ویراستار
۲٬۴۲۷
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «ابوالقاسم، حسين بن محمد بن مفضل، معروف به راغب اصفهانی (درگذشت: احتمالا 502 قمری)، ادیب، لغوى، شاعر، مفسر، محدث، متكلم، حكیم و فقیه قرن پنجم، اهل اصفهان و ساکن بغداد. از مهمترین آثار او می‌توان به مفردات الفاظ القرآن و تفسیر قرآن اشاره کرد. == زن...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
ابوالقاسم، حسين بن محمد بن مفضل، معروف به راغب اصفهانی (درگذشت: احتمالا 502 قمری)، ادیب، لغوى، شاعر، | ابوالقاسم، حسين بن محمد بن مفضل، معروف به راغب اصفهانی (درگذشت: احتمالا 502 قمری)، مفسر، ادیب، لغوى، شاعر، محدث، متكلم، حكیم و فقیه قرن پنجم، اهل اصفهان و ساکن بغداد. از مهمترین آثار او می‌توان به مفردات الفاظ القرآن و تفسیر قرآن اشاره کرد. | ||
== زندگی‌نامه == | == زندگی‌نامه == | ||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
وی با بزرگان علمى و ادبى مانند ابوالقاسم ابن ابى العلاء رفت و آمد نموده، در مجالس آنان شركت مى‌جسته است، حضور وى در اين جمعها، دلالت بر عدم عزلت گزيني او دارد، اما عدم شهرتش بخاطر اين است كه از حكما محسوب مى‌شده و اهل سنت، نظر مساعدى نسبت به آنها ندارند. گويا خود نيز گمنامى را دوست مى‌داشته و در موارد زيادى از تأليفاتش به عدم مدح خود و پرهيز از پرداختن به اينگونه مسائل، اشاراتى دارد. | وی با بزرگان علمى و ادبى مانند ابوالقاسم ابن ابى العلاء رفت و آمد نموده، در مجالس آنان شركت مى‌جسته است، حضور وى در اين جمعها، دلالت بر عدم عزلت گزيني او دارد، اما عدم شهرتش بخاطر اين است كه از حكما محسوب مى‌شده و اهل سنت، نظر مساعدى نسبت به آنها ندارند. گويا خود نيز گمنامى را دوست مى‌داشته و در موارد زيادى از تأليفاتش به عدم مدح خود و پرهيز از پرداختن به اينگونه مسائل، اشاراتى دارد. | ||
بيهقى و شهرزورى دربارۀ راغب مى‌نويسند: از حكماء اسلام بوده و بين شريعت و حكمت جمع نموده و بهرۀ معقول او بيشتر است. خوانساری در روضات الجنات نیز او را به اوصافی نیک ستوده و او را مورد قبول خاصه و عامه مى‌شمرد. | بيهقى و شهرزورى دربارۀ راغب مى‌نويسند: از حكماء اسلام بوده و بين شريعت و حكمت جمع نموده و بهرۀ معقول او بيشتر است. خوانساری در روضات الجنات نیز او را به اوصافی نیک ستوده و او را مورد قبول خاصه و عامه مى‌شمرد<ref name=":0">[https://fa.wikinoor.ir/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%BA%D8%A8_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%8C_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF ویکی نور]</ref>. | ||
== اساتید == | == اساتید == | ||
کسانى چون ابومنصور جُبان، محمد بن على رازی دانشمند ادیب و واژه شناس (م 416ق) از اساتید او بوده‌اند. | کسانى چون ابومنصور جُبان، محمد بن على رازی دانشمند ادیب و واژه شناس (م 416ق) از اساتید او بوده‌اند<ref>[https://fa.wikinoor.ir/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%BA%D8%A8_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%8C_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF ویکی نور]</ref>. | ||
== مذهب == | == مذهب == | ||
در عقيدۀ وى اختلاف است، ظاهر آن است كه از اهل سنت و جماعت و غير معتزلى بوده، هر چند برخى هم او را معتزلى يا شيعى گفته‌اند. در کتاب ''كشف المحجوب'' او از مشايخ طريقت نيز شمرده شده است. | در عقيدۀ وى اختلاف است، ظاهر آن است كه از اهل سنت و جماعت و غير معتزلى بوده، هر چند برخى هم او را معتزلى يا شيعى گفته‌اند. در کتاب ''كشف المحجوب'' او از مشايخ طريقت نيز شمرده شده است. | ||
او از اهل‌بيت «عليهم‌السلام» مطلب نقل مى‌كند و اهل محبت ايشان است. گرایش راغب به اهل بیت علیهم السلام در جای جای آثار او به خوبی دیده می شود. او در مفردات خود، نام امام علی علیه السلام را با لقب «امیرالمؤمنین» ۱۹ بار ذکر مى کند، در حالی که از خلفاى دیگر تنها چهار بار آن هم بدون ذکر این لقب سخن گفته است. علاوه بر این، راغب در آثارش به نقل روایاتی می پردازد که پایه اعتقادی شیعیان را تشکیل می‌دهد. از جمله حدیث «أنا مدینة العلم و على بابها» و حدیث «أنت أخى و وارثى ...». او همچنین مطالبی از امام باقر و امام صادق علیهما السلام نقل می کند و در ترویج اندیشه هاى آنان در مسئله جبر و تفویض و دیگر مسائل می‌کوشد. | او از اهل‌بيت «عليهم‌السلام» مطلب نقل مى‌كند و اهل محبت ايشان است. گرایش راغب به اهل بیت علیهم السلام در جای جای آثار او به خوبی دیده می شود. او در مفردات خود، نام امام علی علیه السلام را با لقب «امیرالمؤمنین» ۱۹ بار ذکر مى کند، در حالی که از خلفاى دیگر تنها چهار بار آن هم بدون ذکر این لقب سخن گفته است. علاوه بر این، راغب در آثارش به نقل روایاتی می پردازد که پایه اعتقادی شیعیان را تشکیل می‌دهد. از جمله حدیث «أنا مدینة العلم و على بابها» و حدیث «أنت أخى و وارثى ...». او همچنین مطالبی از امام باقر و امام صادق علیهما السلام نقل می کند و در ترویج اندیشه هاى آنان در مسئله جبر و تفویض و دیگر مسائل می‌کوشد<ref>[https://fa.wikinoor.ir/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%BA%D8%A8_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%8C_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF ویکی نور]</ref>. از مطالعه آثار راغب اصفهانی اين نكته مشخص می شود كه تعلق راغب به اهل بيت (ع) ناشی از توجه ويژه او به قرآن كريم است<ref>[https://iqna.ir/006Kq7 تعلق «راغب» به اهل بيت (ع)، ناشی از توجه ويژه او به قرآن كريم است]</ref>. | ||
فخر رازى در ''تأسيس التقديس،'' راغب را از ائمۀ اهل سنت ناميده و قرين غزالى نموده است. او در مذهب فقهى‌اش مجتهد بوده، نه مقلّد، و قول به شافعى بودن وى درست نيست، زيرا ردى بر برخى آراء آنها دارد. راغب در کتاب مفردات، ردیه‌هایی نيز بر معتزله دارد، مانند ردّ بر جبايى در مادّۀ «ختم» و رد بر بلخى در مادّۀ «خل» و اثبات رؤية الله در قيامت در «رسالۀ الاعتقاد». در همين رساله نيز طعنهايى بر شيعه می‌کند. | فخر رازى در ''تأسيس التقديس،'' راغب را از ائمۀ اهل سنت ناميده و قرين غزالى نموده است. او در مذهب فقهى‌اش مجتهد بوده، نه مقلّد، و قول به شافعى بودن وى درست نيست، زيرا ردى بر برخى آراء آنها دارد. راغب در کتاب مفردات، ردیه‌هایی نيز بر معتزله دارد، مانند ردّ بر جبايى در مادّۀ «ختم» و رد بر بلخى در مادّۀ «خل» و اثبات رؤية الله در قيامت در «رسالۀ الاعتقاد». در همين رساله نيز طعنهايى بر شيعه می‌کند<ref>[https://fa.wikinoor.ir/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%BA%D8%A8_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%8C_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF ویکی نور]</ref><ref name=":1">[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%B1%D8%A7%D8%BA%D8%A8_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C دانش نامه اسلامی]</ref>. | ||
== آثار == | == آثار == | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
رسالۀ تحقيق مناسبات الالفاظ | رسالۀ تحقيق مناسبات الالفاظ | ||
رساله‌اى در مراتب علوم. | رساله‌اى در مراتب علوم.<ref>[https://fa.wikinoor.ir/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%BA%D8%A8_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%8C_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF ویکی نور]</ref> | ||
== آثار قرآنی == | == آثار قرآنی == | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
=== مفردات الفاظ القرآن === | === مفردات الفاظ القرآن === | ||
راغب در | كتاب ''مفردات الفاظ القرآن'' مشهورترين اثر راغب در علوم قرآنی است. شهرت اين كتاب در بين محققان و دانشمندان علوم قرآنی به اندازه ای است كه به طور قطع می‌توان گفت تاكنون هيچ اثری در تفسير نكات و مفردات قرآن نتوانسته است جايگزين اين كتاب شود. اين كتاب همواره يكی از مراجع قابل اعتماد دانشمندان و به تعبير برخی از آنان، يكی از بهترين تاليفات در لغت قرآن است<ref>[https://iqna.ir/006q58 كتاب «راغب اصفهانی؛ زندگی و آثار» منتشر شد]</ref>. | ||
مفردات از توضیح و تبیین واژگان فراتر رفته و چهره تفسیری سودمند با توجه بر زبان‌شناسی و معنی‌شناسی به خود گرفته است. او در نشان دادن معنای واژه، افزون بر ریشه‌یابی ادبی و اشتقاقی، به آیات همگون توجه می‌کند و از سنجش آیات با هم می‌کوشد تا به معنای واژه نزدیک شود. راغب گاهی با بهره‌گیری از حدیث به تبیین واژه‌ها و معنای کلام می‌پردازد، چنانکه آگاهی‌های کلامی و اخلاقی خود را در لابلای این تفسیرهای لغوی نشان می‌دهد | راغب در این کتاب با روش ویژه خود، یعنی توجه به سیاق و بافت متن، به تبیین معانی واژگان قرآن کریم پرداخته و علاوه بر این با توجه بر زبان شناسى و معنى شناسى به تفسیر آیات نیز پرداخته است<ref name=":0" />. مفردات از توضیح و تبیین واژگان فراتر رفته و چهره تفسیری سودمند با توجه بر زبان‌شناسی و معنی‌شناسی به خود گرفته است. او در نشان دادن معنای واژه، افزون بر ریشه‌یابی ادبی و اشتقاقی، به آیات همگون توجه می‌کند و از سنجش آیات با هم می‌کوشد تا به معنای واژه نزدیک شود. راغب گاهی با بهره‌گیری از حدیث به تبیین واژه‌ها و معنای کلام می‌پردازد، چنانکه آگاهی‌های کلامی و اخلاقی خود را در لابلای این تفسیرهای لغوی نشان می‌دهد<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D8%B1%D8%A7%D8%BA%D8%A8_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C ویکی فقه]</ref>. به همین دلیل مى توان گفت کتاب مفردات، فراتر از یک کتاب لغت‌شناسی صرف بوده و کتابی تفسیرى در قالب تفسیر واژگان است<ref name=":1" />. | ||
==== مزایای کتاب مفردات ==== | |||
آیت‌الله معرفت درباره کتاب مفردات راغب گفته است: «كتاب‌هايی كه به عنوان غريب القرآن نوشته شده، زياد است؛ اما اوّلين كسی كه باب اجتهاد در عرصه واژه‌شناسی را گشود و اعمال رأی را در اين حوزه به كار برد، ايشان بود و اين كار، يك امتياز بزرگ و خدمت درخور توجهی است كه به طور خاص در حوزه واژه‌شناسی قرآن صورت گرفته است. «راغب اصفهانی» در عرصه اجتهاد و كاوش علمی در باب لغت و واژه‌شناسی پيشگام بود»<ref>[https://iqna.ir/006NlX مصاحبه‌ای منتشر نشده از مرحوم آيت‌الله «معرفت» درباره «راغب‌اصفهانی»]</ref>. | |||
از سوی دیگر، راغب شايد اولين كسی است كه برای يك لغت معانی مختلفی را آورده است كه ممكن است اين معانی در بعضی جاها با يكديگر مرتبط و در بعضی جاها هم با يكديگر مرتبط نباشند. همچنین راغب مرجعی است كه قدما و معاصران از سيوطی گرفته تا علامه طباطبايی از اثار او به ويژه مفردات بهره گرفته اند. در واقع، تنها مرجع لغوی علامه طباطبايی، راغب است و حتی منشأ تفسير قرآن به قرآن نيز از او آغاز می شود<ref>[https://iqna.ir/006Kq9 «راغب»، نخستين تدوين‌گر لغات قرآن به ترتيب حروف الفباست]</ref>. | |||
=== | ==== نقدها به مفردات قرآن ==== | ||
برخی پژوهشگران مطالعات قرآنی متذکر شده‌اند در این کتاب تعدادی از لغات قرآنی (دست‌کم 50 لغت) فروگذار شده و از دید راغب جا مانده است<ref>[https://iqna.ir/00FU5D جای خالی برخی واژگان قرآن در «مفردات» راغب اصفهانی]</ref>. | |||
=== | === تفسیر راغب (جامع التفسیر) === | ||
این تفسیر همچنان به شکل نسخه خطی است و نسخه هایی از آن در کتابخانه های ترکیه و عراق وجود دارد. البته تا به امروز مقدمه این تفسیر با تفسیر سوره حمد و بخشهایی اندک از سوره بقره، با تحقیق دکتر احمد حسن فرحات و با این مشخصات نشر یافته است: مقدمة جامع التفاسیر، مع تفسیر الفاتحه و مطالع البقره، کویت، دارالدعوة، ۱۹۸۴ م/ ۱۴۰۵ هـ.). همچنین تمام تفسیر سوره بقره او به عنوان رساله دانشگاهی در دانشگاه زیتونه تونس توسط محمد اقبال فرحات تحقیق شده است (عنوان رساله دکتر فرحات: الراغب الاصفهانی و منهجه فی التفسیر مع تفسیره سورة البقره»<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D8%B1%D8%A7%D8%BA%D8%A8_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C ویکی فقه]</ref>. | |||