تفسیر موضوعی: تفاوت میان نسخه‌ها

== تعریف تفسیر موضوعی ==

== پیشینه تفسیر موضوعی ==

آغاز تفاسیر موضوعی به عصر رسالت پیامبر اکرم(ص) باز می‌گردد و در واقع تفسیر موضوعی روشی است که خود حضرت بنیان نهاده است و اهل بیت(ع) و شاگردانشان  نیز همان روش را در تفسیر آیات شریفه قرآن ادامه دادند و حافظان این روش تفسیری در طول ۳ قرن بوده‌اند. پس از دوران حضور اهل بیت(ع) و در عصر غیبت صغری و کبری نیز همین روش توسط مسلمانان به ویژه شیعیان پی گرفته شده است و علی‌رغم فراز و نشیب‌های متعدد در قرون متاخر، به عنوان یک روش استوار، قاعده‌مند، اثربخش و پویا در چارچوبی معین (که از تفسیر به رای و تاویلات ناروا به دور باشد) در مجامع علمی حوزوی و دانشگاهی در عرصه دین‌شناسی قرآنی جای خود را به ویژه در جهان تشیع باز کرده است؛ با این حال این روش اکنون نیز مخالفانی دارد که ادله‌ای برای طرد و رد چنین روش تفسیری‌ای می‌آوردند البته پاسخ‌های درخوری به همین اشکالات و انتقادات، توسط موافقان و مروجان تفسیر موضوعی داده شده است.  

به اعتباری می‌توان گفت تفاسیر موضوعی، ریشه‌ در روایات دارند اما در سنت تفسیری گذشته، تفاسیر موضوعی به شکل امروزی نگاشته نمی‌شدند؛ به عبارت دیگر در هیچ دورانی تفسیر موضوعی به شکلی که امروزه شاهد آن هستیم شکل نگرفته است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3477666/%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86-%D9%88%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%88%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA حسین علوی‌مهر پاسخ داد: مضامین واجد اولویت‌ در رویکرد موضوعی به تفسیر چیست؟- عبدالکریم بهجت‌پور در گفت‌وگو با ایکنا: تفاسیر موضوعی موجود با رسالت استنطاق از قرآن فاصله دارند- ایازی در گفت‌وگو با ایکنا عنوان کرد: خطای مخالفین تفسیر موضوعی در استناد به حدیث «ضرب قرآن به قرآن»]</ref> تفاسیر موضوعی به سبک امروزی بر مبنای احتیاجات روز به وجود آمده‌ است؛<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3474607/%D8%B8%D8%B1%D9%81%DB%8C%D8%AA-%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA%E2%80%8C%D8%A8%D8%AE%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 هادی زین‌العابدینی تأکید کرد: ظرفیت وحدت‌بخشی در تفسیر موضوعی قرآن]</ref> به همین دلیل زمانی که آیت‌الله سبحانی تفسیر «منشور جاوید» را تالیف کرد در مقدمه کتاب نوشت این نخستین تفسیر موضوعی است که نگاشته می‌شود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3479203/%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AE-%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%E2%80%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%B4%D8%A8%D9%87%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C حسین شفیعی در گفت‌وگو با ایکنا عنوان کرد: پاسخ به بزرگ‌ترین شبهه در خصوص تفسیر موضوعی]</ref> آغازگر تفسیر موضوعی در اهل سنت، شیخ محمد عبده دانسته شده است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1_%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C ویکی شیعه]</ref> همچنین شیخ شلتوت از کسانی بود که هسته اولیه علم تفسیر موضوعی قرآن را بنا نهاد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3787261/%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D8%B4%D9%84%D8%AA%D9%88%D8%AA-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B5%D8%B1 استاد دانشگاه الازهر بیان کرد: شیخ شلتوت؛ بنیانگذار تفسیر موضوعی قرآن در مصر]</ref> علامه مجلسی در «بحارالانوار» ذیل هربابی و در ابتدای آن آیات مربوط به موضوعات را آورده است و اولین کسی است که تفسیر موضوعی قرآن را در عالم اسلام بیان کرده است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1441629/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%DB%8C-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%AD%D8%AF%D8%AB%D8%A7%D9%86-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA معاون دانشنامه جهان اسلام: علامه مجلسی بنیانگذار تفسیر موضوعی قرآن در میان محدثان شیعه است]</ref>

سطح تفاسیر موضوعی به تناسب مخاطب آنها، متفاوت نیز نگاشته شده است؛ به عنوان نمونه تفسیر موضوعی قرآن کریم نوشته آیت‌الله جوادی‌آملی از سطح بسیار بالایی برخوردار است و عمدتاً فرهیختگان حوزوی و دانشگاهی قادر به بهره‌گیری و استفاده از آن هستند. در صورتی که تفاسیر «پیام قرآن» آیت‌الله مکارم‌شیرازی، «منشور جاوید» آیت‌الله سبحانی و «معارف قرآن» آیت‌الله مصباح یزدی از تفاسیری قلمداد می‌شود که عموم مردم اعم از جوانان و نوجوانان می‌توانند از آنها بهره ببرند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3483485/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D8%B3%D8%B7%D8%AD-%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF-%D8%AA%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA علی‌رضا کاوند عنوان کرد: تفاوت سطح تفاسیر موضوعی/ نیازمند تدبیر برای تبلیغ]</ref>[[پرونده:منشور جاوید از اولین تفاسیر موضوعی به زبان فارسی.jpg|جایگزین=منشور جاوید از اولین تفاسیر موضوعی به زبان فارسی|بندانگشتی|منشور جاوید از اولین تفاسیر موضوعی به زبان فارسی]]

عدم جوابگو بودن تفسیر ترتیبی درباره نظر جامع قرآن برای یک موضوع.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3473781/%D8%A7%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 رستم‌نژاد عنوان کرد: امکان دستیابی به نظر جامع در تفسیر موضوعی قرآن]</ref>

دستیابی به نگاه جامع، سیستم پنهان و مهندسی غیرآشکار از طریق تفسیر موضوعی.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3478519/%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%81-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%85%D8%AA-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D8%AF%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%AF علی نصیری عنوان کرد: تالیف «تفسیر موضوعی» باید به سمت میان‌رشته‌ای شدن برود]</ref>

== قواعد تفسیر موضوعی ==

== فواید و کارکردهای تفسیر موضوعی ==

پاسخگویی به نیازهای دوران زیست مدرن جدید و شبهات روزآمد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3477666/%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86-%D9%88%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%88%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA حسین علوی‌مهر پاسخ داد: مضامین واجد اولویت‌ در رویکرد موضوعی به تفسیر چیست؟ ]</ref>

=== تک نگاری ===

=== درون قرآنی ===

== مشرب ها و شیوه های تفسیر موضوعی ==

=== شهید صدر و تفسیر موضوعی ===

۳ ـ ابهام‌زدایی از چهرۀ برخی از آیات در سایۀ تفسیر موضوعی.

== آسیب‌شناسی تفاسیر موضوعی ==

== ادله موافقان و مخالفان تفسیر موضوعی ==

در رابطه با تفسیر موضوعی موافقان علاوه بر دلایل قرآنی<ref>اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَديثِ كِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِي؛ «خدا زیباترین سخن را بصورت کتابی متشابه متضمن وعد و وعید نازل کرده است» (زمر/23)</ref>، یک دلیل روایی هم از امام علی(ع) ذکر کرده‌اند «إن الکتاب یصدق بعضه بعضا»، ولی عمده دلیل را دلیل عقلی می‌دانند که از دو جهت دارای اهمیت است. از جمله این دلایل عقلی جلوگیری از رکود اندیشه اسلامی و لزوم تدوین یک نظام فکری منسجم از معارف اسلامی است که مسلمانان را به سمت تفسیر موضوعی هدایت می‌کند.

== تفاوت تفسیرموضوعی با ضرب القرآن ==

== پاسخ به شبهه عدم توجه به سیاق آیات در تفسیر موضوعی ==

== آینده تفسیر موضوعی ==