ویراستار
۵۱۹
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
نباید کسانی که اهل تفسیر هستند از تفاسیر گذشته از جمله تبیان غفلت کنند؛ شیخ طوسی در این تفسیر در یک قول، فی را اموال جزیه و خراج برشمرده است؛ که جزیه در واقع مالی است که اهل کتاب که در پناه حکومت اسلامی هستند میدهند و خراج نیز مالیات اعم از مسلمین و غیر آنان است؛ قول دومی که در تبیان آمده این است که فیء یعنی هر آنچه که از اموال کفار به مومنان بر میگردد اعم از غنیمت که مسلمین بجنگند و یا غنیمت نیست بلکه مانند جزیه و خراج است. برخی گفتهاند مقصود از فیء در آیه ششم و هفتم سوره حشر غنیمت است و برخی دیگر غیر اموال صدقه را فیء گفتهاند و قول دیگر نیز آن است که فیء برای فقرای فامیل پیامبر است و براساس این قول، همه صحابه آن را اعتقاد دارند جز شافعی که آن را رد می کند. شیخ طوسی براین عقیده است احتمال غنیمت بودن فیء را کثیری از علما بیان کرده و بر آن نظر دادهاند فیء در روایات ما مورد توجه قرار گرفته است؛ از جمله از امام صادق(ع) نقل شده است که فیء، اموالی است که در آن خونریزی و کشتاری صورت نگرفته است که در آیه ششم این سوره بیان شد و این ملاک را امام صادق(ع) ارائه فرمودهاند همچنین در روایت دیگری هست که فیء مالی است که گروهی مصالحه کرده و با دست خود دادهاند و یا سرزمینی که خراب شده و آبادانی آن از بین رفته و بیابانهایی که آباد نشده همه از مصادیق فیء برشمرده شده است و بخشی مهمی از اموال حکومتی است.<ref>[https://iqna.ir/00FzgV «فیء» چیست و به چه کسانی تعلق میگیرد؟]</ref> | نباید کسانی که اهل تفسیر هستند از تفاسیر گذشته از جمله تبیان غفلت کنند؛ شیخ طوسی در این تفسیر در یک قول، فی را اموال جزیه و خراج برشمرده است؛ که جزیه در واقع مالی است که اهل کتاب که در پناه حکومت اسلامی هستند میدهند و خراج نیز مالیات اعم از مسلمین و غیر آنان است؛ قول دومی که در تبیان آمده این است که فیء یعنی هر آنچه که از اموال کفار به مومنان بر میگردد اعم از غنیمت که مسلمین بجنگند و یا غنیمت نیست بلکه مانند جزیه و خراج است. برخی گفتهاند مقصود از فیء در آیه ششم و هفتم سوره حشر غنیمت است و برخی دیگر غیر اموال صدقه را فیء گفتهاند و قول دیگر نیز آن است که فیء برای فقرای فامیل پیامبر است و براساس این قول، همه صحابه آن را اعتقاد دارند جز شافعی که آن را رد می کند. شیخ طوسی براین عقیده است احتمال غنیمت بودن فیء را کثیری از علما بیان کرده و بر آن نظر دادهاند فیء در روایات ما مورد توجه قرار گرفته است؛ از جمله از امام صادق(ع) نقل شده است که فیء، اموالی است که در آن خونریزی و کشتاری صورت نگرفته است که در آیه ششم این سوره بیان شد و این ملاک را امام صادق(ع) ارائه فرمودهاند همچنین در روایت دیگری هست که فیء مالی است که گروهی مصالحه کرده و با دست خود دادهاند و یا سرزمینی که خراب شده و آبادانی آن از بین رفته و بیابانهایی که آباد نشده همه از مصادیق فیء برشمرده شده است و بخشی مهمی از اموال حکومتی است.<ref>[https://iqna.ir/00FzgV «فیء» چیست و به چه کسانی تعلق میگیرد؟]</ref> | ||
=== شان نزول آیه === | |||
در نامگذاری این اموال به فیء گفته شده خداوند تمام مواهب این جهان را در اصل برای مؤمنان و قبل از همه برای پیامبر(ص) آفریده است و آنانی که مؤمن نیستند در حقیقت، غاصبان این اموالند (هر چند بر حسب قوانین شرعی یا عرفی مالک محسوب شوند) بنابراین هنگامی که این اموال به صاحبان حقیقی باز میگردد شایسته عنوان «فیء» است. فیء در لغت به معنای بازگشت است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۲۰۳</ref> | |||
==== مصارف فیء ==== | |||
در این آیه مصارف ششگانه «فیء» ذکر شده است: | |||
سهم خداوند: گفته شده این سهم یک نوع سهم یا نسبت تشریفی است تا گروههای دیگری که در ذیل آن ذکر میشوند، احساس حقارت نکنند و سهم خود را در کنار سهم خداوند ببینند چرا که خداوند نیازمند نیست و در حقیقت مالک همه چیز خداوند است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۲۳، ص۵۰۴</ref> | |||
سهم پیامبر(ص) : شامل نیازمندیهای شخصی و نیازمندیهای مرتبط با ریاست حکومت اسلامی میشود. سهم ذویالقربی: بسیاری از مفسران معتقدند که «ذوی القربی» شامل نزدیکان و خویشاوندان پیامبر(ص) میشود، که از گرفتن زکات محروماند. برخی گزارش کردهاند که عدهای از مفسران «ذوی القربی» را همه مردم دانستهاند. برخی دیگر معتقدند که در تحقق این سهم، نیازمندی و فقر شرط است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۲۳، ص۵۰۴</ref> | |||
سهم یتیمان، مسکینان و در راه ماندگان: در اینکه این سه سهم مخصوص به نزدیکان حضرت رسول(ص) یا عموم مردم است، اختلافنظر وجود دارد، بسیاری از فقها و مفسران اهل سنت معتقدند که این سه سهم عمومیت داشته و اختصاص به گروه خاصی ندارد، با این حال بسیاری از مفسران شیعه با استناد به روایاتی از اهل بیت(ع)، این سه سهم را مخصوص نزدیکان پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) میدانند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۲۰۵؛</ref> البته مکارم شیرازی در تفسیر نمونه روایتهایی را نیز نقل کرده که در آنها آمده است که این سه سهم عمومیت دارند و مختص به نزدیکان پیامبر(ص) نیستند. او همچنین به سیره پیامبر(ص) در مورد غزوه بنی نضیر اشاره میکند که پیامبر(ص) همه اموال به دست آمده از این جنگ را میان مهاجران و سه تن از نیازمندان انصار تقسیم کرد و نتیجه میگیرد که این سه سهم مخصوص نزدیکان پیامبر(ص) نیست.به گفته برخی از مفسران خداوند بعد از بیان مصارف «فیء» به دلیل تعلق همه این اموال به پیامبر(ص) و بیان مصارف آن پرداخته که این اموال، میان ثروتمندان دست به دست نشود و نیازمندان از آن محروم نشوند.[۲۱] به گفته مکارم شیرازی دلیل تعلق فیء به پیامبر(ص) جایگاه ریاست حکومت اسلامی است، بر این اساس مفهوم تعلق این اموال به پیامبر(ص) این نیست که پیامبر(ص) تمام آنها را در مصارف شخصی مصرف کند، بلکه پیامبر(ص) چون حاکم اسلامی، مدافع و حافظ حقوق نیازمندان است این اموال را باید در مصارفی که در آیه مطرح شده، مصرف کند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۲۳، ص۵۰۱. </ref> | |||
همچنین خداوند در بخش پایانی آیه، اصلی کلی را برای همه مسلمانان بیان کرده که طبق آن همه مسلمانان موظفند اوامر و نواهی پیامبر(ص) را در همه زمینهها اطاعت کنند و هر کس چنین نکند گرفتار هلاکت ابدی و عذاب شدید خواهد شد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۲۳، ص۵۰۵</ref> | |||
== ارتباط مستقیم فدک و فیء == | |||
طبق آیه هفتم سوره حشر «مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَى فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ كَيْ لَا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِيَاءِ مِنْكُمْ ...» به فاطمه سپرده شد، زیرا فیء اموالی است که بدون درگیری به پیامبر رسید و مورد مصرف مشخصی دارد. همچنین آیه ۳۸ روم «فَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ» هم مؤید اعطای حق از فیء به ذیالقربی است؛ ضمن اینکه در روایت بیان شده که از پیامبر پرسیدند که مراد از ذیالقربی چیست و آن حضرت فرمود باید از جبرئیل بپرسم و جبرئیل فرمود که فدک را به فاطمه بده و فاطمه هم چون از ناحیه خدا و پیامبر بود، قبول کرد. ولی وقتی خلیفه اول به خلافت رسید، وکلای آن حضرت را از فدک بر کنار کرد.وقتی فاطمه(س) معترض شد، ابوبکر گفت که باید شاهد بیاوری و فاطمه امام علی(ع) و ام ایمن را به عنوان شاهد پیش خلیفه برد؛ ام ایمن هم کسی است که پیامبر درباره وی فرمود که او اهل بهشت است. ابوبکر هم پذیرفت و نامهای به حضرت داد، اما عمر سر رسید و آن نوشته را پاره کرد. او به عبارت «نَحْنُ مَعاشِرَ الأَنْبِیاءِ لا نُوَرِّثُ» استناد میکند که ما شیعیان آن را جعلی میدانیم، ضمن اینکه گفت فدک، فیء مسلمین است و نه برای یکنفر؛ او همچنین مدعی شد که فاطمه باید شاهد بیاورد، اما شهادت علی(ع) قبول نیست و ام ایمن هم چون زن است، به تنهایی قبول نیست. امام علی به ابوبکر فرمودند که حکم تو خلاف حکم خداست؛ زیرا اگر ملکی در دست یک مسلمان بود، تو باید برای گرفتن آن بینه بیاوری نه برعکس؛ امام همچنین به آیه شریفه تطهیر استناد فرمودند و پرسیدند این آیه درباره ما هست یا غیر ما؟ که ابوبکر تصدیق کرد در شأن شماست؛ امام ادامه دادند که اگر دو نفر در مورد گناهی از سوی فاطمه(س) شهادت دهند، تو چه میکنی؛ گفت برای فاطمه حد جاری میکنم و امام در پاسخ فرمودند: تو شهادت خدا را رها کرده و شهادت دو نفر غیر خدا را میپذیری؟ بدان تو در فدک هم با فاطمه چنین کردی.<ref>[https://iqna.ir/00GYsu خطبه فدکیه نماد مرزبندی میان خلافت و ولایت است]</ref> | |||
== منابع == | == منابع == |