تفسیر موضوعی: تفاوت میان نسخه‌ها

۶ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۵ آوریل ۲۰۲۳
جز
جایگزینی متن - ' ها ' به '‌ها '
جز (جایگزینی متن - ' می ' به ' می‌')
جز (جایگزینی متن - ' ها ' به '‌ها ')
خط ۷: خط ۷:


=== معنای اصطلاحی ===
=== معنای اصطلاحی ===
تعاریف متعدد مشابه و گاهاً در برخی گزاره ها متفاوت درباره تفسیر موضوعی ارائه شده است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3474103/%DA%AF%D8%B3%D8%B3%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%82-%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A8-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 حجت‌الاسلام مصطفی‌پور عنوان کرد: گسست از سیاق آسیب تفسیر موضوعی قرآن- عبدالکریم بهجت‌پور در گفت‌وگو با ایکنا: تفاسیر موضوعی موجود با رسالت استنطاق از قرآن فاصله دارند- علی‌رضا کاوند مطرح کرد: ۵ آسیب تفاسیر موضوعی-حجت‌الاسلام مصطفی‌پور عنوان کرد: گسست از سیاق آسیب تفسیر موضوعی قرآن- تفسیر موضوعی گردآوری آیات قرآن درباره موضوعی خاص است- هادی زین‌العابدینی تأکید کرد: ظرفیت وحدت‌بخشی در تفسیر موضوعی قرآن]</ref> می‌توان برای «تفسیر موضوعی» دو تعریف کلی ارائه کرد؛ نخست، تفسیر موضوعی اعم و دوم تفسیر موضوعی اخص. منظور از تفسیر موضوعی اعم این است که بخواهیم پاسخ هر موضوعی را از قرآن پیدا کنیم. به عنوان مثال بخواهیم معنای «پلورالیسم» را در قرآن بیابیم؛ با این نگاه تمام پایا‌ن‌نامه‌هایی که از منظر قرآن نوشته می‌شود، می‌توانند به نوعی تفسیر موضوعی باشند.
تعاریف متعدد مشابه و گاهاً در برخی گزاره‌ها متفاوت درباره تفسیر موضوعی ارائه شده است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3474103/%DA%AF%D8%B3%D8%B3%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%82-%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A8-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 حجت‌الاسلام مصطفی‌پور عنوان کرد: گسست از سیاق آسیب تفسیر موضوعی قرآن- عبدالکریم بهجت‌پور در گفت‌وگو با ایکنا: تفاسیر موضوعی موجود با رسالت استنطاق از قرآن فاصله دارند- علی‌رضا کاوند مطرح کرد: ۵ آسیب تفاسیر موضوعی-حجت‌الاسلام مصطفی‌پور عنوان کرد: گسست از سیاق آسیب تفسیر موضوعی قرآن- تفسیر موضوعی گردآوری آیات قرآن درباره موضوعی خاص است- هادی زین‌العابدینی تأکید کرد: ظرفیت وحدت‌بخشی در تفسیر موضوعی قرآن]</ref> می‌توان برای «تفسیر موضوعی» دو تعریف کلی ارائه کرد؛ نخست، تفسیر موضوعی اعم و دوم تفسیر موضوعی اخص. منظور از تفسیر موضوعی اعم این است که بخواهیم پاسخ هر موضوعی را از قرآن پیدا کنیم. به عنوان مثال بخواهیم معنای «پلورالیسم» را در قرآن بیابیم؛ با این نگاه تمام پایا‌ن‌نامه‌هایی که از منظر قرآن نوشته می‌شود، می‌توانند به نوعی تفسیر موضوعی باشند.


تفسیر موضوعی اخص به این معناست که مفسر برای خود نظام وهندسه‌ای ترسیم کند و موضوعات قرآن را در آن چارچوب تعریف کند. تفسیر موضوعی خاص برای خود چارچوب خاصی دارد و کل موضوعات قرآنی را اولویت‌بندی می‌کند مثلا مشخص می‌کند کدام موضوعات اصیل هستند و کدام موضوعات حاشیه‌ای محسوب می‌شوند.
تفسیر موضوعی اخص به این معناست که مفسر برای خود نظام وهندسه‌ای ترسیم کند و موضوعات قرآن را در آن چارچوب تعریف کند. تفسیر موضوعی خاص برای خود چارچوب خاصی دارد و کل موضوعات قرآنی را اولویت‌بندی می‌کند مثلا مشخص می‌کند کدام موضوعات اصیل هستند و کدام موضوعات حاشیه‌ای محسوب می‌شوند.
خط ۷۸: خط ۷۸:
شیوه تفسیر موضوعی میان‌رشته‌ای به این معنا که هنگامی می‌خواهی موضوعی را چون قرآن و تربیت، قرآن و اقتصاد و ... بررسی کنی از شیوه موضوع میان رشته‌ای قرآنی استفاده کنیم که فراتر از سه شیوه قبلی درون قرآنی، برون قرآنی و تطبیقی است. بلکه این شیوه بالاتر از آنهاست و به تولید علم منجر می‌شود. بنابراین اگر از شیوه تفسیر موضوعی میان رشته‌ای به ویژه در جهت‌دهی به علوم انسانی براساس قرآن استفاده شود می‌تواند بسیار کارساز باشد و گره علوم انسانی در عصر حاضر را حل کند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3327083/%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%B4%D8%A7%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C رضایی‌ اصفهانی بیان کرد: تفسیر موضوعی میان‌رشته‌ای قرآن؛ بازگشای گره‌‌های علوم انسانی]</ref>
شیوه تفسیر موضوعی میان‌رشته‌ای به این معنا که هنگامی می‌خواهی موضوعی را چون قرآن و تربیت، قرآن و اقتصاد و ... بررسی کنی از شیوه موضوع میان رشته‌ای قرآنی استفاده کنیم که فراتر از سه شیوه قبلی درون قرآنی، برون قرآنی و تطبیقی است. بلکه این شیوه بالاتر از آنهاست و به تولید علم منجر می‌شود. بنابراین اگر از شیوه تفسیر موضوعی میان رشته‌ای به ویژه در جهت‌دهی به علوم انسانی براساس قرآن استفاده شود می‌تواند بسیار کارساز باشد و گره علوم انسانی در عصر حاضر را حل کند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3327083/%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%B4%D8%A7%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C رضایی‌ اصفهانی بیان کرد: تفسیر موضوعی میان‌رشته‌ای قرآن؛ بازگشای گره‌‌های علوم انسانی]</ref>


== مشرب ها و شیوه‌های تفسیر موضوعی ==
== مشرب‌ها و شیوه‌های تفسیر موضوعی ==
چند مشرب در تفسیر موضوعی وجود دارد. یکی از این روش‌ها عرضه مسایل به قرآن و گرفتن پاسخ از آن است. دومین روش در تفسیر موضوعی، استخراجی است یعنی مسئله کلی را شناسایی می‌کنیم ولی چیزی را بر قرآن تحمیل نمی‌کنیم. شیوه دیگر در تفسیر موضوعی با عنوان تفسیر تنزیلی است که تنزیل نیز دو شعبه دارد؛ گاهی بازسازی کل قرآن براین اساس است و گاهی یک موضوع را در این عرصه بررسی می‌کنیم. تفسیر بنایی و ساختاری از دیگر روش‌های تفسیر موضوعی است که می‌گوید هر سوره‌ای ایده مرکزی و قلبی دارد و ایده‌های پیرامونی نیز باید با این ایده مرکزی سنجیده و ارزیابی شود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3555200/%D8%B6%D8%B9%D9%81-%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C-4-%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C بهروزلک عنوان کرد: ضعف حوزه در تولید نظریه از تفسیر موضوعی و ساختاری/ ۴ شیوه تفسیر موضوعی-  تفسیر موضوعی شهید صدر، جامع، اجتهادی و منتج به نظریه است]</ref>
چند مشرب در تفسیر موضوعی وجود دارد. یکی از این روش‌ها عرضه مسایل به قرآن و گرفتن پاسخ از آن است. دومین روش در تفسیر موضوعی، استخراجی است یعنی مسئله کلی را شناسایی می‌کنیم ولی چیزی را بر قرآن تحمیل نمی‌کنیم. شیوه دیگر در تفسیر موضوعی با عنوان تفسیر تنزیلی است که تنزیل نیز دو شعبه دارد؛ گاهی بازسازی کل قرآن براین اساس است و گاهی یک موضوع را در این عرصه بررسی می‌کنیم. تفسیر بنایی و ساختاری از دیگر روش‌های تفسیر موضوعی است که می‌گوید هر سوره‌ای ایده مرکزی و قلبی دارد و ایده‌های پیرامونی نیز باید با این ایده مرکزی سنجیده و ارزیابی شود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3555200/%D8%B6%D8%B9%D9%81-%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C-4-%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C بهروزلک عنوان کرد: ضعف حوزه در تولید نظریه از تفسیر موضوعی و ساختاری/ ۴ شیوه تفسیر موضوعی-  تفسیر موضوعی شهید صدر، جامع، اجتهادی و منتج به نظریه است]</ref>


خط ۹۴: خط ۹۴:
۳ ـ ابهام‌زدایی از چهرۀ برخی از آیات در سایۀ تفسیر موضوعی.
۳ ـ ابهام‌زدایی از چهرۀ برخی از آیات در سایۀ تفسیر موضوعی.


شهید سید محمدباقر صدر در کتاب سنت‌های تاریخی در قرآن کریم به معرفی و تبیین تفسیر موضوعی پرداخته است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3900115/%D8%B6%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AA-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D8%B5%D8%AF%D8%B1 ضرورت تفسیر قرآن به شیوه تفسیر موضوعی از منظر شهید صدر]</ref> تفسیر موضوعی شهید صدر، تفسیر مساله محور، جامع، اجتهادی و منتج به نظریه است. این تفسیر با هیچ یک از تفاسیر معتبر که تا امروز بوده‌اند و بعد از این پدید خواهند آمد منافات ندارد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3777794/%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D8%B5%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%AC-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA تفسیر موضوعی شهید صدر، جامع، اجتهادی و منتج به نظریه است]</ref> نظریه پردازی کلان و جهان شمول، کلان نگری، ایستادگی در مقابل مکاتب دیگر بدون التقاط، عدم تنافی با سایر روش ها از سایر ویژگی‌های تفسیر موضوعی شهید صدر می-باشد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3967675/%D9%87%DB%8C%DA%86-%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C-%D9%87%D9%85%E2%80%8C%D8%B9%D8%B1%D8%B6-%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B5%D8%AF%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA حجت‌الاسلام بهمنی: هیچ روشی هم‌عرض روش تفسیری شهیدصدر نیست- تفسیر موضوعی شهید صدر، جامع، اجتهادی و منتج به نظریه است]</ref>
شهید سید محمدباقر صدر در کتاب سنت‌های تاریخی در قرآن کریم به معرفی و تبیین تفسیر موضوعی پرداخته است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3900115/%D8%B6%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AA-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D8%B5%D8%AF%D8%B1 ضرورت تفسیر قرآن به شیوه تفسیر موضوعی از منظر شهید صدر]</ref> تفسیر موضوعی شهید صدر، تفسیر مساله محور، جامع، اجتهادی و منتج به نظریه است. این تفسیر با هیچ یک از تفاسیر معتبر که تا امروز بوده‌اند و بعد از این پدید خواهند آمد منافات ندارد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3777794/%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D8%B5%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%AC-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA تفسیر موضوعی شهید صدر، جامع، اجتهادی و منتج به نظریه است]</ref> نظریه پردازی کلان و جهان شمول، کلان نگری، ایستادگی در مقابل مکاتب دیگر بدون التقاط، عدم تنافی با سایر روش‌ها از سایر ویژگی‌های تفسیر موضوعی شهید صدر می-باشد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3967675/%D9%87%DB%8C%DA%86-%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C-%D9%87%D9%85%E2%80%8C%D8%B9%D8%B1%D8%B6-%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B5%D8%AF%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA حجت‌الاسلام بهمنی: هیچ روشی هم‌عرض روش تفسیری شهیدصدر نیست- تفسیر موضوعی شهید صدر، جامع، اجتهادی و منتج به نظریه است]</ref>


== آسیب‌شناسی تفاسیر موضوعی ==
== آسیب‌شناسی تفاسیر موضوعی ==
۴٬۸۳۱

ویرایش