدواج-دارد . قسمت و تقدیر چه سهمی در ازدواج دارد؟ ]</ref>

[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C ویکی پدیا]

[http://fa.wikifeqh.ir/ ویکی فقه]